دفاعیه دکتری| واکاوی مسأله مرجعیت فرهنگی و اجتماعی در میان علویان ترکیه

به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، جلسه دفاع از رساله دکتری زهرا کبیری‌پور، دانشجوی رشته تاریخ تشیع اثنی‌عشری دانشگاه ادیان و مذاهب، سه‌شنبه 11 شهریورماه در سالن دفاعیه این دانشگاه برگزار شد.

این پایان نامه با راهنمایی دکتر جواد لطفی و دکتر سیدناصر موسوی، با مشاوره دکتر سیدمحمد حسینی و‌ داوری دکتر امداد توران، دکتر علی آقانوری و دکتر احمد فلاح‌زاده تدوین، بررسی و دفاع شد.

مروری بر محتوای رساله

مرجعیت فرهنگی و اجتماعی، از مفاهیم بنیادین در جامعه‌شناسی دین است که در جوامع اقلیت مذهبی، نقشی تعیین‌کننده در حفظ هویت جمعی، انسجام درونی و تنظیم مناسبات اجتماعی ایفا می‌کند.

دکتر کبیری‌پور در این پژوهش، نهاد دده‌لیک را به‌عنوان مهم‌ترین ساختار آیینی و خویشاوندی‌محور و‌ تاریخی علویان ترکیه مورد بررسی قرار داده‌اند؛ نهادی که بر سنت اجاق‌محور استوار بوده و در طی قرون، مسئولیت هدایت مناسک مذهبی، داوری اجتماعی و انتقال آموزه‌های هویتی را بر عهده داشته است.

اما تحولات معاصر همچون مهاجرت به شهرها، گسترش رسانه‌ها و حضور نسل جدید در فضاهای مدرن، موجب تغییرات بنیادین در جایگاه این نهاد شده است. این پژوهش با روش توصیفی–تحلیلی و با تکیه بر داده‌های میدانی، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته و منابع تاریخی، در پرتو نظریه‌های ماکس وبر، پیر بوردیو و گریس دیوی، سه محور کلیدی را مورد واکاوی و تحلیل قرار داده است: تحول ساختاری مرجعیت؛ گذار از الگوی سنتی، عمودی و اجاق‌محور به ساختاری چندمرکزی، منعطف. گسترش کارکرد دده‌ها؛ فراتر رفتن نقش دده‌ها از رهبران آیینی به کنشگران فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای. ظهور مرجعیت‌های غیررسمی؛ تغییر روندی مرجعیت در زیست شهری که به ظهور مرجعیت‌های غیررسمی، شبکه‌ای  و مبتنی بر شایستگی فردی انجامیده و سرمایه فرهنگی شکل گرفته‌اند که گاه مستقل از نسب اجاقی عمل می‌کنند.

در این میان، نهادهایی چون جم خانه‌ها، انجمن‌های فرهنگی و رسانه‌های اجتماعی، به بازیگران جدید مرجعیت بدل شده‌اند که گاه مستقل از نسب اجاقی عمل می‌کنند. یافته‌ها نشان داد که مرجعیت دده‌لیک نه از بین رفته و نه به‌تمامی حفظ شده است، بلکه در فرآیندی سیال و بازتعریف‌شونده، با عناصر مدرن پیوند خورده و به گونه‌ای جدید از مرجعیت فرهنگی–اجتماعی در جامعه‌ی علویان ترکیه بدل شده است. این مطالعه، با تأکید بر زمینه‌های فرهنگی و تاریخی، اهمیت شناخت مرجعیت‌های غیررسمی را در درک تحولات دینی و اجتماعی جوامع اقلیت برجسته می‌سازد.

دکتر کبیری‌پور در این جلسه با ارائه‌ای منسجم و علمی، یافته‌های خود را تشریح کرد. پس از آن، اساتید داور با طرح پرسش‌ها و ارائه نقدهای تخصصی، به بررسی ابعاد مختلف رساله پرداختند و نکاتی جهت تکمیل ارائه شد.

 اعضای هیئت داوران با تحسین دقت روش‌شناسی، غنای داده‌های میدانی و نوآوری در تحلیل، این پژوهش را یکی از آثار ارزشمند در حوزه  مطالعات اقلیت‌های مذهبی ارزیابی کردند و کسب درجه عالی را به ایشان تبریک گفتند.

انتهای پیام/