گفتمان مقاومت و تفسیر سوره فتح در بستر دفاع مقدس

گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم: سوره فتح، یکی از سوره‌های برجسته و مورد توجه قرآن کریم است که در سال ششم هجرت نازل شده و به فتح خیبر و فتح مکه اشاره دارد. این سوره، گفتمان مقاومت را با تأکید بر پیروزی الهی در برابر دشمنان تبیین می‌کند و مضمون اصلی آن، ظهور قدرت الهی و ثمره ایمان پایدار مؤمنان است. در این یادداشت، با مروری بر آیات کلیدی این سوره بر اساس تفاسیر قرآن و آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام، تحلیل گسترده‌ای از جایگاه دفاع مقدس در چارچوب گفتمان مقاومت ارائه خواهد شد.

پیروزی الهی و معنای فتح

خداوند در ابتدای سوره فتح می‌فرماید: «إِنَّا فَتَحْنَا لَک فَتْحًا مُبِینًا» یعنی خداوند فتحی آشکار به پیامبرش عطا کرده است. این فتح نه فقط یک پیروزی نظامی، بلکه نشانه تحقق وعده‌های الهی است که پس از دوره‌ای از سختی و مبارزه به دست آمده است.

قرآن بر این نکته تأکید دارد که فتح، نتیجه ایمان، توکل و صبر است و این پیام در دفاع مقدس نیز تجلی پیدا کرده، جایی که رزمندگان با ایمان راسخ، توکل به خدا و ایستادگی در برابر ظلم، موفق به حفظ عزت و استقلال کشور شدند.

درواقع آیه شریفه، پیام فتح آشکار را به پیامبر اکرم (ص) می‌دهد. این فتح، فراتر از یک پیروزی نظامی و ظاهری، تجلی تحقق وعده الهی در اوج تهدیدها و سختی‌ها بود. همان‌گونه که در جریان دفاع مقدس، پیروزی‌های ملت ایران در برابر دشمنان تا دندان مسلح، تنها نتیجه تجهیزات نظامی نبود، بلکه ثمره ایمان به وعده الهی و صبر در مسیر حق بود.

آیه سوم نیز با عبارت «وَیَنصُرَک اللّهُ نَصْرًا عَزِیزًا» تضمین نصرتی عزتمندانه و شکست‌ناپذیر را بیان می‌کند. این نصرت نه تنها در عصر پیامبر(ص) محقق شد، بلکه در دفاع مقدس نیز جلوه‌گر بود. رزمندگان با تکیه بر این وعده الهی توانستند در برابر ارتشی که از حمایت قدرت‌های استکباری برخوردار بود، ایستادگی کرده و استقلال کشور را حفظ کنند.

در آیات چهارم و بیست و ششم آمده است: «هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ» و «فَأَنزَلَ ٱللَّهُ سَكِینَتَهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَعَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِینَ». این سکینه، آرامشی معنوی بود که در دل‌ها نازل شد و قدرتی درونی برای ایستادگی در برابر دشمنان بخشید. رزمندگان دفاع مقدس نیز با همین آرامش روحی و اطمینان قلبی به جبهه‌ها می‌رفتند و در سخت‌ترین شرایط، استواری خود را حفظ می‌کردند.

بیعت، وفاداری و گفتمان مقاومت

در عین حال یکی از مفاهیم کلیدی سوره فتح، بیعت با پیامبر (امام) و وفاداری به راه الهی است. در آیه «إِذْ جَعَلَ الَّذِینَ کفَرُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْحَمِیةَ حَمِیةَ الْجَاهِلِیةِ» (فتح/26) خداوند اشاره می‌کند که دشمنان با حمیّت جاهلی (عقده‌های قومی و تعصبات بی‌اساس) به مقابله برخاسته‌اند.

این خصومت بی‌منطق و جاهلانه، در دوران دفاع مقدس به وضوح مشاهده شد، جایی که دشمنان قصد نابودی نظام جمهوری اسلامی و ارزش‌های دینی را داشتند اما گفتمان مقاومت مبتنی بر ایمان و اطاعت از ولی فقیه، توانست این تهدیدات را شکست دهد.

مفاهیمی مانند صبر، نصرت الهی و پیمان‌شکنی یا پیمان‌داری نیز در این سوره برجسته‌اند که متناسب با واقعیت‌های دوران دفاع مقدس، نقشی بسیار مؤثر دارند.

آموزه‌های اهل بیت درباره فتح و مقاومت

در روایات اهل بیت علیهم السلام، تمسک به خداوند و اطاعت از ولی فقیه، اساس گفتمان مقاومت معرفی شده است. امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در تبیین دفاع مقدس، بارها به این سوره استناد کرده و تأکید نموده‌اند که پیروزی واقعی تنها با ایمان قوی، شنیدن فرمان امام و ایستادگی بی‌وقفه حاصل می‌شود.

هرگونه ضعف در این عناصر، زمینه شکست را فراهم می‌کند. از این منظر دفاع مقدس یک جهاد عظیم معنوی برای تحقق وعده‌های سوره فتح محسوب می‌شود.

تحلیل ساختاری سوره فتح با موضوع دفاع مقدس

سوره فتح از چند بخش کلیدی تشکیل شده که با دقت در هر بخش، می‌توان ارتباط آن را با گفتمان مقاومت دفاع مقدس بازشناسی کرد. از یک سو اعلام فتحی روشن و آشکار به پیامبر (ص)، به عنوان نشانه پیروزی معنوی و مادی مطرح است.

از سوی دیگر تأکید بر وفاداری، بیعت و نقش رزمندگان حقیقی دارد که نکته بسیار مهمی در قدرت نیروها و مقابله با دشمن است.

در عین حال هشدار نسبت به دشمنی جاهلی و سوءظن‌های باطل، نوید به نصرت الهی برای صابران واقعی و نیز بیان نتایج وفاداری و شکستن پیمان دشمنان هم نکات بسیار مهم دیگری است در این سوره مبارکه به آن اشاره شده است. هر یک از این مفاهیم، در دوران جنگ تحمیلی به شکل ملموس و به صورت تجربی تحقق پیدا کرد.

انتهای پیام/