بخل و حسد؛ بزرگ‌ترین مانع حکمرانی اسلامی
حجت الاسلام دکتر لکزایی می‌گوید: عقل همان چارچوبی است که انسان را در مسیر انسانیت نگه می‌دارد و او را از انحراف و تبعیت از غرایز بی‌مهار بازمی‌دارد. اگر بخواهیم حکمرانی را در فرهنگ اسلامی معنا کنیم، بهترین تعبیر هدایت بر صراط مستقیم است.
به گزاش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، نشست علمی بررسی «دوراهی‌های حکمرانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، برگزار شد.
لکزایی در این نشست با تأکید بر اینکه حکمرانی چرخه‌ای پیوسته و مداوم است، گفت: عرصه‌های تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری همواره با دوراهی‌های مهمی روبه‌رو هستند که یکی از اساسی‌ترین آنها در فرهنگ اسلامی، دوراهی عقل و جهل به شمار می‌رود.
وی در توضیح این مسئله اظهار داشت: در متون اسلامی، جهل در برابر عقل قرار می‌گیرد نه در برابر علم. چه‌بسا فردی تحصیل‌کرده یا دانشمند باشد اما رفتار و تصمیم‌های او فاقد پشتوانه عقلانی و حکیمانه باشد، از این رو در نگاه دینی جاهل محسوب می‌شود. بر همین اساس، ملاک اصلی حکمرانی در فرهنگ اسلامی، خردورزی و عقلانیت قدسی است، نه صرفاً علم و تخصص.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به ریشه حکیمانه واژه حکمرانی افزود: عقل همان چارچوبی است که انسان را در مسیر انسانیت نگه می‌دارد و او را از انحراف و تبعیت از غرایز بی‌مهار بازمی‌دارد. اگر بخواهیم حکمرانی را در فرهنگ اسلامی معنا کنیم، بهترین تعبیر هدایت بر صراط مستقیم است. صراط مستقیمی که همانند یک بزرگراه نیازمند طراحی، ساختار، قوانین و ابزارهای هدایت است و در آن رهبران، تابعان و کنشگران اجتماعی همگی نقش دارند.
وی ادامه داد: عقلانیت دینی همان ابزاری است که حکمرانی را در این بزرگراه به مقصد می‌رساند. دوراهی عقل و جهل به ما شاخص‌هایی برای ارزیابی حکمرانی ارائه می‌دهد و در ذیل آن دو معیار بنیادین خیر و شر قرار دارند. اگر حکمرانی بر مدار عقل و حکمت حرکت کند، جامعه به سوی خیر، عدالت و اعتدال هدایت می‌شود؛ اما اگر تصمیم‌ها مبتنی بر جهل اتخاذ شوند، نتیجه آن انحراف و گرفتار شدن در مسیر بی‌خردی خواهد بود.
لکزایی با اشاره به آموزه‌های قرآنی تصریح کرد: در روایات اهل‌بیت(ع)، عقل وزیر خود را در خیر و جهل وزیر خود را در شر معرفی کرده است. بدین معنا که خروجی عقلانیت در حکمرانی، خیررسانی و سخاوت است و خروجی جهل، بخل و شرارت. به بیان دیگر، شاخص حکمرانی دینی آن است که سیاست‌ها و تصمیم‌ها باید به خیر عمومی و گشاده‌دستی در برابر مردم بینجامد، در حالی که بخل و حسد سرچشمه بسیاری از انحرافات و ظلم‌ها در حوزه سیاست‌گذاری به شمار می‌رود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با استناد به آیه 180 سوره آل‌عمران تأکید کرد: قرآن کریم کسانی را که در برابر امکانات الهی بخیل‌اند و فضل خدا را از مردم دریغ می‌کنند، مورد نکوهش قرار داده و عمل آنان را شر دانسته است. در حقیقت، بخل در سیاست‌گذاری به معنای شرارت در حکمرانی است؛ چرا که امکانات و منابع در اختیار انسان‌ها امانتی الهی است و باید در مسیر انفاق، خدمت و گره‌گشایی از مردم به کار گرفته شود.
وی افزود: مشکل اساسی در این زمینه، پندار غلط بخیلان است. آنان تصور می‌کنند که با خودداری از انفاق و بخشش، به سود خود عمل کرده‌اند؛ حال آنکه قرآن کریم تصریح می‌کند چنین پنداری نه تنها سودی ندارد، بلکه زیان و شرّی برای آنان خواهد بود. همین معرفت نادرست سبب می‌شود تا عمل نیز نادرست شکل بگیرد. بنابراین اصلاح حکمرانی نیازمند اصلاح این نگرش‌های بنیادین است.
لکزایی همچنین به توصیه امیرالمؤمنین(ع) در نامه 53 به مالک اشتر اشاره کرد و گفت: حضرت علی(ع) هشدار دادند که در تصمیمات حکومتی نباید از افراد بخیل یاری گرفت، چرا که آنان همواره مانع انفاق و خیررسانی به مردم می‌شوند. به همین دلیل بخل در عرصه سیاست‌گذاری مساوی است با محرومیت جامعه از نعمت‌ها و فرصت‌هایی که باید در اختیار آنان قرار گیرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به آیه 60 سوره مائده اشاره کرد و توضیح داد: قرآن کریم شر حقیقی را به کسانی نسبت می‌دهد که مورد لعنت و غضب الهی قرار گرفته‌اند و بندگی طاغوت را برگزیده‌اند. بر این اساس، بخل و امساک نه تنها در سطح فردی، بلکه در سطح اجتماعی و حکمرانی نیز مصداقی روشن از شر به شمار می‌رود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: اگر حکمرانی اسلامی بر مدار عقل و سخاوت حرکت کند، خروجی آن خیر، عدالت و خیررسانی به مردم خواهد بود، اما اگر سیاست‌ها و تصمیم‌ها بر اساس بخل و حسد طراحی شود، نتیجه چیزی جز بحران، انحراف و شرارت در عرصه عمومی نخواهد بود.
انتهای پیام/
