فیلم| آیت‌الله مبلغی: وحدت اسلامی تاکتیک نیست، پروژه‌ای قرآنی است
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: وحدت اسلامی صرفاً یک تاکتیک سیاسی نیست، بلکه پروژه‌ای قرآنی و تمدنی است که آینده امت اسلام و حضور جهانی مسلمانان را رقم خواهد زد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از استان تهران، هفته وحدت یادآور یکی از مهم‌ترین ابتکارات امام خمینی(ره) است، ابتکاری که در پرتو آن، میلاد پیامبر اکرم(ص) به فرصتی برای همبستگی و همدلی امت اسلامی تبدیل شد. امروز که جهان اسلام با چالش‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مواجه است، وحدت بیش از هر زمان دیگر یک ضرورت راهبردی به شمار می‌آید.
در شرایطی که دشمنان اسلام می‌کوشند با دامن زدن به اختلافات مذهبی و تقویت جریان‌های تکفیری، چهره امت اسلامی را متفرق نشان دهند، گفتمان وحدت می‌تواند به‌عنوان یک سپر دفاعی و در عین حال یک راهبرد تمدنی عمل کند. تکیه بر مشترکات دینی و هم‌افزایی ظرفیت‌های فرهنگی، می‌تواند امت اسلام را به جایگاهی برساند که قرآن کریم آن را "امت وسطا" معرفی کرده است.
از سوی دیگر، تجربه‌های موفق مجامع فقهی و علمی در سطح جهان اسلام ثابت کرده است که گفت‌وگو و تعامل میان اندیشمندان مذاهب مختلف نه تنها تنش‌زا نیست، بلکه بستر مناسبی برای همگرایی بیشتر فراهم می‌کند. همین مسئله نشان می‌دهد که وحدت اسلامی یک شعار مقطعی یا سیاسی نیست، بلکه پروژه‌ای قرآنی و تاریخی است که آینده امت اسلام را رقم خواهد زد.
در همین راستا، خبرگزاری تسنیم به مناسبت هفته وحدت گفت‌وگویی تفصیلی با آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و از چهره‌های برجسته عرصه تقریب و گفت‌وگوی بین‌مذاهب انجام داده است. ایشان در این مصاحبه با تأکید بر ضرورت امت‌سازی، نقش فقه در تنظیم روابط امت اسلامی و تجربه حضور در مجامع جهانی، به تبیین راهکارهای تقویت وحدت اسلامی می‌پردازد.
آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، استاد حوزه و دانشگاه و نماینده جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی فقه اسلامی است. وی سابقه ریاست دانشگاه مذاهب اسلامی، عضویت در شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، و حضور فعال در کنفرانس‌های بین‌المللی و نشست‌های علمی در کشورهای اسلامی و مجامع جهانی را در کارنامه دارد. آثار علمی متعدد، مقالات پژوهشی و فعالیت‌های گسترده او در حوزه فقه تطبیقی، گفت‌وگوی بین‌مذاهب و مسائل نوپدید فقهی، ایشان را به یکی از صاحب‌نظران برجسته عرصه وحدت اسلامی تبدیل کرده است.
مشروح گفت‌وگو به این شرح است:
تسنیم: با توجه به تجربیات گسترده‌تان در عرصه تقریب مذاهب، مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی وحدت اسلامی در جهان معاصر را چه می‌دانید؟
وحدت اسلامی امروز با سه دسته چالش روبه‌رو است: چالش نظری، چالش اجتماعی ـ رفتاری و چالش تطبیقی. در بخش نظری، ما هنوز تعریف دقیقی از مفهوم وحدت ارائه نداده‌ایم. برخی تصور می‌کنند وحدت به معنای دست کشیدن از مذهب یا کمرنگ کردن آن است؛ در حالی‌که وحدت اساساً به معنای کنار هم قرار گرفتن پیروان مذاهب مختلف برای تشکیل یک امت واحد است، نه تعطیل یا تضعیف مذهب. از سوی دیگر، هنوز این حقیقت را درنیافته‌ایم که بدون تشکیل امت، دین اسلام و پیامبر اکرم(ص) در جهان امروز امکان حضور اجتماعی و جهانی پیدا نخواهند کرد. قرآن کریم با تأکید بر امت، این حقیقت را روشن کرده است: لِتَکونوا شُهَداءَ عَلَی النّاس، یعنی امت باید شکل بگیرد تا پیامبر به عنوان الگو و شاهد بر جامعه جهانی معرفی شود. در واقع، چالش‌های پیش‌روی وحدت اسلامی بیش از آنکه به اختلافات فکری میان مذاهب مربوط باشد، به نبود درک مشترک از ضرورت امت‌سازی بازمی‌گردد. اگر نخبگان و عالمان اسلامی بتوانند این ضرورت را به بدنه امت منتقل کنند، بسیاری از شبهات و سوءتفاهم‌ها از میان خواهد رفت و مسیر تحقق امت واحد اسلامی هموار می‌شود.
تسنیم: در دیدگاه شما، نقش فقه در تحقق وحدت اسلامی چگونه است و چه اصولی باید در فقه اسلامی برای تقویت این وحدت مورد توجه قرار گیرد؟ آیا اختلافات فقهی مانعی بر سر راه وحدت است یا فرصتی برای تکامل فقه اسلامی؟
فقه متولی اصلی تنظیم روابط و تعامل میان اجزای امت است. بدون حضور فقه، حوزه تعامل رها خواهد شد و مشکلات فراوانی شکل می‌گیرد. اما شرط اساسی این است که فقه، موضوع وحدت را در دستور کار خود قرار دهد. اگر چنین نشود، جای آن را "فقه انگاشته‌ها" پر می‌کند که بر مبنای سوءتفاهم و تکفیر حرکت می‌کند. فقه اسلامی باید سه کارکرد مهم را ایفا کند: نخست؛ تنظیم روابط امت در جهت همزیستی و همکاری، دوم؛ برجسته‌سازی اشتراکات فقهی به‌عنوان پشتوانه هویتی امت، و سوم؛ مدیریت اختلافات به گونه‌ای که به روابط امت ضربه نزند. افزون بر این، فقه باید با نگاهی تمدنی و آینده‌نگر به مسئله وحدت بنگرد. اختلافات فقهی اگر در چارچوب علمی مدیریت شوند، نه تنها تهدید نیستند بلکه فرصتی برای پویایی فقه اسلامی به شمار می‌آیند. آنچه خطرآفرین است، سیاسی کردن این اختلافات و استفاده ابزاری از آن‌هاست؛ امری که دشمنان اسلام بارها برای ایجاد تفرقه به‌کار گرفته‌اند.
تسنیم: در مجامع بین‌المللی مانند مجمع جهانی فقه اسلامی، چه اقداماتی برای تقویت وحدت میان مسلمانان انجام شده است و چه دستاوردهایی داشته است؟
مجمع جهانی فقه اسلامی مأموریت دارد مسائل نوپدید و معاصر را بررسی کند. نمایندگانی از کشورهای مختلف حضور دارند و هرکدام دیدگاه‌های فقهی خود را مطرح می‌کنند. این گفت‌وگوهای علمی، فضای تعصب را می‌شکند و مشترکات را برجسته می‌سازد. به‌عنوان نمونه، در یکی از نشست‌ها فتوایی صادر شد که هشت مذهب اسلامی، از جمله مذهب جعفری، رسمیت دارند. همچنین فتوای تحریم تکفیر و تخریب مساجد صادر شد، در زمانی که موج تکفیری در عراق شدت یافته بود. این تصمیمات، وحدت را از سطح شعار به میدان فقه و فتوا کشاند.از سوی دیگر، مجمع جهانی فقه اسلامی فرصت مغتنمی برای تمرین گفت‌وگوی بین‌مذهبی در فضایی علمی و به دور از فشارهای سیاسی فراهم کرده است. این تجربه‌ها نشان داده که می‌توان از دل اختلافات، ظرفیت‌های تازه‌ای برای همگرایی و همکاری بیرون کشید.
تسنیم: با توجه به تحولات اخیر در جهان اسلام، به ویژه در منطقه خاورمیانه، چه راهکارهایی برای مقابله با تفرقه‌افکنی‌های دشمنان اسلام پیشنهاد می‌دهید؟
امروز سه اردوگاه تقریب در حال فعالیت هستند؛ جمهوری اسلامی ایران با سابقه تاریخی در تقریب، الازهر مصر که دوباره دارالتقریب خود را فعال کرده، و عربستان که پس از تضعیف وهابیت به سمت تقریب حرکت کرده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی راهبردی مهم ارائه کرده‌اند؛ نخست امت‌سازی و دوم ایجاد همزبانی امت اسلامی. ما باید امت بالقوه را به امت بالفعل تبدیل کنیم. امروز فضای منطقه بهتر از گذشته است، تکفیر به حاشیه رفته و حتی شخصیت‌هایی چون شیخ الازهر با شجاعت تأکید می‌کنند که شیعه بخشی از امت اسلامی است. این فرصت طلایی باید با ابتکار و هوشیاری در برابر توطئه‌های دشمنان مدیریت شود. واقعیت این است که دشمنان اسلام همواره در پی آن هستند که میان این اردوگاه‌های تقریب اختلاف بیندازند. بنابراین راهبرد مقابله با تفرقه‌افکنی، نه فقط تأکید بر همگرایی در سطح شعار بلکه ایجاد سازوکارهای عملی همکاری است، از جمله نشست‌های مشترک علمی، پروژه‌های فرهنگی و حتی همکاری‌های رسانه‌ای میان کشورهای اسلامی است.
تسنیم: آیا وحدت اسلامی یک هدف صرفاً سیاسی است یا ابعاد فرهنگی، اجتماعی و دینی نیز در آن دخیل هستند؟
وحدت اسلامی یک پروژه قرآنی است، نه یک تاکتیک سیاسی مقطعی. قرآن امت اسلامی را با چهار وصف معرفی کرده است؛ خیر امت، امت وسط، امت واحد و امت شاهد. اگر امت به جایگاه امت وسطی برسد، افراط و تفریط از روابط کنار می‌رود و امت واحد شکل می‌گیرد، آن‌گاه مسلمانان به امت شاهد و الگو برای جهانیان تبدیل می‌شوند. این یک فرآیند تمدنی و قرآنی است. بنابراین، وحدت اسلامی فراتر از سیاست روزمره است و ابعاد عمیق فرهنگی، اجتماعی و معنوی دارد. وحدت به معنای همدلی و هم‌افزایی برای ساختن تمدن نوین اسلامی است، تمدنی که بر پایه عدالت، عقلانیت و اخلاق بنا شده و می‌تواند در برابر تمدن‌های مادی‌گرا عرض اندام کند.
تسنیم: چه ویژگی‌هایی باید در شخصیت‌های دینی و علمی وجود داشته باشد تا بتوانند در راستای وحدت اسلامی مؤثر باشند؟
مهم‌ترین ویژگی، احساس برادری واقعی است. اگر عالِم مسلمان از مذهب دیگر را حقیقتاً برادر خود بدانیم، ادبیات ما نرم‌تر، دلسوزی ما بیشتر و تعامل ما سازنده‌تر خواهد شد. باید تغافل و چشم‌پوشی نسبت به اختلافات جزئی داشته باشیم و اصل را برادری و امت واحد بدانیم. امام علی(ع) در مسجد کوفه هم شیعیان و هم اهل سنت را در کنار هم در نماز جمع می‌کردند؛ این بهترین الگوست. به بیان دیگر، شخصیت‌های دینی باید حامل روحیه‌ای باشند که فراتر از تعصبات محدود مذهبی به مصالح کل امت اسلامی بیندیشد. چنین نگاهی سبب می‌شود که آن‌ها در عرصه‌های علمی و اجتماعی، منادی وحدت باشند و با سعه‌صدر در برابر اختلافات جزئی، بر مشترکات تأکید کنند.
تسنیم: با توجه به نزدیکی ایام میلاد پیامبر اکرم(ص) و هفته وحدت، این مناسبت را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تأثیری در روند امت‌سازی دارد؟
هفته وحدت ابتکار مبارکی است که از میلاد پیامبر اکرم(ص) الهام گرفته است. امروز بیش از هر زمان دیگر باید این هفته را فرصتی برای امت‌سازی بدانیم. وحدت شرط لازم پیشرفت امت اسلام است و بزرگ‌ترین ابزار برای مقابله با دشمنانی است که نمی‌خواهند اسلام قدرتمند باشد. اگر امت اسلامی بتواند از ظرفیت هفته وحدت برای نزدیکی دل‌ها استفاده کند، این مناسبت به یک نقطه عطف تمدنی تبدیل خواهد شد. به همین دلیل، مسئولان، علما و نخبگان دانشگاهی و حوزوی باید این ایام را فرصتی برای تبیین ضرورت امت‌سازی و همبستگی اسلامی بدانند.
انتهای پیام/
