از شعار تا عمل؛ چرا تثبیت قرآن در زندگی دانش‌آموزان همچنان پرچالش است؟
مرکز قرآن و عترت کانون مدارس اسلامی با هدف ارتقای آموزش قرآن و توانمندسازی معلمان آغاز به کار کرده، اما چالش‌هایی مسیر آن را دشوار کرده است.
گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم: راه‌اندازی مرکز قرآن و عترت در مجموعه کانون مدارس اسلامی را باید یکی از تحولات قابل توجه در عرصه فعالیت‌های آموزشی و مردمی کشور دانست. این مرکز به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده و در نخستین نشست رسمی خود میزبان بیش از 50 مدیر و فعال قرآنی از 24 مدرسه و مؤسسه آموزشی بود.
همین حضور گسترده نشان می‌دهد که این حرکت تازه تنها به ایجاد یک عنوان تشکیلاتی محدود نیست، بلکه پاسخی است به نیاز انباشته شده مدارس برای ارتقای سطح آموزش قرآن. در واقع، این مرکز تلاش دارد تا با ایجاد ساختاری منسجم، مسیری تازه برای هماهنگی میان مدارس، مربیان و فعالان قرآنی باز کند و ضمن شناسایی موانع گذشته، افق‌های جدیدی برای آینده ترسیم کند. این مرکز اگر بتواند به‌طور هدفمند مسیر خود را پیش ببرد، ظرفیت آن را دارد که فراتر از تهران عمل کرده و در استان‌های مختلف نیز جریان‌ساز باشد.
تجربه‌های گذشته نشان داده که نبود انسجام و فقدان طراحی ساختار روشن، مانع اصلی توسعه فعالیت‌های مشابه بوده است. بنابراین لازم است با تکیه بر این تجربه‌ها، کار مبتنی بر تحلیل دقیق نیازها، سازماندهی کارشناسی و همفکری جمعی پیش برود تا همه نقاط کشور در این شبکه قرآنی وارد شوند.
اهداف و فلسفه وجودی مرکز
امیر طریقت، مسئول این مرکز، در تبیین اهداف آن بر چند نکته کلیدی تأکید دارد. به گفته او، مرکز قرآن و عترت مولود کانون مدارس اسلامی است و فلسفه اصلی‌اش فراهم آوردن بستری برای ارتباط نظام‌مند معلمان و مربیان قرآن است.
به باور او، اگر معلمان قرآنی در مدارس بتوانند با یکدیگر تبادل تجربه داشته باشند، مهارت‌های آموزشی خود را ارتقا دهند و به منابع و محتوای علمی جدید دسترسی پیدا کنند، نتیجه آن نه‌تنها در کیفیت آموزش قرآن، بلکه در شخصیت و تربیت نسل آینده نیز نمایان خواهد شد.
او معتقد است که هر تغییری در عرصه آموزش قرآن به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر خانواده‌ها نیز اثر می‌گذارد. چرا که دانش‌آموزان حامل این آموزه‌ها به خانه می‌روند و همین امر می‌تواند فضای فرهنگی و اعتقادی خانواده را متحول کند. بنابراین تمرکز بر توانمندسازی معلمان، در واقع سرمایه‌گذاری بر بزرگ‌ترین حلقه تأثیرگذار در نظام آموزش قرآن است؛ حلقه‌ای که در صورت تقویت می‌تواند خود به عامل تکثیر فرهنگ قرآنی در جغرافیای آموزشی و اجتماعی گسترده‌تری تبدیل شود.
آغاز از تهران و چشم‌انداز گسترش ملی
مسیر فعالیت این مرکز از تهران شروع شده است. طریقت در گفت‌وگوهای خود بارها تأکید کرده است که اگر ساختاری منسجم و کارآمد ایجاد شود، زمینه برای توسعه فعالیت‌ها به سایر استان‌ها نیز فراهم خواهد بود.
تجربه نشان داده است که هر جا کار قرآنی مبتنی بر یک شبکه پایدار و حمایت مستمر انجام شود، نتایج آن فراتر از انتظار خواهد بود. اما در مواردی که شبکه‌سازی استانی بدون طراحی و پشتیبانی کافی صورت گرفته، فعالیت‌ها به بلوغ لازم نرسیده و در همان سطح ابتدایی متوقف مانده است.
از همین رو، به گفته این مقام مسئول، راهبرد کنونی مرکز قرآن و عترت این است که ابتدا در تهران به یک نمونه موفق و الگوساز دست پیدا کند و سپس این الگو را در سایر استان‌ها به‌کار گیرد، چنانکه شعار کانون مدارس اسلامی (تعالی، تکامل و توسعه) دقیقاً همین نگاه را بازتاب می‌دهد.
تمرکز بر تهران؛ فرصت یا دام؟
اما آیا قرار است الگوهای تهرانی بدون توجه به تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی به دیگر مناطق تحمیل شود؟ اگر چنین باشد، نتیجه آن تکرار همان چرخه شکست‌خورده‌ای خواهد بود که پیش‌تر در بسیاری از طرح‌های ملی قرآنی دیده‌ایم. در واقع بدون توجه به اقتضائات بومی و بدون واگذاری اختیارات واقعی به استان‌ها، هیچ شبکه سراسری پایداری شکل نخواهد گرفت.
یادآوری این نکته هم ضرورت دارد که تمرکز اولیه این مرکز بر مدارس تهران اقدامی منطقی به نظر می‌رسد، چون پایتخت بیشترین تراکم مدارس و معلمان قرآن را در خود جای داده است. اما تجربه نشان داده که تمرکزگرایی بیش از حد، در نهایت به محرومیت استان‌ها و مناطق دوردست منجر می‌شود. در سال‌های گذشته طرح‌های مشابهی با محوریت تهران آغاز شد اما هرگز به مرحله اجرایی در سطح ملی نرسید. این خطر جدی وجود دارد که مرکز تازه نیز به دلیل نبود ساختارهای استانی پایدار، به نهادی پایتخت‌نشین با دستاوردهای محدود تبدیل شود.
آسیب‌شناسی آموزش قرآن در مدارس
یکی از اقدامات مهم این مرکز در ابتدای فعالیت، برگزاری نشست هم‌اندیشی با مدیران و معلمان باتجربه مدارس و مؤسسات قرآنی بود. در این نشست از پرسشنامه‌های تخصصی استفاده شد تا نقاط ضعف و قوت آموزش قرآن به‌طور دقیق‌تر شناسایی شود.
نتایج به‌دست‌آمده، حاوی نکات مهمی بود که نیازمند توجه جدی است. یکی از مهم‌ترین این یافته‌ها به نگرش والدین مربوط می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها، به‌ویژه در فضای رقابتی امروز آموزشی، آموزش قرآن را یک درس فرعی و غیرکاربردی تلقی می‌کنند. آنان بر این باورند که قرآن در آینده تحصیلی یا شغلی فرزندانشان تأثیر مستقیمی ندارد و بنابراین ترجیح می‌دهند وقت و سرمایه فرزندشان صرف دروسی شود که احتمال موفقیت در کنکور یا بازار کار را بیشتر می‌کند.
این نوع نگرش، که متأسفانه در بخش قابل توجهی از جامعه رواج دارد، یکی از موانع اصلی رشد آموزش قرآن در مدارس است. مرکز قرآن و عترت با شناسایی این مانع، بر آن است تا در رویکردهای آینده، برنامه‌هایی طراحی کند که این ذهنیت غلط اصلاح شود.
هدف آن است که دانش‌آموزان و خانواده‌ها درک کنند قرآن تنها یک درس آموزشی نیست، بلکه انس با آن می‌تواند بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی اثرگذار باشد. برای تحقق این هدف، هم اصلاح محتوای آموزشی لازم است و هم تغییر نگرش والدین. بدون این دو، هیچ اصلاح ساختاری در آموزش قرآن پایدار نخواهد بود.
چشم‌انداز آینده و ضرورت هم‌افزایی
آنچه امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد، شناسایی ظرفیت‌های واقعی همه مدارس در عرصه آموزش قرآن است. تنها با چنین همگرایی‌ای می‌توان به نقطه‌ای رسید که آموزش قرآن نه یک تکلیف فرعی، بلکه بخشی از زیست روزمره دانش‌آموزان و خانواده‌ها تلقی شود.
تجربه برگزاری دو دوره همایش «ایده‌های برتر قرآنی» توسط کانون مدارس اسلامی نشان داد که ظرفیت‌های بومی و مردمی در این حوزه کم نیست. در دومین دوره این رویداد 40 طرح از سراسر کشور ارائه شد که 29 مورد از آنها به‌عنوان طرح‌های برتر مورد تقدیر قرار گرفت.
در حل حاضر هم برنامه‌ریزی برای سومین دوره این همایش در دستور کار مرکز قرآن و عترت قرار دارد تا با ساختار جدید و نگاه کارشناسی‌تر برگزار شود تا اثربخشی آن بیش از گذشته باشد. آینده این مرکز تا حد زیادی به میزان همکاری نهادهای رسمی، تغییر نگرش خانواده‌ها و استمرار تلاش‌های مردمی بستگی دارد.
انتهای پیام/
