فرهنگ ایثار و بازتولید آن در جامعه مدرن

خبرگزاری تسنیم ـ محمد حائری‌شیرازی؛ ایران، کشوری است که تاریخ معاصر آن با دو تجربه سنگین و سرنوشت‌ساز عجین شده‌است: جنگ تحمیلی هشت‌ساله عراق علیه ایران و جنگ 12 روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان. این دو رویداد، هرچند با هزینه‌های انسانی و اقتصادی فراوان همراه بودند، اما نشان دادند که عامل واقعی مقاومت یک ملت، فراتر از تجهیزات و قدرت نظامی، ایمان، همبستگی و فرهنگ ایثار است. تجربه‌های این دوران، سرمایه‌ای معنوی و اجتماعی برای امروز و فردای جامعه ایران محسوب می‌شوند؛ سرمایه‌ای که هنوز هم می‌تواند نسل جوان را الهام‌بخش و مسیرساز کند.

یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری همبستگی مردم در جنگ‌های تحمیلی، باورهای دینی بود. اگر جنگ را صرفاً از زاویه سیاسی نگاه کنیم، شاید هیچ جامعه‌ای توان تحمل فشار اقتصادی، تخریب زیرساخت‌ها و تهدید امنیتی را نداشت. اما در ایران، مقاومت صرفاً واکنشی سیاسی یا نظامی نبود؛ بلکه ریشه در ایمان و مسئولیت اجتماعی مردم داشت.

در فرهنگ دینی ایران، شهادت مرگ نیست بلکه آغاز حیات معنوی تلقی می‌شود و صبر تنها تحمل نیست بلکه نوعی عبادت فعال است. همین نگاه بود که مادران شهید را به نمادهایی ماندگار از شجاعت و ایثار بدل کرد و نوجوانان را به قهرمانان خط مقدم تبدیل ساخت. تجربه جنگ 12 روزه رژیم صهیونیستی با ایران عزیزمان نیز نشان داد که حتی در برابر مجهزترین ارتش منطقه، ایمان و همبستگی اجتماعی می‌تواند پیروزی رقم بزند. این پیام روشن بود: قدرت واقعی یک ملت در ایمان و انسجام اجتماعی آن نهفته‌است، نه در تعداد سلاح‌ها.

نسل امروز در شرایط متفاوتی رشد کرده است؛ فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و سبک زندگی مدرن افق‌های جدیدی در برابر جوانان گشوده‌اند. اما اصل روحیه ایثار هنوز زنده است. نمونه‌های روشن آن را می‌توان در کمک‌های مؤمنانه دوران کرونا، حضور داوطلبانه در حوادث طبیعی، یا پویش‌های اجتماعی جوانان در فضای مجازی دید.

آنچه امروز اهمیت دارد، بازتعریف این فرهنگ در قالب نیازهای معاصر است. ایثار و مقاومت نباید صرفاً نوستالژیک روایت شوند، بلکه باید با دغدغه‌های امروز مثل عدالت اجتماعی، پیشرفت علمی و مسئولیت‌پذیری محیط‌زیستی گره بخورند. این بازخوانی فرهنگی، تضمین می‌کند که روحیه ایثار همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید باشد و در میدان‌های نوین نیز جاری بماند.

یکی از پرسش‌های اساسی امروز، نسبت دین با فناوری‌های نوین و فضای دیجیتال است. برخی تصور می‌کنند دین از تحولات روز عقب مانده‌است، اما حقیقت چیز دیگری است. اسلام ظرفیت دارد تا در همه عرصه‌ها، حتی فضای دیجیتال، حضور مؤثر و اخلاقی داشته‌باشد. آموزه‌های اخلاقی دین می‌توانند مبنای «اخلاق فناوری» باشند؛ چارچوبی که پاسخگوی چالش‌های امروز در حوزه حریم خصوصی، هوش مصنوعی و مسئولیت اجتماعی باشد.

مشکل عمدتاً در شیوه عرضه دین است. اگر محتوای دینی جذاب و کاربردی نباشد و به زبان روز ارائه نشود، جوانان نمی‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. اما اگر دین با ابزارهای نوین و زبان فهم نسل جدید عرضه شود، نه‌تنها عقب نمی‌ماند، بلکه می‌تواند جهت‌دهنده تحولات فرهنگی و اجتماعی باشد و به نسل جوان معنا و مسیر بدهد.

تقابل علم و دین، بیشتر میراث تجربه غربی است. در سنت اسلامی، علم و دین همواره مکمل یکدیگر بوده‌اند. قرآن بارها از علم ستایش کرده و آن را در کنار ایمان قرار داده است. علم بدون اخلاق دینی می‌تواند خطرناک باشد و دین بدون عقلانیت علمی به جمود و انحراف می‌انجامد.

آینده بشریت در جهانی پیچیده با چالش‌های فناوری، تغییرات اقلیمی و مسائل اخلاقی، در گرو پیوند عمیق میان علم و دین است. این تعامل نه‌تنها توسعه و پیشرفت را ممکن می‌سازد، بلکه مسیر صحیح و انسانی استفاده از دستاوردهای علمی را نیز مشخص می‌کند. تنها در این صورت است که جامعه می‌تواند هم پیشرفته و هم اخلاقی باقی بماند.

تجربه نشان‌می‌دهد که اخلاص و تلاش صادقانه، حتی در مسیرهای دشوار، نتیجه می‌دهد. نسل دفاع مقدس با ایمان و همبستگی خود معجزه آفرید و امروز نیز جوانان با ترکیب علم، ایمان و انگیزه می‌توانند معجزه‌ای نو در عرصه علم، فرهنگ و معنویت رقم بزنند. پیام روشن برای جوانان این است که از مسیر سخت نترسند و بدانند که سرمایه اصلی آن‌ها، ایمان، علم و روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی است.

تجربه دفاع مقدس، امروز نه‌تنها یک خاطره تاریخی، بلکه سرمایه‌ای زنده و الهام‌بخش برای نسل جدید است. دین توانسته و می‌تواند به‌عنوان ستون فقرات همبستگی و مقاومت اجتماعی عمل کند، به‌شرط آنکه با زبان روز و ابزارهای نوین عرضه شود. نسل جوان اگر ایمان، علم و اخلاق را با هم تلفیق کند، می‌تواند مسیر پیشرفت و ایستادگی در برابر چالش‌های امروز و فردای جامعه را هموار سازد.

انتهای پیام/