بهترین کتاب‌های لاتین چاپ ۲۰۱۸ درباره آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، پایگاه تحلیلی «Voices on Central Asia»  طی گزارشی بهترین کتاب‌هایی که در سال 2018 پیرامون منطقه آسیای مرکزی به زبان انگلیسی به چاپ رسیده‌اند را معرفی کرده است. این کتاب‌ها همگی در حوزه علوم انسانی و عمدتا تاریخی و سیاسی هستند. این پایگاه وابسته به «برنامه آسیای مرکزی» و «شبکه تحلیل‌گران آسیای مرکزی» است که هر دو ذیل «موسسه مطالعات اروپا، روسیه و  اوراسیا» در دانشگاه جورج واشنگتن می‌باشند. به اختصار این کتاب‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1. فراز و فرود خوقند (1876-1709): آسیای مرکزی در عصرجهانی

نویسنده: اسکات لوی

این کتاب به تجزیه و تحلیل این که چگونه جوامع آسیای مرکزی به صورت فعالانه‌ای در فرایندهای جهانی شدن در قرون 18 و 19 مشارکت کردند، می‌پردازد. با ارائه نخستین کتاب تاریخی مکتوب به زبان انگلیسی درباره خانات خوقند (1876-1709)، اسکات سی. لوی ظهور یک دولت فوق‌العاده دینامیک و پویا در دره فرغانه را در آن بررسی می‌کند. وی به طرق مختلف آشکار می‌سازد که همگرایی خانات در جریانات جهانی‌شدن توسعه سیاسی، اقتصادی، جمعیت‌شناختی و محیط زیستی منطقه را شکل داده و او توضیح می‌دهد که همان جریانات چگونه سقوط خانات خوقند را موجب شدند. برای اثبات اهمیت تاریخی این دولت محرک و منطقه،  اغلب به دستی به حاشیه‌های تاریخ اولیه مدرن اوراسیایی برده و نویسنده با استفاده از یک متدلوژی «تاریخ مرتبط» با حزئیات زیادی نشان می‌دهد که چگونه جوامع آسیای مرکزی به صورت فعالانه‌ای سیاست‌های امپراطوری‌های بزرگ همسایه خود، به‌ویژه روسیه تزاری و امپراطوری کینگ در چین را تحت تاثیر قرار دادند. مطالعه این کتاب می‌تواند برای مخاطبان رشته‌های مختلفی از جمله دانشجویان و پژوهشگران تاریخ آسیای مرکزی، روسیه، خاورمیانه، چین و تاریخ جهان، و همچنین مطالعه تطبیقی امپراطوری‌ها و تاریخ جهانی‌ شدن، مفید باشد.

2. قرقیزستان: امنیت رژیم و سیاست خارجی

نویسنده: کمل توکتوموشف

قرقیزستان نمونه‌ای جالب از یک دولت نسبتا ضعیف است که با تاریخ کوتاهی از استقلال، 2 رئیس‌جمهور در آن برکنار شده، 2  انقلاب را تجربه کرده، از 2 مناقشه قومی نجات یافته و هنوز به سلامت به کار خود ادامه می‌دهد. این کتاب به بررسی این پارادوکس آشکار پرداخته و بحث می‌کند که اختلاف میان ابعاد داخلی و خارجی دولت و امنیت رژیم یک نکته کلیدی برای فهم ماهیت سیاست در قرقیزستان است. این کتاب نشان می‌دهد که سیاست خارجی چگونه به پایگاه هوایی ماناس که توسط نیروهای آمریکایی برای پشتیبانی هوایی در افغانستان مورد استفاده قرار می‌گرفت، ترتیبات اقتصادی لازم برای نگهداری این پایگاه، هم در داخل و هم در خارج از قرقیزستان و شمار دیگری از بازیگران مختلف درگیر در این موضوع ارتباط پیدا می‌کند. در کل این کتاب نشان می دهد که چگونه مجموعه‌ای از نیروهای ژئوپلیتیک و مولفه‌های پیچیده محلی در کنار هم تاثیر قابل توجهی بر سیاست خارجی قرقیزستان می‌گذارد.

3. نیروی سنت: قانون و نظم زندگی روزمره در قرقیزستان

نویسنده: جودی بیر

کتاب «نیروی سنت» یک مطالعه قوم‌نگاری ظریف است که نور تازه‌ای بر نظم حقوقی و اخلاقی زندگی روزمره در شمال غرب قرقیزستان می‌تابد. نویسنده از طریق کار میدانی گسترده و تجربیات مستقیم، نشان می‌دهد که چگونه قرقیزها در استان تالاس به اخلاق صحیح و حل و فصل اختلافات با بازخوانی سنت‌ها که نزد  مردم محلی به عنوان «سالت» شناخته می‌شود، می‌پردازند. در حالی که «سالت» یک سنت تاریخی و کهن است، ابتکارات آن نشان می‌دهد که یک استراتژی بسیار توسعه یافته و ادبیاتی منعطف دارد که مردم به منظور مقابله با چالش‌های پیش‌رو در محیط‌هایی همچون سیاسی، حقوقی، اقتصادی و مذهبی به آن رجوع می‌کنند. به صورت رسمی، قانون تصویب شده می‌بایست هنگام حل و فصل اختلافات مورد استفاده و رجوع قرار بگیرد، اما هنوز قوانین نانوشته «سالت» و اهمیت فزاینده قوانین اسلامی استانداردهای نظم زندگی روزمره مردم این منطقه را فراهم می‌آورند. همانطور که بیر در ادامه نشان می‌دهد، تفاسیر هر دو قانون دولتی و اسلامی نیز ذاتا با «سالت» مرتبط هستند. با مطالعات موردی در هم آمیخته‌ای بر روی خویشاوندی، مذاکرات حقوقی، جشن‌ها، مراسمات خاکسپاری، و توافقات سیاسی و اقتصادی، بیر اثبات می‌کند که سالت چگونه عنصر پیوند دهنده در زندگی اجتماعی روستایی قرقیزستان است و چگونه از آن برای توضیحات مختلف، مباحث اخلاقی و انگاره‌های هویت جمعی استفاده می‌شود. در این راستا، سالت یک منبع آزموده شده در زمان و پایدار را از اقتدار پدید می‌آورد که تغییراتی را در دولت و فراز و فرودهایی را در جنبش‌های مذهبی طلب می‌کند.

پائولو سارتوری، از پژوهشگران موسسه مطالعات ایران در وین درباره این کتاب می‌گوید: جودی بیر یک مطالعه قابل توجه در زمینه آشکار کردن مفاهیم فعلی «قانون‌گرایی» (لگالیسم) در میان قرقیزهای استان تالاس صورت داده است. پروسه مطالعاتی او شفاف، قوم‌نگاری او غنی، و مباحث تئوریک او جالب و در دسترس است. این کتاب شایسته جایگاهی مناسب در قفسه کتابخانه بهترین کارهای مردم‌شناختی در اوراسیای پسا سوسیالیست است.

4. رویکردهایی انتقادی به امنیت در آسیای مرکزی

ویرایش‌کننده: ادوارد لمون

آسیای مرکزی همچنان در حاشیه مانده است؛ هم در محیط و هم در تصورات مردم. هنگامی که این منطقه توجهات بین‌المللی را جلب می‌کند، اغلب باید علت آن را در مسائل امنیتی جست و جو کرد که شامل مواردی نظیر تروریسم، مناقشات قومی و قاچاق مواد مخدر می‌شود. این کتاب به همت جمعی از متخصصی از رشته‌های مختلف علمی شامل جغرافیا، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی پیرامون این که در آسیای مرکزی شهروندان و دولت‌ها چگونه به امنیت فکر و به آن عمل می‌کنند می‌پردازد.

نویسندگان این کتاب در پی آن‌اند که نشان دهند دولت‌ها چگونه از «هراس از بی‌ثباتی» برای تقویت حاکمیت خود استفاده می‌کنند، و چگونه مردم امنیت‌زده با تهدیدات برچسب زده شده (توسط دولت) در خلال استراتژی‌هایی که به ندرت مرتبط با امنیت هستند، نظیر ازدواج و نوع پوشش و ظاهر، کنار می‌آیند و مقاومت می‌کنند. این مجموعه طیف گسترده‌ای از مسائل امنیتی شامل افراط‌گرایی اسلامی، ارتش‌های کوچک، روابط میان قومی و مناطق مرزی را مورد واکاوی قرار می‌دهند. در حالی که پوشش مسائل این منطقه معمولا از پیش‌فرض‌های از قبل نقش بسته (در ذهن نویسندگان) همچون خطرناک، مبهم و فرار شکل می‌گیرد، فصول مختلف این کتاب تماما بر روش مردم محلی برای فهم امنیت و هارمونی در زندگی روزانه آن‌ها تاکید دارند. 

این کتاب می‌تواند برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه آسیای مرکزی، و نیز مطالعات امنیتی و علوم سیاسی جذاب باشد. فصول این کتاب ابتدائا در ژورنال «مطالعات آسیای مرکزی» به چاپ رسیده‌اند.

نویسندگان فصول مختلف این کتاب عبارتند از: نیک مگوران، ناتالی کوچ، غالب بشیراف، رنات شایخوتدین‌اف، مادلین ریوز، جان هدرشاو، نیل مک‌فارلین و استینا تورجسن، کریستین بیشل، مارک ون بومکن، حافظ بابایاراف، برت کرامر، تیل موستولانسکی، ادوارد لمون و هلن تایبالت.

5. آزمایشگاه توسعه سوسیالیستی: سیاست جنگ سرد و استعمارزدایی از تاجیکستان شوروی

نویسنده: آرتمی کالینوسکی

کتاب «آزمایشگاه توسعه سوسیالیستی» آرتمی کالینوسکی به مجموعه‌ای از تلاش‌های اتحاد جماهیر شوروی برای عمل به وعده‌های استعمارزدایی می‌پردازد؛ یک مطالعه با نگاه سیاسی به اقدامات مربوط به توسعه اقتصادی در آسیای مرکزی بین جنگ جهانی دوم و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. با تمرکز بر جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شوروی، کالینوسکی توسعه آسیای مرکزی توسط اتحاد جماهیر شوروی را در پس‌زمینه جهانی مورد بررسی قرار می‌دهد.

با ارتباط میان سیاست اعلی و مباحث روشنفکران در خصوص زندگی تاریخی و تجربه دهقانان، کارگران، دانشمندان، و مهندسان، این کتاب نشان می‌دهد که این افراد پیرامون پروژه‌های اقتصادی و فرهنگی شوروی در دهه‌های پس از مرگ استالین مباحثاتی را صورت داده‌اند. این کتاب همچنین به دنبال آن است تا نشان دهد مردم چگونه شهرهای جدید، گذار از زندگی روستایی، و ساخت بلندترین سد جهان را تجربه کرده‌اند. کالینوسکی این موضوعات محلی و شخصی را به زمینه گسترده‌تر جنگ سرد  مرتبط کرده و مباحث جدیدی را در پارادایم‌های تغییر توسعه در گذر زمان مطرح می‌کند. در این کتاب او مقایسه‌هایی با تجربیات دیگر در کشورهایی نظیر هند، ایران، و افغانستان پیشنهاد کرده و نقش واسطه‌هایی که به عنوان بخشی از تلاش‌های اتحاد جماهیر شوروی برای انتشار دیدگاه‌های آن نسبت به مدرنیته در جهان پسااستعمار به آن کشورها رفته بودند را در نظر می‌گیرد.

«آزمایشگاه توسعه سوسیالیستی» دریچه جدیدی را برای مطالعه شوروی پس از جنگ، روابط مسکو و محیط داخلی پیرامونی، و تعاملات میان سیاست جنگ سرد و توسعه داخلی گشوده است. مطالعات مبتکرانه کالینوسکی به خوانندگان شباهت‌های توسعه سوسیالیستی با نسخه سرمایه‌داری را ارائه می‌کند.

6. دولت‌سازی در قزاقستان: تداوم و گذار از نهادهای غیررسمی

نویسنده: دینا شریفوا

این کتاب دیدگاه رایجی که می‌گوید نهادهای غیررسمی –شبکه‌ها، حامی‌گرایی و ارتباطات- می‌بایست به منظور لیبرالیزه کردن اقتصاد، شهرنشینی سریع و صنعتی‌سازی در جوامع مدرن از صحنه حذف شوند را به چالش می‌کشد. مطالعه مورد قزاقستان نشان می‌دهد که نهادهای دوجانبه غیررسمی همچنان به ایفای نقش مهم و کلیدی خود در زندگی روزمره مردم ادامه می‌دهند. لیبرالیزه کردن اقتصاد و استحکام‌سازی دولت در مقابل حوزه‌های اجتماعی، عرضه کالاهای عمومی و حمایت اجتماعی توسط مردم در دوره پس از استقلال را کاهش داده است. دسترسی محدود به منافع دولتی در عوض مشارکت مردم در روابط دوجانبه غیررسمی را برانگیخته است. نویسنده این کتاب تحقیقاتی را نیز پیرامون کانال‌ها و مکانیزم‌های غیررسمی مردم برای دسترسی به خدمات عمومی باکیفیت نظیر آموزش، مسکن و سلامت صورت می‌دهد. با مقایسه دوره شوروی و پس از آن، نویسنده کتاب « دولت‌سازی در قزاقستان» نشان می‌دهد که مردم بیشتر تمایل دارند به جای دریافت کمک از دولت برای به دست آوردن منابع کمیاب، به شبکه‌های خانوادگی و روابط حامی‌گرایانه تکیه کنند. این کتاب سهم قابل توجهی در ادبیات نهادهای غیررسمی دارد و رابطه میان دولت رفاهِ رسمی و چارچوب‌های غیررسمی را توضیح می‌دهد.

7. نفوذ اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی: چالش‌های ژئوپلیتیکی و پاسخ‌‌ها

نویسنده: اولگا آلیندا اسپایزر

آسیای مرکزی با قرار گرفتن در یک موقعیت بسیار استراتژیک توانسته منافع قدرت‌های بزرگ جهانی را به دلیل برخورداری از منابع غنی انرژی و موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد به خود جلب کند. روسیه، چین و اتحادیه اروپا به این منطقه به عنوان یک منبع ضروری برای ارتقاء نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در منطقه وسیع اوراسیا می‌نگرند. لذا، در مواجهه با رقابت شدید و کار بر روی بودجه‌های کم، اتحادیه اروپا در تلاش است تا حود را به عنوان یک بازیگر مرتبط و بانفوذ در فضایی که نقش رهبری آن قطعی است، تثبیت کند. بر خلاف دیگر مناطق پساکمونیستی، اتحادیه اروپا نمی‌تواند در آسیای مرکزی بر جذابیت‌های مدل سیاسی خود تکیه کند و این ریسک‌هایی را برای به حاشیه رانده شدن توسط دیگر قدرت‌های جهانی به وجود آورده است. از این رو سوال کلیدی اکنون این است که «اتحادیه اروپا چه نفوذی می‌تواند در چنین زمینه ژئوپلیتیکی پرچالشی داشته باشد؟ چه اتراتژی‌هایی اتحادیه اروپا برای تبدیل شدن به یک بازیگر قابل اطمینان می‌بایست اتحاذ کند؟». با تحلیلی پیرامون گفتمان، ابزارها و پذیرش سیاست‌های اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی، این کتاب به این موضوع می‌پردازد که اتحادیه اروپا به صورت آگاهانه نقش یک بازیگر ثانویه را اتخاذ کرده که به عنوان یک «مشاور» عمل می‌کند و تصویری به عنوان یک واسطه صادق بدون طرح‌های ژئوپلیتیکی از خود ارائه می‌دهد. نفوذ اتحادیه اروپا حدود به زمینه‌هایی خاص در حوزه امنیتی است که همچنان در امنیت منطقه‌ای بسیار مهم تلقی می‌شوند. اتحادیه اروپا یک قدرت بزرگ در منطقه‌نیست و نمی‌خواهد که چنین جایگاهی داشته باشد. با این حال، با ارائه تصویری غیرمخرب از خود برای به دست آوردن منافع نسبی در حوزه‌هایی که دیگر بازیگران از آن‌ها غفلت کرده‌اند نظیر حکومت و امنیت آب، تلاش می‌کند.