نامه عراقچی به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا:از تفسیرهای گزینشی دست بردارید

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، پیرامون سازوکار حل‌و‌فصل اختلافات مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک تصریح کرد: از اتحادیه اروپا می‌خواهیم تا از تفسیرهای گزینشی دست برداشته و به تسهیل دیپلماسی اصیل برای پاسداشت چندجانبه‌گرایی اهتمام ورزد. جمهوری اسلامی ایران همچنان به دیپلماسی پایبند است و آمادگی دارد مذاکراتی را با هدف دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک عادلانه و متوازن از سر گیرد.

بسم الله الرحمن الرحیم
مکاتبه حاضر در پاسخ به نامه مورخ 18 آگوست 2025 سرکارعالی که به وضعیت مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و سازوکار حل‌وفصل اختلافات آنسازوکار اختصاص یافته است، ارسال می‌گردد.متأسفانه نامه شما با ارائه روایتی گزینشی، از ذکر حقایق اساسی غفلت ورزیده، سابقه آیینی و رویه‌ای را تحریف نموده و از بی‌اعتنایی مزمن اتحادیه اروپایی و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا به تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت چشم‌پوشی کرده است.

جمهوری اسلامی ایران بر مواضع خود که شرح آن در مکاتبات پیشین اینجانب مورخ 22 جولای و 22 آگوست 2025 به تفصیل تبیین گردیده، مجدداً تأکید می‌نماید؛ مواضعی که بر فقدان هرگونه وجاهت و صلاحیت حقوقی سه کشور مزبور در توسل به سازوکار حل‌وفصل اختلافات یا تلاش برای فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌هاتصریح داشته و این موضع مورد تأیید فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین نیز می‌باشد. در این خصوص، به یادداشت‌های توضیحی ثبت‌شده از سوی روسیه و چین در رد ادعای توسل سه کشور اروپایی به سازوکار حل‌وفصل اختلافات که به ترتیب در تاریخ‌های 11 و 19 آگوست 2025 به شورای امنیت ارائه گردیده، ارجاع می‌نمایم.

علاوه بر آن، سابقه و روند فعال‌سازی سازوکار حل‌وفصل اختلافات از تاریخی که در نامه شما ذکر شده آغاز نمی‌گردد. شما از این واقعیت، که البته امیدوارم تعمداً نبوده باشد، که ایران نخستین مشارکت‌کننده در برجام بوده است که این سازوکار را در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام و قصور اتحادیه اروپا و تروئیکا در جبران آثار مترتب بر عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران، فعال نموده است، چشم‌پوشی کرده‌اید.

ادعای شما مبنی بر این‌که صرفاً دو مورد از فعال‌سازی رسمی سازوکار حل‌وفصل اختلافات، یک بار توسط تروئیکا در ژانویه 2020 و بار دیگر توسط ایران در جولای2020، رخ داده است به‌سهولت از ذکر توسل پیشین ایران به سازوکار مزبور در نامه مورخ 10 مه 2018 چشم می‌پوشد؛ امری که به تشکیل نشست‌های کمیسیون مشترک و سایر اقداماتی که برای استنفاد کامل سازوکار پیش‌بینی شده بود انجامید؛ آن هم حتی پیش از آغاز اجرای تدریجی اقدامات جبرانی ایران. یادآوری می‌گردد که جمهوری اسلامی ایران در نامه مورخ 21 اوت 2018خطاب به خانم فدریکا موگرینی، مسئول وقت، بار دیگر تأکید کرده بود که پیش‌تر «بر اساس بند 36 برجام به سازوکار حل‌وفصل اختلافات توسل جسته و بدین‌منظور کمیسیون مشترک به‌ترتیب در سطوح مدیران سیاسی و وزرای امور خارجه در تاریخ‌های 25 مه و 6 جولای 2018تشکیل جلسه داده است». 

نادیده گرفتن این مکاتبات، استدلال شما در مقابل استدلال اینجانب را بی‌اعتبار می‌سازد.

همان‌گونه که در مکاتبات پیشین خطاب به هماهنگ‌کننده مستند گردیده است، جمهوری اسلامی ایران سازوکار حل‌وفصل اختلافات را با حسن نیت تا سرحد استنفاد کامل طی کرده و بدین‌وسیله مستحقّ اتخاذ اقدامات جبرانی گردیده است. با این‌حال، ادعای فعال‌سازی سازوکار از سوی تروئیکا در سال 2020 صراحتاً از سوی ایران، روسیه و چین مردود اعلام گردید؛ هرگز به نحو استنفاد کامل پی گرفته نشد؛ و اقدامی ناموجه و غیرقابل قبول از سنخ «اقدام جبرانی در برابر اقدام جبرانی» محسوب می‌گردید که در واکنش به اقدامات جبرانی مشروع جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شد.

در واقع، تصویر ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا مبنی بر پایبندی به تعهدات برجامی، فاقد هرگونه استحکام و وجاهت است. اتحادیه اروپا و تروئیکا علی‌رغم تعلیق برخی تحریم‌ها در سال 2015، نه‌تنها در ایفای تعهد خویش نسبت به عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران قصور ورزیدند، بلکه به‌طرز فاحش توافق را نقض نمودند؛ از جمله با امتناع از اجرای تعهدات خود در «روز گذار» برجام (18 اکتبر 2023)، با گسترش دامنه تدابیر محدودکننده علیه ایران، و با اعمال و اعاده تحریم‌ها علیه اشخاص و نهادهای ایرانی، از جمله شرکت‌های هواپیمایی غیرنظامی، شرکت‌های کشتیرانی، شناورها و بنادر ایرانی.

افزون بر این، تروئیکای اروپایی در اجرای مؤثر هیچ‌یک از یازده تعهد تکمیلی که پس از نشست وزرای امور خارجه در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در تاریخ 6 جولای 2018 بر عهده گرفتند، اقدام معناداری به عمل نیاوردند.

شایان ذکر است که ابتکاراتی نظیر سازوکار اینستِکسناکافی و صرفاً نمادین بوده و هرگز به حجم معناداری از مبادلات منتهی نگردید. علاوه بر این، گفت‌وگوهای وین در سال‌های 2021 و 2022 به دلیل لجاجت ایالات متحده آمریکا، ملاحظات سیاسی داخلی آن کشور و همچنین گره زدن مذاکرات به موضوعات نامرتبط از سوی تروئیکا و اتحادیه اروپا، به سرانجام نرسید. از آن مهم‌تر، قصور اتحادیه اروپا در محکوم نمودن حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران، که در نقض آشکارا منشور ملل متحد و اصول حقوق بین‌الملل انجام گرفت، همراه با همدستی تروئیکا از طریق تأمین سلاح و حمایت‌های علنی، بیش از پیش هرگونه ادعای حسن‌نیت را مخدوش می‌سازد. 

افزون بر آن، اظهارات سرکارعالی مبنی بر لزوم «پایان یافتن برنامه هسته‌ای ایران» که انکار مبنای اساسی برجام محسوب می‌شود، نقش اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده بی‌طرف و عینی را به‌شدت زیر سؤال می‌برد.

بدین‌وسیله بار دیگر تأکید می‌نماید که هرگونه تلاش احتمالی از سوی تروئیکا برای احیای مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که به‌موجب قطعنامه 2231 (2015) ملغی گردیده‌اند، چنان‌که در مکاتبات پیشین اینجانب به تفصیل بیان شده است، بلااثر و بی‌اعتبار است؛ قطعنامه 2231 باید طبق جدول زمانی خود در تاریخ 18 اکتبر 2025 منقضی گردد.

از اتحادیه اروپا می‌خواهیم تا از تفسیرهای گزینشی دست برداشته و به تسهیل دیپلماسی اصیل برای پاسداشت چندجانبه‌گرایی اهتمام ورزد. جمهوری اسلامی ایران همچنان به دیپلماسی پایبند است و آمادگی دارد مذاکراتی را با هدف دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک عادلانه و متوازن از سر گیرد؛ مشروط بر آن‌که سایر طرف‌ها جدیت خویش را نشان دهند و از اقداماتی که شانس موفقیت مذاکرات را تضعیف می‌نماید، پرهیز کنند.