نگاهی به ۴ مستند پربازدید ماه؛ ۲ دلیل برای محبوب شدن و یک پیشنهاد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اعلام نام مستندهای پربیننده در یکی از شبکه‌هایی نمایش خانگی که بیشتر توسط مخاطبان دیده شده‌اند، حاوی نکات قابل توجهی بود.

براین اساس، مستندهای «جزیره ماهی» به کارگردانی رضا اعظمیان، «برای پس از مرگم» ساخته عبدالرضا نعمت‌الهی، «رنج زیر پوست» اثری از محسن جعفری‌راد و «پروژه ازدواج» به کارگردانی حسام اسلامی و عطیه عطارزاده، 4 فیلم مستند پربیننده سایت هاشور در سال گذشته و فروردین امسال هستند.

نگاهی به لیست این مستندها که مورد استقبال مخاطبان قرار گرفتند، بیانگر نکات قابل تأملی است که می‌تواند برای دیگر مستندسازان و انتخاب سوژه توسط آنها مورد نظر قرار گیرد.

انتخاب سوژه خوب، نیمی از مسیر موفقیت

بدون شک انتخاب سوژه خوب و جذاب، نخستین گام برای بهتر دیده شدن یک فیلم مستند است؛ بارها دیده‌ایم که موفقیت یک مستند چه در جشنواره‌های داخلی و خارجی و چه در بین مخاطبین، بیش از آنکه وامدار کارگردان یا فرم روایی آن باشد، مرهون خود سوژه و داستان جذابی است که در بطن آن گنجانده شده است. بنابراین انتخاب سوژه‌ای که بتواند ذهن و فکر مخاطبان را درگیر خود کند، موضوع مهمی است که باید مورد توجه مستندساز قرار گیرد.

با نگاهی به همین 4 فیلم مستند، می‌توان به نکات قابل تأملی دست یافت. برای مثال، فیلم مستند «برای پس از مرگم» روایتی از یک شخصیت متفاوت است؛ فردی شناخته شده که در عین شهرت بین خواص، نمود عینی کمتری در اذهان مخاطب عمومی دارد. انتخاب این سوژه برای ساخت فیلم توسط مستندساز، هوشمندانه است. مخاطب عام که در ابتدا شناخت زیادی از شخصیت اصلی فیلم ندارد، شاید احساس کند که قرابت چندانی با علی صفایی حائری، روحانی اندیشمند معاصر نداشته باشد، اما وقتی در خلال فیلم با زندگی، آرا و عقاید او در طول حیاتش بیشتر آشنا می‌شود، آرام آرام به سوژه نزدیک شده و احساس مجاورت بیشتری با او می‌کند. بنابراین شاید بتوان دلیل مورد استقبال قرار گرفتن این مستند را همین موضوع دانست.

از سویی دیگر، فیلم مستند «پروژه ازدواج» که 3-4 سال پیش در جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآمد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت، سوژه‌ای منحصر به‌فرد دارد، چرا که راوی قصه ازدواج بین بیماران در یک مرکز نگهداری از بیماران اعصاب و روان است. حساس بودن این موضوع و نگرانی از اتفاقاتی که ممکن است در آینده رخ بدهد، مخالفت‌ها و مشکلات زیادی را به همراه دارد و همین موضوع کشمکش اصلی فیلم را شکل می‌دهد.

انتخاب هوشمندانه سوژه توسط کارگردان، پرداختن به زندگی افرادی است که در مراکز نگهداری بیماران اعصاب و روان زندگی می‌کنند و همین موضوع باعث جذب مخاطب به دیدن این فیلم می‌شود. علاوه براین، روایت دراماتیک این سوژه آن را برای مخاطبان جذاب‌تر نیز می‌کند. 

مستند «جزیره ماهی» نیز دست روی یکی از جنجالی‌ترین موضوعات در دفاع مقدس گذاشته و به روایت عملیات کربلای 4 می‌پردازد. این عملیات که همواره یکی از اتفاقات مهم در هشت سال دفاع مقدس به شمار می‌رفته، با روایت جمعی از فرماندهان و رزمندگان لشکر 14 امام حسین از زمان ابلاغ عملیات تا پایان عملیات ماجرای این اتفاق مهم را روایت کرده است. برهمین اساس می‌توان گفت که این مستند نیز سوژه‌ای متفاوت دارد.

قهرمان این روایت، بی‌تردید شهید حاج حسین خرازی است. شخصیتی که در این روایت، در مرحله طراحی و سازمان‌دهی، مخالف سرسخت انجام عملیات کربلای 4 معرفی می‌شود، اما مردانه پای عمل به یک تصمیم گروهی بلندپایه در میان فرماندهان جنگ می‌ایستد و نیروهایش را تا حداکثر عمق ممکن در بلجانیه به سمت اهداف تعیین‌شده نفوذ می‌دهد.

مردی که پس از کربلای 4 آن قدر می‌ماند که تحقق‌ بخشی از اهداف نظامی و سیاسی این عملیات را در کربلای 5 لمس کند و بعد شهید شود. در کنار او، نیروهایش در لشکر اصفهان به‌‌عنوان قهرمانانی معرفی می‌شوند که تا آخرین لحظه صدور دستور عقب‌نشینی، با وجود نیروی اندک و انتقال گلایه‌ها به عقبه، دست از نفوذ به خاک دشمن و حرکت به سمت هدف بزرگ یعنی حاشیه بصره نمی‌شویند.

پژوهش و مستند؛ فراقی بین ما نیست!

موضوع مهم دیگر که می‌توان بدان اشاره کرد، توجه به مقوله مهم تحقیق و پژوهش است. عمده مخاطبان فیلم مستند، برخلاف سینمای داستانی، قشر خاص و نخبه هستند که از سطح سواد و اطلاعات عمومی نسبتاً بالایی برخوردارند و به همین دلیل ارائه یک اثر سینمایی به آنها باید دارای چارچوبی خاص باشد.

از سویی دیگر، عمده مستندسازان شاخص ایران و دنیا معتقدند که فیلم مستند بدون پژوهش هیچ ارزشی ندارد. آنها معتقدند که تحقیق و پژوهش همچون کاتالیزوری است که مستندساز را از لابه‌لای اتفاقات و رویدادها، به گوهر نابی که باید در دل فیلم مستند روایت شود، می‌رساند.

مروری بر مستندهای موفق چند سال اخیر نیز حاکی از تأیید همین موضوع است، چرا که عمده آثاری که توانستند جوایز جشنواره‌ای را از آن خود کنند، ماحصل ماه‌ها تحقیق و پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای بوده‌اند.

در بین 4 فیلم مستندی که در بالا ذکر شد، مستند «برای پس از مرگم» از پژوهشی غنی برخوردار است و کارگردان اثر زمان زیادی را برای تحقیق صرف کرده است. تحقیق و پژوهش او نه تنها معطوف به مطالعه آثار و اطلاعات سندی درباره علی صفایی حائری بوده، بلکه سراغ افراد نزدیک به او هم رفته تا روایت دست اولی از او را برای مخاطبان به نمایش بگذارد.

این موضوع در مستند «پروژه ازدواج» و «رنج زیر پوست» به شیوه دیگری نمود پیدا کرده و کارگردانان این آثار تلاش کردند با نزدیک شدن به سوژه‌ها کاری کنند تا آنها حضور دوربین را احساس نکنند. همین اتفاق به آنها کمک کرده تا خود واقعی‌شان باشند و حرف‌هایی را به زبان بیاورند که از جان و دلشان برآمده است. بدون شک این موضوع در نمایش بهتر این مستند و استقبال مخاطب از آنها تأثیر به‌سزایی دارد.

یک پیشنهاد: از قهرمان‌ها مستند بسازیم

روایت قهرمان در سینما موضوعی است که همواره از سوی اهالی سینما و دغدغه‌مندان این حوزه مورد تأکید قرار داشته است. نکته قابل توجه اینجاست که هر اثر سینمایی که سراغ روایت قهرمانان این مرز و بوم رفته یا در بطن داستان خود یک قهرمان با همه ویژگی‌ها و مختصات منحصر به فردش را به تصویر کشیده، در بین مخاطبان نیز موفق بوده و نظرات مثبت آنها را به همراه داشته است.

برهمین اساس بار دیگر اهمیت ساخت مستند از قهرمانان ایران یادآوری می‌شود. چه خوب است که مستندسازان، سراغ روایت قهرمانان بروند تا داستان زندگی آنها برای همیشه در اذهان مردم باقی بماند.

انتهای پیام/