وقتی یک موزه اسناد انبار شده را حائز جایزه ملی کرد؛ اردبیل در کتب قرن ۱۹+تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، به اذعان محققان و پژوهشگران خانه‌های قدیمی و آدم‌های کهنسال در شهر اردبیل مخزن اسناد و اشیا تاریخی هستند.

نگه داری انحصاری و تکه به تکه آثار تاریخی در شهری که گاهی از قدمت خود نمی‌تواند تعریف درستی ارائه دهد، در ضعف مطالعات علمی و بی بهره بودن از امکانات سخت افزاری و نرم افزاری اطلاعاتی همچنان تداوم دارد.

از سال 1393 با تاسیس موزه تاریخ علوم اردبیل، دانشگاه مادر این استان تصمیم گرفت این نقیصه کمر شکن آن هم در دنیای رقابت علم و فن آوری را رفع کند.

بر همین اساس، در گام نخست زیرساخت­های قانونی و اجرایی راه­‌اندازی آن نظیر تهیه و تصویب اساسنامه، تشکیل هیأت امنا، سیاست‌گذاری­های لازم، اختصاص مکان اولیه برای سالن اصلی موزه و اماکن جانبی، تجهیز زیرساخت­های لازم و تأمین اعتبار مورد نیاز برای سال 93 و 94 انجام و در بهمن ماه 1394 اولین موزه علم اردبیل افتتاح شد.

 پس از آن نیز نمایشگاه­ها و گالری­های متعدد و موزه‌های تخصصی اقماری راه اندازی شده و با انعقاد تفاهم نامه‌های  همکاری، پروژه‌های مشترکی نیز برنامه‌ریزی و اجرا شده است.

موزه تاریخ علم، درمان غفلت تاریخی

در بدو تاسیس موزه تاریخ علم، عموم مردم و به ویژه اشخاص حقیقی و حقوقی که قرار بود در گردآوری منابع علمی موزه مشارکت کنند، اطلاع چندانی از این طرح نداشتند. اما در ادامه طی 5 سال اخیر موزه تاریخ علم توانست به مأمنی برای اهدای آثار علمی تبدیل شده و نظر بسیاری از پژوهشگران، محققان و نهادهای اجرایی را جلب کند.

به گفته رئیس دانشگاه محقق اردبیلی، نهاد اصلی موسس موزه تاریخ علوم اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی است که با تأمین زیرساخت­های لازم، اختصاص مکان و تخصیص اعتبار گام اصلی را برداشته است.

عزیز حبیبی با اشاره به همکاری نهادهای دیگر در استان گفت:  در تأمین اشیاء موزه نیز تاکنون با برخی ادارات و نهادهای استانی و ملی و بخش خصوصی همکاری‌های قابل توجهی داشتیم.

حبیبی معتقد است  راه اندازی موزه بسط و گسترش فرهنگ، نگهداری و نمایش هویت ملی و منطقه‌ای و نشان دادن پایه‌های دانش و تحول فناوری، سیر تحول علوم مختلف در طول ادوار، نگهداری و نمایش افتخارات علمی منطقه و کشور، و پرورش ذهن و تفکر خلاق دانش آموزان و دانشجویان را به همراه دارد.

رئیس دانشگاه محقق اردبیلی تصریح کرد: ما در استان نیازمند ایجاد محیطی برای تورهای علمی بودیم که بتواند هم برای دانش آموزان و دانشجویان و هم برای عموم مردم مورد استفاده قرار گیرد.

حبیبی با اشاره به نقش دانشگاه‌ها در گردآوری داده‌های علمی جوامع تاکید کرد:امروزه در اکثر مراکز بین المللی نیز با ایجاد مراکز علم یا موزه‌ها و پارک‌های علمی سعی دارند علم و دانش را با جذبیت ویژه در بین اقشار مردمی ترویج دهند.

وی تاکید کرد: هر چند برنامه ریزی موزه برای بازدید عموم است، اولویت ما بازدیدهای هدفمند و ایجاد تور علمی به همراه نمایش فیلم‌های علمی و فناورانه، برگزاری نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی است.

گردآوری 35 هزار شی از انباری‌ها تا منازل

آثار تاریخی و علمی در اردبیل بسیار نزدیک و در عین حال بسیار دور از دسترس است. تقریبا در انباری تمامی ادارات آثار قدیمی که بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی این شهر را نشان می‌دهد، می‌توان یافت.

از سویی مجموعه داران خصوصی در اردبیل که عمر خود را به پای مجموعه‌های خود گذاشته‌اند نیز آثار و اسناد تاریخی متعددی دارند که می‌تواند در جای خود برای نشرعلم و دانش، استنادات تاریخی و پژوهش‌های کتابخانه ای مورد استفاده قرار گیرد.

اما چه کسی از این آثار پنهان اطلاع داشت؟

مسئول موزه تاریخ علم اردبیل روند جمع آوری اشیا تاریخی را سخت اما جذاب عنوان کرد و گفت: در مورد سابقه تولید علم و شکوفایی آن در اردبیل تحقیقات مختلفی در جریان است ولی شواهد تاریخی نشان می‌دهد قرار گرفتن در مسیرهای تجارتی و خواستگاه سلسله‌های  حکومتی موجب رونق علم و دانش بوده است.

محمد انوار با اشاره به شکل گیری مکتب‌های فکری و علمی مختلف اضافه کرد:  در موزه علم به دنبال احیای مکاتب فکری و آثار و یادگارهای به جا مانده هستیم. تا جایی که  تمامی اشیای موزه یا به اصطلاح گالری‌های تعریف شده طی یک فرآیند و سناریو  منسجم با یک مسیر و روایت مشخص چیدمان شده و برای هر شیء نیز شناسنامه‌ای استاندارد در کنار آن نمایش داده می‌شود. اطلاعات تکمیلی نیز در بروشورها و سایت موزه به مخاطبین ارائه شده است. در طول بازدید نیز راهنمایان موزه به سوالات بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهند.

وی با اذعان به اینکه اشیاء جمع آوری شده در چندین دسته طبقه بندی می‌شوند اضافه کرد: اشیاء و تجهیزات فنی، اسناد علمی، آموزشی، کتب قدیمی علمی، عکس و فیلم و موارد دیگر از جمله بخش‌های موزه است و به دلیل تغییر اشیا موزه تعداد در حال تغییر است.

مسئول موزه تاریخ علم اردبیل متذکر شد: به دلیل سرعت تغییر و تحول در علم و فناوری بسیاری از اشیا موجود با اینکه زیر یکصدسال قدمت دارند، اما آموزه‌های بدیع، جالب و غیرقابل تصور برای مخاطبین سنین مختلف است.

 به گفته انوار اشیاء در درجه نخست از تمامی واحدهای درون دانشگاه از انبارها، آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و غیره جمع آوری شد و  در گام بعدی طی ارتباط با ادارات دولتی استان یک سری اشیا جمع آوری شده است . همچنین افراد متعددی نیز آثار، کتب و اشیا تاریخی که در اختیار داشتند را اهدا کردند.

وی تصریح کرد: تعداد آثار و اسناد موجود در گالری‌ها و انبارهای موزه تاکنون بالغ بر 35هزار قطعه اعم از وسیله، دستگاه، کتاب، نشریه، سند، عکس، فیلم، تمبر، سکه، تندیس، یادبود، پرچم، لوح،  مُهر، نمونه‌های گیاهی، سنگ، فسیل و غیره است.

 برخی آثار دور ریختنی به لحاظ تاریخی ارزشمندند

 تاکنون  20 اداره و نهاد دولتی، 5 موسسه و بنیاد غیردولتی، 21 دانشگاه خارجی و بیش از  210 نفر شخص حقیقی آثار خود را به موزه تاریخ علم اهدا کرده‌اند که مطابق اظهار نظر مسئولان ارزش افزوده آنها  بیش از 35 میلیارد ریال است.

اما به تعبیر انوار برخی اشیا به ظاهر بی‌ارزش و دور ریختنی به لحاظ تاریخی ارزشمندند و با توجه به نیاز استان برای احیای هویت تاریخی و علمی خود انتظار می‌رود مجموعه داران و نهادهای اجرایی همکاری خود با موزه را افزایش دهند.

انوار با اشاره به برخی کتب قدیمی متعلق به قرن 19 و 20 که نام اردبیل در آن‌ها مشاهده می شود، افزود: در این موزه نسخ خطی قدیمی فارسی و عربی، کتب چاپی نفیس لاتین مربوطه به سده‌های قبل، نقشه‌های تخصصی قدیمی، صندوق امانت قدیمی و نفیس و ماشین چاپ اهرمی، کامپیوتر نسل قدیم اپل و غیره وجود دارد.

مسئول موزه تاریخ علم اردبیل با اذعان به اینکه  موزه دارای سامانه اینترنتی در سایت دانشگاه است و اطلاعات و اخبار و فراخوان‌های موزه در آن قرار داده می‌شود، اضافه کرد: روند جمع آوری اشیا نوید بخش گردآوری یک مجموعه غنی علمی تاریخی است که می‌تواند برای آیندگان نیز مورد استفاده قرار گیرد.

موزه تاریخ علم اردبیل توانسته گالری‌های تاریخ و افتخارات آموزش عالی استان اردبیل، ارتباطات و فناوری،  سنجه‌های اندازه‌گیری وطبیعت را دایر کند.آثار زمین شناسی قهرمان سهرابی  و کلکسیون گیاهان دارویی میکائیل بدرزاده بخش های دیگر این موزه را شامل می‌شود.

موزه تاریخ علوم اردبیل عضو کمیته ملی موزه­های ایران (ایکوم ایران)، شورای بین المللی موزه­ها (ICOM)، کمیته بین المللی موزه­های دانشگاهی (UMAC)، و اتحادیه موزه­های دانشگاهی کشور است.

کسب عنوان موزه برتر کشور در سال های 94 تا 97 به صورت پی در پی، کسب هفدهمین دوره جایزه ترویج علم جمهوری اسلامی ایران در سال 95 ، برگزاری 12 نمایشگاه تخصصی و انعقاد12 فقره تفاهم نامه وتدوین سه عنوان کتاب تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی، تاریخ دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی استان اردبیل و دانشنامه استان اردبیل از افتخارات علمی این مجموعه است.

با توجه به تجربه‌های تلخ نگاه‌های سلیقه‌ای مدیریت‌ها، لازم به ذکر است، موزه تاریخ علم بعد از یک غفلت بزرگ تاریخی شکل گرفته و حفاظت از آن در هر مرحله‌ای از جمع آوری اشیا بیش از تقویت منابع اهمیت دارد.

گزارش از ونوس بهنود

انتهای پیام/136/ ت