طرح جدید ترکیه برای دور زدن ارمنستان
ترکیه با ساخت خط‌آهن جدید به جای احیای مسیر موجود با ارمنستان، اولاً نمی‌خواهد وابستگی بیشتری به ارمنستان داشته باشد. ثانیاً، با ساخت مسیر جدید، قادر خواهد بود ظرفیت حمل کالا را از طریق خاک خود ۱۰ برابر افزایش دهد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، نشست اخیر نمایندگان ویژه ارمنستان و ترکیه، روبن روبینیان و سردار کلیچ، نیز عملاً هیچ نتیجه ملموسی به همراه نداشت و بیانیه‌ای در مورد بازگشایی مرز صادر نشد. بر اساس بیانیه رسمی، طرفین صرفاً بر سر تسریع این فرآیند به توافق رسیده‌اند.
این در حالی است که نه‌تنها وعده بازگشایی مرز، بلکه توافق برای بازسازی پل تاریخی «آنی» نیز بر روی کاغذ مانده و به مرحله اجرا نرسیده است. از نظر ایروان، ترکیه سال‌هاست که به وعده خود مبنی بر باز کردن مرز با ارمنستان برای شهروندان کشورهای ثالث عمل نکرده است.
نماینده ویژه ترکیه برای اولین بار در ایروان مذاکره کرد
شاید تنها پیشرفت ظاهری در این روند، سفر کلیچ به ایروان و حضور او در ساختمان وزارت خارجه ارمنستان برای مذاکره بود. تا پیش از این، تمامی دیدارها در مناطق مرزی برگزار می‌شد. اگرچه پس از نشست اخیر، طرفین اعلام کردند که بر سر ادامه این فرآیند «بدون هیچ پیش‌شرطی» توافق کرده‌اند، اما هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، بار دیگر پیش‌شرط اصلی آنکارا را علنی کرد.
هاکان فیدان اعلام کرد: «به محض امضای توافقنامه نهایی میان ارمنستان و آذربایجان، ترکیه نیز به سرعت روابط خود را با ارمنستان عادی‌سازی خواهد کرد.»
اینکه ترکیه عادی‌سازی روابط با آذربایجان را پیش‌شرطی برای بازگشایی مرزها می‌داند، موضوعی است که وزیر خارجه ارمنستان نیز اخیراً در مصاحبه‌ای به آن اذعان کرده بود. آرارات میرزویان گفته بود: «آنچه ما از ترکیه شنیده‌ایم این است: ما مشکلی نداریم، ما می‌خواهیم و آماده‌ایم مرزها را باز کرده و روابط را برقرار کنیم، اما این کار را باید پس از امضای پیمان ارمنستان و آذربایجان انجام دهیم.»
کارشناس ارمنی: ترکیه پیش‌شرط‌های جدیدی مطرح خواهد کرد
در حالی که ترکیه امضای پیمان صلح ارمنستان و آذربایجان را پیش‌شرط بازگشایی مرزها قرار داده، باکو نیز به نوبه خود برای امضای این سند پیش‌شرط‌هایی تعیین کرده و از ایروان خواسته است تا قانون اساسی خود را تغییر داده و اعلامیه استقلال را که در آن به اتحاد ارمنستان و قره‌باغ کوهستانی اشاره شده، حذف کند.
«نلی میناسیان»، کارشناس مسائل ترکیه، می‌گوید: «ما یک سند پیش‌امضا شده داریم، اما ترکیه حتی برای اجرای این توافقات میانی نیز عجله‌ای ندارد.» به عقیده او، ترکیه از موضوع عادی‌سازی روابط با آذربایجان صرفاً به عنوان بهانه‌ای برای بسته نگه داشتن مرز با ارمنستان استفاده می‌کند.
این تحلیلگر معتقد است اگر آنکارا واقعاً به عادی‌سازی روابط با ایروان علاقه‌مند بود، پس از پیش‌امضای توافق صلح، به این تعهد کوچک خود عمل می‌کرد و مرز را حداقل برای دیپلمات‌ها و شهروندان کشورهای ثالث باز می‌کرد.
این کارشناس ارمنی با اشاره به اینکه آنکارا این موضوع را به یک بازی بزرگتر ژئوپلیتیکی گره زده است، می‌افزاید: «رهبری ترکیه همچنان بازگشایی مرز را به تعویق می‌اندازد و این موضوع نه‌تنها به فرآیند ارمنستان-آذربایجان، بلکه به یک ژئوپلیتیک بزرگتر مرتبط است. آنها، همانطور که شیوه همیشگی‌شان است، از این موضوع به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی و معامله در فرآیندهای مرتبط با ایالات متحده آمریکا استفاده می‌کنند.»
وی بعید نمی‌داند که حتی پس از امضای پیمان صلح با آذربایجان نیز ترکیه مرز را بسته نگه دارد و در آن زمان پیش‌شرط‌های جدیدی را مطرح کند: «طرف تُرک ممکن است دوباره به برخی پیش‌شرط‌ها مانند مسئله نسل‌کشی ارامنه و غیره بازگردد.»
اپوزیسیون دولت ارمنستان: ترکیه قصد رفع انسداد مسیرهای ارتباطی را ندارد
در پارلمان ارمنستان نیز این هفته همزمان با بحث‌های داغ پیرامون رفع انسداد مرزها، اپوزیسیون تأکید کرد که ترکیه همچنان با زبان پیش‌شرط با ارمنستان سخن می‌گوید و قصدی برای بازگشایی مسیرهای ارتباطی ندارد.
«گغام مانوکیان»، نماینده فراکسیون «هایاستان»، اظهار داشت: «در ژانویه 2022، زمانی که دیدار کلیچ و روبینیان انجام شد، دولت افتخار می‌کرد که در متن بیانیه عبارت "بدون پیش‌شرط" آمده است. ما همان زمان گفتیم که پیش‌شرط‌ها وجود دارند و متأسفانه بخشی از آنها اجرا شده، اما ترکیه به صحبت با زبان پیش‌شرط ادامه خواهد داد.»
به گفته وی، ساخت خط‌آهن جدید «قارص-ایغدیر-آرالیک-دیلوجو» توسط ترکیه نشان می‌دهد که این کشور هیچ قصدی برای فعال‌سازی مجدد خط‌آهن «گیومری-قارص» ندارد.
این نماینده پارلمان می‌گوید: «سه سال گذشته، آیا حتی یک دیپلمات خارجی از مرز عبور کرده است؟ حالا هم می‌گویند در حال بررسی فنی خط آهن هستیم. چند روز پیش ترکیه پروژه خط آهن قارص-ایغدیر به نخجوان را کلید زد. آنها دروغ می‌گویند.»
کارتوگراف ارمنی: ترکیه با طرح جدید ظرفیت حمل‌ونقل خود را 10 برابر افزایش می‌دهد
به گفته «ساموئل ملیکستیان»، کارتوگراف (نقشه‌نگار)، خط‌آهن جدیدی که توسط ترکیه در حال ساخت است، تقریباً همان مسیری را تکرار می‌کند که از دوران روسیه تزاری وجود داشت.
این مسیر که از گیومری-ماسیس-نخجوان-جلفا می‌گذشت، در سال 1941 در امتداد رود ارس به باکو نیز متصل شد. اکنون ترکیه با ساخت یک مسیر جدید، مسیر موجود را دور می‌زند و بدین ترتیب، بخش خط‌آهنی که از خاک ارمنستان عبور می‌کند را به شدت کاهش می‌دهد.
ملیکستیان تأکید می‌کند: «اگر مسیر قدیمی احیا می‌شد، از 877 کیلومتر ارتباط ریلی میان قارص و باکو، حدود 250 کیلومتر آن از خاک ارمنستان عبور می‌کرد. اما در این حالت جدید، وقتی آنها از طریق خاک ترکیه به مرز نخجوان برسند و به راه‌آهن نخجوان متصل شوند، تنها 43 کیلومتر از این مسیر در خاک ارمنستان خواهد بود.»
این کارشناس با استناد به محاسبات بین‌المللی در سال 2014 خاطرنشان کرد که اگر سالانه 1.5 میلیون تن بار از مسیر مغری (در جنوب ارمنستان) عبور می‌کرد، حدود 3 میلیون دلار درآمد برای ارمنستان به همراه داشت، اما اگر قطار از «یراسخ» و سپس از طریق گیومری به سمت قارص ادامه مسیر می‌داد، با توجه به عبور 200 کیلومتر اضافی از خاک ارمنستان، درآمد این کشور به حدود 40 میلیون دلار می‌رسید.
به گفته ساموئل ملیکستیان، تصمیم ترکیه برای ساخت یک خط‌آهن جدید به جای احیای مسیر موجود، هم دلایل مالی و هم ژئوپلیتیکی دارد. اولاً، ترکیه نمی‌خواهد وابستگی بیشتری به ارمنستان داشته باشد. ثانیاً، با ساخت مسیر جدید، ترکیه قادر خواهد بود ظرفیت حمل کالا را از طریق خاک خود 10 برابر افزایش دهد. به دلیل شرایط جغرافیایی و پستی و بلندی‌های مسیر ریلی مغری، انتقال بیش از 1.5 میلیون تن کالا در سال ممکن نیست، در حالی که ترکیه قصد دارد با استفاده از ظرفیت راه‌آهن ایران، سالانه تا 15 میلیون تن کالا جابجا کند.
انتهای پیام/
