فقیه بدون کارکرد اجتماعی فقیه نیست
به گفته حجت الاسلام الویری، مردم‌گرایی در رفتار فقها دارای سه محور حسن خلق و تعامل سازنده با مردم؛ گره‌گشایی از مشکلات زندگی مردم؛ و رعایت مصالح امت اسلامی است.
به گزاش خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم؛ نشست علمی «بررسی تاریخ روش فقها در تبدیل گزاره‌های فقهی به هنجارهای اجتماعی؛ مطالعه موردی: دوره حمله مغول تا صفویه» به همت پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر و با همکاری میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد.
در این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، با تأکید بر اهمیت بازخوانی تجربه تاریخی فقها در تعامل با جامعه، گفت: «این بحث در ظاهر رنگ و بوی تاریخی دارد اما در حقیقت کانون اصلی آن فقه و فرایند کنش فقهاست؛ زیرا یکی از چالش‌های جدی امروز ما کارکرد اجتماعی فقه است.»
الویری با اشاره به اهمیت بازه تاریخی حمله مغولان تا صفویه اظهار داشت: «در آغاز این دوره مرکزیت تشیع در شهر حله بود اما در پایان آن، به واسطه کنش‌ها و مجاهدت‌های فقها و عالمان دینی، تشیع به تدریج در ایران گسترش یافت و همین زمینه برای برآمدن صفویه فراهم شد. بنابراین، تشیع صفوی مولود تشیع پیشین است، نه آغازگر آن در ایران.» وی تأکید کرد که تجربه صفویه نمونه‌ای ارزشمند از توانایی فقه در تبدیل به هنجار اجتماعی است و اگر از این میراث بهره گرفته شود، می‌توان به تحقق این آرمان امیدوار بود که اندیشه شیعی به گفتمان غالب غرب آسیا بدل شود.
این استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در ادامه روش پژوهشی خود را توضیح داد و گفت: «روش استقرایی مبنای این کار بود. یعنی تاریخ فقها و رفتار اجتماعی آنان بررسی و فهرست شد و نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که وجه جامع این کنش‌ها چیزی جز مردم‌گرایی نیست.» او افزود: «در نگاه دینی، عالم بدون کارکرد اجتماعی عالم نیست. در روایت امام باقر(ع) نیز آمده است که عالم چراغی است که برای مردم نور می‌افشاند و آنها را از تاریکی جهل بیرون می‌برد. بنابراین، عالم و فقیه باید همواره پیوندی عمیق با جامعه و مردم داشته باشد.»
به گفته الویری، مردم‌گرایی در رفتار فقها سه محور اصلی دارد: نخست، حسن خلق و تعامل سازنده با مردم؛ دوم، گره‌گشایی از مشکلات زندگی مردم؛ و سوم، رعایت مصالح امت اسلامی. او خاطرنشان کرد: «فقها زمانی توانستند گزاره‌های فقهی را به هنجارهای اجتماعی بدل کنند که در عمل و با حسن خلق در میان مردم زیستند، گره‌های زندگی آنان را گشودند و مصالح عمومی امت اسلامی را در نظر گرفتند. همین امر زمینه جذب مسلمانان غیرشیعه و گسترش تشیع در ایران را فراهم کرد و در نهایت به ظهور دولت صفویه انجامید.»
الویری عنوان پژوهش خود را «علم‌ورزی مردم‌گرا» دانست و تصریح کرد: «این شیوه علمی نه‌تنها مضامین دینی را در جان مردم جای می‌دهد بلکه الگویی برای سنجش نقش اجتماعی فقها در تاریخ نیز محسوب می‌شود.»
این نشست با استقبال پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ فقه و تشیع همراه شد و نشان داد که بازاندیشی در تجارب تاریخی فقها می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای پاسخ‌گویی به نیازهای امروز جامعه اسلامی بگشاید.
انتهای پیام/
