رد تحریف در تاریخ نگاری دفاع مقدس/ بابایی: قلم نویسنده نباید مقابل تغییرها بلغزد
بابایی: اگر بپذیریم تاریخ شفاهی هم بخشی از تاریخ جنگ و رویدادهای مرتبط با آن است، آسیب جدی آن همان تحریف است. تحریف در واقع نوعی تقلب است که در مقابل با تبیین قرار می‌گیرد و موجب خدشه در تاریخ می‌شود.
خبرگزاری تسنیم-گروه فرهنگی-زهرا بختیاری: یکی از موضوعات مهم که می‌تواند تبدیل به آفتی غیر قابل جبران در انتقال تاریخ هشت سال دفاع مقدس شود موضوع تحریف در بیان خاطرات و روایت‌های آن دوره است. این موضوع آنقدر مهم و ضربه زدنش محتمل هست که مقام معظم رهبری نیز در سخنانشان به این بحث اشاره کرده و به فعالان این عرصه تذکر می‌دهند مبادا خلاف گویی در بیان مطالب دفاع مقدس اصل آن را دچار تغییر کند. در همین خصوص با گلعلی بابایی از نویسندگان و پژوهشگران به نام ادبیات پایداری گفت‌وگو کردیم تا نظرات او را به عنوان یک کارشناس دفاع مقدسی جویا شویم، نظراتی مبنی بر اینکه تحریف اکنون چه ردی از خود در تاریخ جنگ تحمیلی به جا گذاشته است؟ در ادامه ماحصل آن را خواهید خواند:
*تسنیم: شما به عنوان یک نویسنده دفاع مقدسی، تاریخ شفاهی جنگ را چطور تعریف می‌کنید؟ آیا چارچوب روایت جنگ با روایت واقعه‌های دیگر تاریخ مثل کودتا و حتی انقلاب اسلامی، متفاوت است؟
بابایی: ذیلِ عنوان کلّی «تاریخ پژوهی – تاریخ نگاری» زیر گونه‌هایی همچون تاریخ شفاهی و خاطره نگاری جنگ پدید آمده‌اند که می‌توان در حیطه آنها آثار ادبی خلق کرد. این آثار در زمره ادبیات مستند قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی وقایع و رویدادها و حوادث تاریخی بر اساس دیدگاه‌ها، شنیده‌ها و عملکرد شاهدان وقایع می‌پردازد.با این تعریف به نظر می‌رسد، روایت جنگ با روایت دیگر وقایع تاریخی نباید تفاوتی داشته باشد. چرا که در تمامی این روایت ها آنچه مهم است، درست بازگو کردن اتفاقات و رخدادهاست.
*تسنیم: چه آسیب‌هایی در تاریخ شفاهی دفاع مقدس وجود داشته که اگر مهار نمی‌شد مسیر روایت تاریخ را عوض می‌کرد؟
بابایی: اگر بپذیریم که تاریخ شفاهی هم بخشی از تاریخ جنگ و رویدادهای مرتبط با آن است، آسیب جدی آن همان تحریف است. چرا که تحریف در واقع نوعی تقلب است که در مقابل با تبیین قرار می‌گیرد و موجب خدشه در تاریخ می‌شود.
*تسنیم: عدم آموزش درست به مصاحبه گیرنده چقدر می تواند در درستی و یا تحریف واقعه نقش داشته باشد؟
بابایی: بسیار زیاد. اصلا بخش اعظمی از مشکلات کنونی این عرصه عدم آشنایی با ساز و کارهای مصاحبه از سوی مصاحبه گرها می‌باشد. وقتی مصاحبه‌گر ناآشنا به فنون مصاحبه و بی‌خبر از موضوع مصاحبه، روبروی مصاحبه شونده قرار می‌گیرد، معلوم است که نتیجه کار چه می‌شود. مصداق همان ضرب‌المثل: تا ثریا می‌رود دیوار کج.
*تسنیم: مهمترین افت از نظر شما در روایت گری و تاریخ شفاهی دفاع مقدس چیست؟
بابایی: از امیر بیان، حضرت امام علی (ع) در کلمات قصار نهج البلاغه، دُر گفته‌ای آمده است با این مضمون: " انسان جاهل را در نمی‌یابی مگر در یکی از این دو حال؛ یا افراط می‌کند، یا تفریط." انسان جاهل؛ محصول و پرورش یافته فرهنگ منحط جاهلیت است و انسان موحّد؛ محصول فرهنگ متوازن توحیدی. در روند بازروایی وقایع تاریخ شفاهی دفاع مقدّس، اگر این مهم توسط یک اهل قلم تربیت شده فرهنگ متوازن انجام گیرد، حاصل کار، اثری متوازن و منطبق با وقایع خواهد بود و در غیر این صورت، با روایت و اثری مواجه می‌شویم که در بیان تاریخی، یا رویکردی افراطی به افراد و ماجراهای آن برهه دارد و یا رویکردی تفریطی. همین رویکرد دوگانه و ضد معرفتی، بزرگ‌ترین آفت در بازروایی رویدادها و نگارش تاریخ شفاهی انقلاب یا دفاع مقدّس به شمار می‌آید.
تسنیم: وجود سانتیمانتالیسم یا تغییر دیدگاه سیاسی و معرفتی افراد طی سال‌های پس از واقعه چقدر در تحریف یا اغراق گویی سهم دارد؟
بابایی: قطعا این دو عامل در روند تحریف واقعی رویدادها و مبالغه در تبیین ماجراهای تاریخی، تاثیری ویرانگر بر جای می‌گذارند. یک پژوهشگر و نویسنده دفاع مقدس باید در هنگام خلق اثرش، در کنار قلب گرم و آکنده از احساس خود، مغزی سرد و حساب‌گر داشته باشد. تغییر موضع سیاسی و اعتقادی در میان بازماندگان یک حادثه تاریخی نیز امر تازه‌ای نیست و پژوهشگر و نویسنده در هنگام گرفتن مصاحبه یا استفاده از بیانات این گونه افراد، باید نسبت به این تغییر موضع آنها هوشیار باشد و لغزش قلم پیدا نکند.
تسنیم: چه کار کنیم به این آسیب‌ها در جنگ 12 روزه مبتلا نشویم؟
بابایی: مسئولیت آسیب شناسی و پیشگیری از تولید فله‌ای آثار مبتلا به آسیب‌هایی نظیر: سانتیمانتالیزم، اغراق گویی و... امثالهم را باید چه کسانی در این کشور به عهده بگیرند؟ شورای عالی انقلاب فرهنگی؟ معاونت کتاب وزارت ارشاد؟ بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس؟ مرکز اسناد و تحقیقات سپاه؟ سازمان تبلیغات اسلامی؟ یا زبده‌گانی به نمایندگی از تمامی این دستگاه‌ها که در یک مجمع نظارتی-ادبی باید به روند نشر چنان آثاری نظارت کنند؟ پاسخ به این سوال را خودتان پیدا کنید.
تسنیم: رهبری دو عامل را برای خاطرات دفاع مقدس گوشزد می‌کنند، فراموشی و تحریف، چطور می‌شود با این دو آسیب مقابله کرد؟
بابایی: بله. مقام معظم رهبری پیرامون آفت تحریف فرمودند: "... ما هرچه به لحاظ زمان از دفاع مقدس دور می‌شویم، باید از لحاظ معرفت به دفاع مقدس نزدیک‌تر بشویم؛ چرا چون تحریف در کمین است، دست‌های تحریف‌گر در کمین‌اند. دست تحریف این بخش پُر درخشش تاریخ ما را ممکن است مخدوش کند. لذا بایستی کار کنیم، معرفت ما بایستی زیاد بشود. ادبیات دفاع مقدس باید تقویت بشود." همچنین ایشان در دیدار با دست اندکاران کنگره 6200 شهید استان مرکزی(8 مهر 1398) با اشاره به اهمیت انگیزه‌های شهیدان و رزمندگان برای حضور در میادین نبرد فرمودند: " نباید اجازه داد این حقایق بر جسته، کهنه و فراموش شود و یا مجالی برای انکار آنها به وجود بیاید. همچنان که امروز برخی از افراد، پاره‌ای از بیّنات انقلاب را صراحتا انکار می کنند."
لذا برای مقابله با این دو آفت بایستی ادبیات دفاع مقدس را پربار، پر محتوا و بدون لغزش پیش برد.
تسنیم: برآورد کلی شما از ادبیات مقاومت پس از چهار دهه چیست و چشم انداز آن را چطور می‌بینید؟
در یک اظهار نظر منصفانه و به دور از گرایش‌های احساسی و صنفی، می‌توانم بگویم ادبیات دفاع مقدس، خصوصا حوزه مستند نگاری آن، پر فروغ‌ترین چراغ در چلچراغ ادبیات نویسی فارسی ایران زمین در قرن خورشیدی جدید، به شمار می‌آیند.
انتهای پیام/
