سنجش دینداری در برابر ظاهر الصلاح‌ها
فضیلت‌هایی مانند صداقت و امانت، به شکل انتخاب‌های اخلاقی در موقعیت‌های مختلف زندگی بروز می‌کنند. کسی که راست‌گوست، باید در موقعیتی که دروغ گفتن برایش منفعت دارد، تصمیم بگیرد حقیقت را بگوید.
به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، حجت الاسلام علی اصغر بسطامی، استاد حوزه و دانشگاه در یادداشتی به نسبت رفتار دینی و اخلاق اشاره کرد و آورده است: یکی از مهم‌ترین آموزه‌های اخلاقی در سنت اسلامی، که امام صادق(ع) در این عبارت به روشنی بیان کرده‌اند، تمایز میان «ظاهر رفتار دینی» و «اخلاق» به عنوان گوهر دینداری است و قرار دادن این معیار برای سنجش سلامت نفس و ایمان آدمی است. امام می‌فرماید: «به زیادی نماز و روزه‌ی افراد نگاه نکنید، زیرا به آن عادت کرده‌اند، و مثل هر عادت دیگری، اگر ترک کنند، احساس سردرگمی و اضطراب می‌کنند. بلکه به صداقت گفتار و امانت‌داری آنها بنگرید.»
این سخن، اگر با دقت تحلیل شود، حاوی نکته‌ای بسیار مهم است، و آن این است که همه‌ی رفتارهای دینی، الزاماً نشانگر فضیلت اخلاقی نیستند. ممکن است کسی مقید به انجام اعمال و مناسک دینی باشد، اما یا آن اعمال آلوده به انگیزه های غیر الهی باشند و یا در عرصه‌ی صداقت و امانت، که معیارهای بنیادین اخلاق‌اند، کاستی‌های جدی داشته باشد لذا آنچه امام صادق در این عبارت بیان می‌کند، اعتبار بخشی به ملکه‌ی اخلاقی و بی اثر دانستن عادتهای دینی است.
چرا که انسان‌ها می‌توانند به واسطه تکرار، و بدون هیچگونه باوری به برخی رفتارها عادت کنند، مانند راننده‌ای که هر روز مسیر خانه تا محل کار را طی می‌کند، بدون آنکه آگاهانه به مسیر توجه داشته باشد. نماز و روزه، و هر عمل عبادی دیگر، اگر به عادت تبدیل شوند، می‌توانند بخشی از روتین زندگی افراد شوند، بدون اینکه لزوماً نشانگر عمق باور یا پاکی درونی انها باشند. و طبیعتاً چنین اعمالی فاقد اثر گذاری لازم در روح و ایمان آدمی هستند.
اما در مقابل، فضیلت‌هایی مانند صداقت و امانت، به شکل انتخاب‌های اخلاقی در موقعیت‌های مختلف زندگی بروز می‌کنند. کسی که راست‌گوست، باید در موقعیتی که دروغ گفتن برایش منفعت دارد، تصمیم بگیرد حقیقت را بگوید. کسی که امانت‌دار است، در موقعیتی که خیانت سودمند است، باید آگاهانه راه درست را برگزیند. این انتخاب‌ها، برخلاف عادتهای دینی، نشانه‌ی عمق شخصیت اخلاقی فرد هستند.
شاید بتوان گفت امام صادق(ع) با این بیان خواسته اند به ما یادآوری کنند که فریب ظاهر رفتار دینی را نخورید، گوهر انسانی افراد را در صداقت‌شان و در نحوه‌ی برخوردشان با امانت‌ها بجویید. امانتهایی که البته فقط منحصر در امور مالی نیست، آبروی دیگران، رازهایی که ما را محرم آن دانسته‌اند، سخنان محرمانه‌ای که از آنها آگاهی یافته‌ایم، همه از مصادیق امانت هستند
انتهای پیام /
