توسعه نجوم در انتظار فرهنگسازی مسؤولان
ایران در حالی از روز چهارم اردیبهشت ماه به استقبال هفته جهانی نجوم می‌رود که با "نور باران" آسمان، زیبایی‌های نجومی از چشم ناظران زمینی در ایران پنهان مانده و این امر موجب شده علاقمندان به این علم کاهش یابد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم،کشف آسمان و پدیده‌های آن یکی از آرزوهای دیرینه انسان بوده است و این امر موجب شده تا در طول تاریخ توجه او به آسمان و اجرام آن متمرکز شود.
با گسترش فعالیت‌های نجومی تلاش‌هایی برای عمومی کردن این علم صورت گرفت و از حدود 30 سال قبل زمانی که «دوگ برگر» رئیس انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی تصمیم گرفت برای علاقه‌مند کردن مردم به نجوم، در رصدخانه‌ها را به روی مردم بگشاید، روز نجوم متولد شد و از آن سال به بعد هفته جهانی نجوم هر ساله برگزار می‌شود تا زیبایی‌ها و شگفتی‌های آسمانی برای مردم بازگو شود.
هفته نجوم فرصتی برای معرفی کردن علم نجوم به مردم است و انتخاب تاریخ برگزاری این هفته نیز از سوی اتحادیه جهانی نجوم( International Astronomical Union (IAU اعلام می‌شود.
اتحادیه بین‌المللی نجوم تلاش می‌کند در برگزاری روز نجوم در سراسر جهان هماهنگی ایجاد کند. بنا به تصمیم گیری اتحادیه نجوم، روز نجوم هر ساله معمولا یکی از روزهای نیمه اول اردیبهشت (اواسط آوریل تا اواسط می) و نزدیک به تربیع اول ماه انتخاب می‌شود.
در این تاریخ هنگامی که ماه در وضعیت تربیع است، بعد از ظهر طلوع و نزدیک نیمه شب غروب می‌کند، بنابراین از بعدازظهر به بعد می‌توان با دوربین‌ها و تلسکوپ‌های آماتوری، پستی بلندی‌های ماه را به مردم نشان داد. علاوه بر ماه موضوعات دیگری نظیر خورشید، سیارات و برخی از اجرام اعماق آسمان ( با توجه به میزان تاریکی آسمان ) موضوعات جذاب برای نمایش عمومی هستند.
در کشورهایی که تقویم رسمی آنها میلادی است روز نجوم روز شنبه یا یکشنبه (روز آخر هفته که تعطیل است) برگزار می‌شود. طبق دستور العمل اتحادیه نجوم، هر کشوری با شرایط خاص خود روز نجوم را در هفته نجوم کشور خود تعیین و برگزار کند.
با توجه به تقویم رسمی ایران، روز جمعه قبل یا بعد از روزی را که اتحادیه نجوم انتخاب می‌کند، به عنوان روز نجوم در ایران اعلام می‌شود تا مردم بیشتری به ویژه خانواده‌ها بتوانند از برنامه‌های این روز استفاده کنند.
هفته جهانی با برنامه ملی
اسدالله قمری نژاد عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با بیان اینکه روز جهانی نجوم تبدیل به هفته جهانی شده است، افزود: برگزاری این هفته قدمت 30 ساله دارد و آغاز آن از فعالیت‌های یک منجم آماتور به نام «داگ برگر» از ایالات متحده امریکا آغاز شد. وی با این هدف که بجای رفتن مردم به رصدخانه‌ها، با تلسکوپ خود مردم را به دور خود جمع می‌کرد و در مورد نجوم و پدیده‌های نجومی صحبت می‌کرد و با تلسکوپ خود مردم را به مهمانی ستاره‌ها و اجرام آسمانی می‌برد.
وی با بیان اینکه این اقدام موجب شد تا عموم مردم به علم نجوم توجه کنند، خاطر نشان کرد: در ادامه با برگزاری هفته‌های جهانی نجوم در بیش از 60 کشور جهان برگزار می‌شود و اطلاعاتی از این علم به علاقه‌مندان عرضه می‌شود.
قمری نژاد زمان‌های برگزاری هفته جهانی نجوم را از 25 فروردین تا 25 اردیبهشت ماه ذکر کرد و ادامه داد: در این بازه زمانی هر زمانی که بهترین شرایط ماه که همان ماه تربیع است، وجود داشته باشد این هفته برگزار می‌شده است.
وی اضافه کرد: با توجه به گستردگی فعالیت‌های نجومی، اتحادیه جهانی نجوم (IAU) کمیته‌ای را ایجاد کرده است که شعار و برنامه‌های هر سال را تعیین می‌کند و سایر کشورها نیز این برنامه‌ها را در سطح ملی برگزار می‌کنند.
عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران شعار هفته جهانی نجومی امسال را در دنیا «کسوف» (solar eclipse) و در ایران «مهربانی آسمان» عنوان کرد و یادآور شد: به دلیل وضعیت آب و هوایی کشور زمان ما با زمان اعلام شده یکی نیست ولی هفته جهانی نجوم در کشور 4 اردیبهشت به عنوان آغاز هفته اعلام شده است.
وی با اشاره به برنامه‌های کشور در هفته جهانی نجوم، اظهار کرد: برنامه‌های هفته جهانی نجومی برنامه‌های تخصصی نیست بلکه برای عموم مردم است از این رو توضیحات ارائه شده باید بر اساس اطلاعات عموم باشد.
قمری نژاد با انتقاد از وضعیت آلودگی نوری در شهرهای کشور، ابراز امیدواری کرد که با برگزاری این هفته آشتی دوباره میان نجوم و مردم ایجاد شود و گفت: هر چه درباره زیباهی‌های آسمان مطالب مفید در این هفته ارائه شود می‌تواند در گسترش این علم در کشور کمک کند.
وی با تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی در این هفته، اظهار کرد: در بسیاری از کشورهای جهان منجمان حرفه‌ای در کنار منجمان آماتور در رصدخانه‌ها حاضر می‌شوند و به رصد عمومی می‌پردازند ضمن آنکه با برگزاری سخنرانی‌های علمی این فرصت را برای مردم فراهم می‌کند که از امکانات رصدی استفاده کنند.
قمری نژاد با اشاره به امکانات رصدی موجود در کشور، تاکید کرد: از آنجایی که رصدخانه‌های موجود در کشور رصدخانه‌های بزرگ و متمرکز نیستند، می‌توانند در این هفته درهای خود را به روز علاقه‌مندان باز کنند که در این زمینه گروه‌ها و انجمن‌های نجومی می‌توانند نقش مهمی را ایفا کنند.
وی با اشاره به اقدامات مثبت انجمن‌های نجوم مانند انجمن نجوم آماتوری ایران و انجمن نجوم، ابراز امیدواری کرد که ایران یکی از کشورهایی باشد که بهترین برنامه را در این هفته اجرایی کند.
جزئیات هفته نجوم
وی با بیان اینکه هفته جهانی نجوم سال جاری از روز جمعه، 28 آوریل 2017 برابر با 8 اردیبهشت 96 به عنوان روز جهانی نجوم اعلام شده است، اظهار کرد: امسال شعار جهانی روز نجوم «solar eclipse» در نظر گرفته شده است که ما آن را در ایران با عنوان «مهربانی آسمان» نام‌گذاری کردیم.
به گفته قمری نژاد هفته جهانی نجوم در کشور را از 4 تا 9 اردیبهشت ماه تعیین شده است.
وضعیت نجوم آماتوری در ایران
قمری نژاد با اشاره به وضعیت نجوم در ایران، خاطر نشان کرد: بخش نجوم حرفه‌ای ما پس از سال‌ها یک رصدخانه مناسب ندارد و رصدخانه‌هایی که در حال حاضر در رصدخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد نمی‌توانیم برای کاربردهای امروز مورد استفاده قرار دهیم؛ چون امکانات آن مربوط به چند 10 سال قبل است.
وی این امر را مانعی برای رشد این علم در کشور دانست و اظهار کرد: در سال‌های گذشته امکاناتی خریداری و در دانشگاه‌ها نصب شده است ولی تلسکوپ‌های نصب شده در حد نجوم حرفه‌ای نبوده است.
قمری نژاد با اشاره به اجرای طرح رصدخانه ملی گفت: سال‌ها است که از اجرای این طرح و مکان‌یابی آن گذشته است ولی با وجود آنکه آینه آن هم به ایران آمده است اخبار خوبی برای آمادگی این رصدخانه شنیده نمی‌شود.
عضو کمیته نظارت و ارزیابی انجمن نجوم ایران تاکید کرد: در همین مدت زمانی که رصدخانه ملی در ایران در حال ساخت بوده است، بسیاری از کشورها رصدخانه‌های خوبی را تجهیز کرده و به بهره‌برداری رسانده‌اند.
وی به وضعیت نجوم آماتوری در ایران اشاره کرد و توضیح داد: تعداد تلسکوپ‌هایی که وارد کشور شده کم نیست و تلاش‌های زیادی در این زمینه شده است ولی جامعه آماتوری ما کوچک است و کارها و طرح‌های درستی در حوزه نجوم آماتوری تعریف نشده است.
قمری نژاد با تاکید بر اینکه تعریف درستی از فعالیت‌های نجوم آماتوری در کشور نشده است، افزود: در یک بازه زمانی 10 ساله با ایجاد شاخه آماتوری انجمن نجوم فعالیت‌های خوبی صورت گرفت ولی به تدریج کم رنگ شد و این شاخه وجود ندارد و به جای آن تنها کمیته‌ای فعال است و نتوانستیم نجوم آماتوری را به جایگاه واقعی برسانیم.
نور بارانی آسمان و کم شدن توجه به کائنات
وی همچنین اضافه کرد: ما نجوم را با آسمان می‌شناسیم و این در حالی است که آسمان شب را به ویژه در شهرهای بزرگ از دست داه‌ایم از این رو کودکان زیبایی‌های آسمان را درک نمی‌کنند در این صورت بسیار به ندرت کودکان و نوجوانان علاقه‌مند به آسمان و نجوم می‌شوند.
قمری نژاد با اشاره به اجرای پروژه جهانی «توان» (TWAN) افزود: 6 دوره از این برنامه به همراه چندین کارگاه آموزشی و نمایشگاه‌های نجومی برگزار شد تا بتوانیم زیبایی‌های آسمان را به علاقه‌مندان عرضه کنیم ولی حضور در این برنامه برای همه مقدور نیست و همه نمی‌توانند برای رصد اجرام آسمانی و تصویربرداری از زیبایی‌های آسمان به جایی دور از شهر و آلودگی نوری بروند.
وی همچنین تاکید کرد: ما به غیر از محدودیت در تهیه امکانات رصدی با مشکل در پیدا کردن علاقه‌مندان به این علم مواجه هستیم و با برگزاری چنین برنامه‌هایی تنها می‌توان تعداد محدودی را پیدا کرد و بخش زیادی از آن بسته به فرهنگ سازی عمومی کشور دارد.
این فعال نجومی با تاکید بر اینکه توسعه یافتگی شهر در اضافه کردن نورهای آن نیست، یادآور شد: امروزه مشاهده می‌شود که در شب‌ها درختان نورباران شده‌اند و نورها به سمت آسمان نشانه رفته‌اند و اینها فرهنگ‌های غلطی است که در گذشته نبود؛ چراکه در گذشته برای هر یک از لامپ‌های کم‌نور معابر سرپوشی قرار می‌گرفت تا نور به سمت پایین هدایت شود.
وی اضافه کرد: امروزه همه جا را با نور زیبا کردیم بدون توجه به اینکه با این عملکرد حتی طبیعت را از دست می‌دهیم.
به گفته این منجم نورهای اضافه علاوه بر آنکه زندگی انسان‌ها را مختل می‌کند زندگی جانوران و گیاهان را نیز تهدید خواهد کرد،؛ چرا که این نورها موجب خشک کردن درختان می‌شود و پرندگان نیز دلیل وجود نورهای اضافه زمان خوابیدن را گم کرده‌اند.
منبع:ایسنا
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
