وقتی میراث ۳۰۰ ساله قربانی بی‌تدبیری شد/ پل محمدحسن خان شکوه تاریخی ندارد
در دل بابل، پلی تاریخی که بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و روزگاری نماد شکوه و هنر معماری صفوی بود، حالا زیر سایه بی‌تدبیری و مرمت‌های غیراصولی به ویرانه‌ای نیمه‌جان تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بابل، در دل شهر تاریخی بابل، پلی به نام محمد حسن خان قرار دارد؛ پلی که نه فقط یک سازه از خشت و سنگ است، بلکه خاطره‌های نسل‌ها را در خود جای داده و روایتگر هویت تاریخی این منطقه محسوب می‌شود. این پل، که به باور بسیاری تنها پلی است که با تخم‌مرغ ساخته شده، برای اهالی بابل نه یک سازه عادی، بلکه نمادی از گذشت زمان، زندگی مردم و لحظات خوش روزهای تعطیل به ویژه سیزده بدر بود. در روزگاری نه چندان دور، خانواده‌ها و جوانان بابلرود را زیر پل تجربه می‌کردند، شنا می‌کردند، از طبیعت لذت می‌بردند و پل محمد حسن خان نقطه‌ای برای دورهمی‌های شاد و خاطره‌ساز بود.
عبور پرخروش رودخانه بابلرود، که شاهرگ ارتباطی بابل با دیگر شهرها و راهی به سوی دریای خزر بود، از زیر این پل، خاطره‌ای نوستالژیک برای هر بابلی خلق کرده است. بسیاری هنوز با دیدن این سازه تاریخی، یاد لحظات خوش گذشته، صدای خنده‌ها و جریان زندگی روزهای قدیم می‌افتند. اما پشت این پل، داستانی تاریخی نهفته است؛ داستانی که به سال 1146 هجری شمسی بازمی‌گردد، زمانی که کریم خان زند بر ایران حکومت می‌کرد. محمد حسن خان، جد آغا محمد خان قاجار، این پل را برای قدردانی از مردم بابل یا همان بارفروشانی که در جنگ با کریم خان زند پیروز شده بودند، بر روی بابلرود ساخت.
این پل با طولی بالغ بر 140 متر و عرضی حدود 6 متر، یکی از بزرگترین و مهم‌ترین راه‌های ارتباطی استان مازندران و به ویژه بخش‌های پرجمعیت گتاب، بندپی شرقی و بندپی غربی به بابل محسوب می‌شد. در گذشته، حتی بار تردد به آمل را نیز بر دوش می‌کشید و نقشی حیاتی در اقتصاد و ارتباطات منطقه داشت. اما چیزی که پل محمد حسن خان را از دیگر پل‌ها متمایز می‌کرد، معماری هنرمندانه و سبک صفوی آن بود؛ سبکی که نشان از ظرافت، خلاقیت و مهارت سازندگان دارد. اهمیت این سازه چنان بود که در سال 1356 با شماره ثبت 1414 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
با این حال، گذر زمان و تردد طولانی مدت، آثار خود را بر پیکره پل برجای گذاشت. فشار وسایل نقلیه، آسیب به چشمه‌ها و بدنه پل، تهدیدی جدی برای این میراث ملی بود. برای مقابله با این خطر، دو پل جدید در کنار محمد حسن خان ساخته شد و این پل تاریخی مرمت و برای بازدید علاقه‌مندان زیباسازی گردید. اما حتی این اقدامات نیز کافی نبود. در سال‌های اخیر، عبور خودروهای سنگین ضربه‌های جبران‌ناپذیری به سقف و چشمه‌های پل وارد کرد و همین موضوع باعث شد که وزیر گردشگری و کارشناسان این وزارتخانه از تهران به بابل سفر کنند و پس از بررسی، مرمت جدی این پل در دستور کار قرار گیرد.
پل محمد حسن خان، با تمام آسیب‌ها و تهدیدها، همچنان قلب تپنده تاریخ بابل است. پلی که خاطره‌های خوش مردم، هنر معماری صفوی و عبور زمان را در خود جای داده و یادآور پیوند گذشته با حال و میراثی است که باید نسل به نسل حفظ شود. این پل نه فقط یک مسیر ارتباطی، بلکه نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی بابل است؛ پلی که داستان‌های مردمان و تلاش‌های گذشتگان را روایت می‌کند و همچنان نگاه‌های کنجکاو و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری را به سوی خود می‌کشاند.
گلایه‌های مردم از بی‌توجهی به پل تاریخی محمدحسن هان
مردم بابل از مسئولان گلایه دارند؛ از اینکه چرا سکوت کردند وقتی خودروهای سنگین هر روز از زیر پل عبور می‌کردند و چرا جلوی این تردد غیرقانونی گرفته نشد. اهالی معتقدند اگر از همان ابتدا با برنامه‌ریزی درست، مسیر عبور خودروها محدود می‌شد، این همه خسارت به پل وارد نمی‌شد.
بسیاری از ساکنان محلی می‌گویند، این پل نه تنها یک مسیر ارتباطی ساده نیست، بلکه حافظ خاطرات نسل‌های گذشته است؛ روزهای سیزده‌بدر، بازی کودکان در کنار رودخانه بابلرود و لحظات شادی مردم بابل، همه با این پل گره خورده‌اند. حالا هر ترک، هر آسیب و هر سنگ‌ریزه‌ریزی بر بدنه پل، نه تنها تاریخ را زخمی می‌کند، بلکه خاطرات مردم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مردم نگرانند که اگر توجه کافی نشود، پل محمدحسن خان روزی تنها در عکس‌ها و روایت‌ها باقی بماند؛ همان‌طور که زیبایی و اصالت آن در سال‌های اخیر تحت تاثیر بی‌توجهی‌ها و مرمت‌های غیر اصولی تا حد زیادی از بین رفته است. اهالی امیدوارند مسئولان با ورود کارشناسان فنی و مرمت علمی، این میراث گران‌بها را دوباره احیا کنند تا نه تنها یک سازه تاریخی، بلکه قلب تپنده فرهنگ و خاطرات شهر بابل حفظ شود.
این روزها پل محمدحسن خان دیگر فقط یک اثر تاریخی نیست؛ او نماد بی‌توجهی، گلایه مردم و نیاز مبرم به حفاظت اصولی است؛ یادآوری از آنکه تاریخ وقتی بی‌پناه بماند، آسیب می‌بیند و خاطرات نسل‌ها با آن همراه می‌شوند.
مرمت غیراصولی پل محمدحسن خان
اسحاقی ملکشاه، یکی از معتمدین و کسبه باسابقه اطراف پل، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، نگرانی عمیق خود را از روند مرمت این پل تاریخی ابراز کرد. او با لحنی پر از اندوه گفت: برداشت غیرکارشناسی و غیر اصولی با بیل مکانیکی، ضربه‌های مهلکی به بدنه این پل 300 ساله وارد کرده است. برای هر دوستدار میراث فرهنگی دیدن چنین صحنه‌ای واقعاً دلخراش و نگران‌کننده است.
اسحاقی با تأکید بر اهمیت مرمت صحیح و اصولی توضیح داد: این برداشت باید با نیروی انسانی و ابزارهای تخصصی انجام می‌شد، نه اینکه با بیل مکانیکی به جان ستون‌ها و دیواره‌های پل بیفتند. نتیجه این اقدامات، از بین رفتن جلوه تاریخی و هنری پل و تبدیل آن به ویرانه‌ای نیمه‌جان بوده است. این پل می‌توانست با مرمت دقیق زیر نظر کارشناسان فنی، که حتی از تهران آمده بودند، به نقطه‌ای شاخص برای زیباسازی شهر و رونق گردشگری بابل تبدیل شود، اما اکنون این فرصت ارزشمند از دست رفته است.
او همچنین به ضعف مدیریت و قوانین محلی اشاره کرد و گفت: قبل از هرگونه مرمت، باید مجوز عبور انواع خودرو از آبراه پل باطل می‌شد و جلوی تردد ماشین‌های سبک و سنگین گرفته می‌شد. سکوت مسئولین و شورای تأمین در برابر این عبور غیرقانونی، باعث بروز خسارت‌های فراوان و جبران‌ناپذیر به پل شده است.
اسحاقی ادامه داد: سال‌هاست هزینه‌های زیادی تحت عنوان مرمت و به صورت مقطعی صرف این پل شده، اما متأسفانه هیچ‌کدام نتوانسته زیبایی از دست رفته و صلابت تاریخی محمدحسن خان را بازگرداند. اگر مرمت اصولی و حرفه‌ای صورت نگیرد، شاید تنها یادگار زمان‌های گذشته، خاطراتی باشد که از لبریز شدن رودخانه بابلرود و شادی مردم در زیر این پل برای نسل‌های آینده باقی می‌ماند، نه یک اثر زنده و تاریخی که بتوان از آن الهام گرفت.
اختصاص 20 میلیارد برای مرمت و زیباسازی پل محمدحسن خان
حسین ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران از اختصاص 20 میلیارد ریال برای مرمت و زیباسازی پل محمدحسن خان شهرستان بابل خبر داد که با اندکی تخفیف این هزینه برای مرمت اختصاص یافت و کار مرمت آغاز شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران گفت: پل تاریخی محمد حسن‌خان، پلی قدیمی است که روی رودخانه بابلرود بنا شده و این اثر تاریخی از دوران قاجار برای نسل‌های بعدی به یادگار مانده است.
وی یادآور شد: مازندران از ظرفیت‌های متنوع میراثی برخوردار است که به دلیل ویژگی‌های اقلیمی استان نیازمند مرمت و بهسازی و رسیدگی است تا ضمن برگشت به مبادلات زندگی اجتماعی مردم به‌عنوان جاذبه گردشگری مورد استفاده قرار گیرد.
ایزدی با تاکید بر اینکه اعتبارات اداره‌کل میراث‌فرهنگی برای ساماندهی آثار تاریخی و فرهنگی مازندران کافی نیست، تصریح کرد: این آثار تاریخی سرمایه‌های ملی هستند و مرمت، نگهداری و حفاظت از این سرمایه‌های مردمی با عزم و حمایت ملی امکان‌پذیر است.
چرا پل محمدحسن خان آسیب دید؟
فلاح رئیس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری بابل در گفتگو با تسنیم ضمن بیان خبر آغاز مرمت این پل اظهار کرد: با اغاز کار مرمت این پل تاریخی که یکی از بناهای قابل توجه در شهرستان بابل است، بهسازی و از وضعیت فعلی که نگرانیهایی را برای همه علاقه مندان به میراث فر هنگی در پی داشت خارج می‌شود.
مهران فلاح ضمن تشکر از وزیر گردشگری و مدیر کل میراث مازندران بیان کرد: مرمت بخشی از این پل تاریخی با تخصیص اعتبار آغاز شده و شهرداری در مرحله بعدی کار زیباسازی اطراف این اثر تاریخی را آغاز خواهد کرد.
فلاح با بیان اینکه کار مرمت این پل زیر نظر کمیته فنی و نظارت مستقیم معاونت اداره کل میراث مازندران در حال اجراست افزود: این پل تاریخی در اثر خودروهای سنگین و در طول زمان آسیب‌هایی دیده که با توجه به مساعدت وزیر میراث فرهنگی و همراهی اداره کل میراث مازندران مرمت آن در دستور کار قرار گرفت. مرمت ضلع غربی این پل که روبه‌روی تجارتخانه روس قرار گرفته با فضاسازی ونور پردازی همراه خواهد بود.
به گزارش تسنیم، پل تاریخی محمدحسن خان بابل، با تمام شکوه و اصالتی که از معماری صفوی به ارث برده و با خاطرات شیرین نسل‌ها پیوند خورده، این روزها نمادی از آسیب‌های ناشی از بی‌توجهی و مدیریت غیرکارشناسی است. پلی که روزگاری قلب تپنده ارتباطات و زندگی اجتماعی مردم بابل بود، امروز زیر فشار تردد خودروهای سنگین و مرمت‌های غیراصولی دچار صدمات جبران‌ناپذیر شده است. اهالی بابل با دلخوری و نگرانی، نه تنها از آسیب‌های فیزیکی پل گلایه دارند، بلکه از بی‌توجهی مسئولان نسبت به حفاظت یک میراث ملی نیز رنج می‌برند؛ چرا که هر ترک و هر ضربه به بدنه پل، نه تنها ساختار تاریخی آن را تهدید می‌کند، بلکه خاطرات و هویت فرهنگی مردم را نیز متاثر می‌سازد.
این وضعیت تلخ، نشانگر یک واقعیت روشن است: مرمت و حفاظت از آثار تاریخی تنها صرف هزینه و اقدامات مقطعی نیست؛ نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، نظارت کارشناسان فنی، و محدودسازی عوامل تهدیدکننده مانند تردد غیرقانونی خودروهاست. تجربه پل محمدحسن خان به روشنی نشان می‌دهد که بدون رعایت اصول فنی و توجه به ظرفیت‌های بومی و فرهنگی، حتی اقدامات مرمتی می‌تواند به جای احیا، زیبایی و اصالت اثر را کاهش دهد.
با این حال، تلاش‌های اخیر مسئولان میراث فرهنگی و اختصاص اعتباری حدود 20 میلیارد ریال برای مرمت و زیباسازی پل، نویدبخش احیای این میراث تاریخی است. مرمت علمی و زیر نظر کارشناسان فنی، همراه با اقدامات تکمیلی مانند نورپردازی و فضاسازی اطراف پل، می‌تواند محمدحسن خان را دوباره به یک جاذبه فرهنگی و گردشگری زنده تبدیل کند و اعتماد مردم به حفاظت از میراث تاریخی را بازگرداند.
در نهایت، پل محمدحسن خان نه تنها یک سازه تاریخی و مسیر ارتباطی است، بلکه آیینه‌ای از تعامل انسان با تاریخ و محیط زندگی خود و نمادی از حافظه جمعی شهر بابل به شمار می‌آید. حفاظت اصولی و مرمت علمی این پل، فرصتی است برای بازسازی پیوند میان گذشته و حال، ارتقای هویت فرهنگی و گردشگری شهر و تضمین این میراث ملی برای نسل‌های آینده. اگر این میراث با دقت و توجه بازسازی شود، می‌تواند بار دیگر نه تنها به چشم‌انداز تاریخی بابل زیبایی ببخشد، بلکه امید و غرور تاریخی مردم را نیز زنده نگاه دارد.
انتهای پیام/
