تغییر سیاست تاجیکستان؛ از موضع سختگیرانه تا تعامل با طالبان
تاجیکستان پس از تقریباً چهار سال سیاست سختگیرانه، طالبان را به عنوان قدرت حاکم افغانستان پذیرفت و هم‌زمان با بازگشایی بازارهای مرزی و ارسال کمک‌های بشردوستانه، مسیر همکاری و ثبات در روابط دو کشور را آغاز کرد.
به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، از زمان به قدرت رسیدن طالبان در آگوست 2021، تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی بود که روابط دیپلماتیک با حکومت کابل برقرار نکرد و تا سال 2024 میزبان مخالفان طالبان باقی ماند. این سیاست سختگیرانه تقریبا سه سال ادامه داشت و نشان‌دهنده نگرانی‌های امنیتی و سیاسی مقامات دوشنبه نسبت به تحولات افغانستان بود.
در اوایل سال 2025، تاجیکستان مسیر خود را تغییر داد و طالبان را به عنوان «قدرت حاکم واقعیت» در افغانستان پذیرفت. این تحول عملی، با بازگشایی پنج بازار مرزی و تغییراتی در سیاست خارجی تاجیکستان نسبت به کابل همراه شد و نشان‌دهنده پذیرش واقعیت‌های سیاسی و اقتصادی منطقه بود.
دیپلماسی بشردوستانه و پیام حسن نیت
زلزله ویرانگر در ولایت کنر سبب شد تاجیکستان از نخستین کشورهایی باشد که کمک‌های بشردوستانه به افغانستان ارسال کرد. کمک‌های ارسالی شامل سه هزار تن مواد غذایی و امدادی بود و این اقدام را می‌توان بخشی از «دیپلماسی بشردوستانه» و پیامی برای حسن نیت تاجیکستان به کابل دانست.
«جعفر سیدی» سفیر تاجیکستان در افغانستان، در این باره گفت: «جامعه بین‌المللی و تاجیکستان می‌خواهند افغانستان امن باشد، تهدیدی برای همسایگانش ایجاد نکند و طالبان دولتی تشکیل دهد که نماینده همه مردم افغانستان باشد. ما می‌خواهیم در بازسازی این کشور سهیم باشیم و ثبات افغانستان، ثبات تاجیکستان و منطقه را تضمین کنیم.»
بر اساس گزارش الجزیره، در سال‌های نخست پس از رسیدن طالبان به قدرت، تاجیکستان طالبان را تهدیدی مستقیم می‌دانست و حمایت از مخالفان مسلح آنها را در دستور کار داشت. پژوهشگران و تحلیلگران امنیتی معتقدند که طول مرز 1300 کیلومتری و تهدیدات واقعی مرزی، تاجیکستان را مجبور به تغییر سیاست عملی خود کرده است. عبدالکریم خلیل، کارشناس امنیتی، اظهار داشت: «طالبان اکنون قدرت حاکم است و همکاری با آن برای کنترل مرز یک ضرورت امنیتی است، نه صرفاً انتخاب سیاسی.»
همچنین، دیگر کشورهای آسیای مرکزی مانند ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان با کابل روابط مستقیم اقتصادی و تجاری برقرار کرده‌اند و این عامل، تاجیکستان را مجبور به بازنگری در سیاست سختگیرانه خود کرده است.
نقش طالبان و سیاست خارجی
رفتار طالبان نسبت به کشورهای همسایه، به ویژه تاجیکستان، نقش مهمی در تغییر سیاست دوشنبه داشته است. ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان اظهار داشت: «تاجیکستان همسایه ماست و ما می‌خواهیم روابط پیشرفته‌ای با آن بسازیم. سیاست ما صفر کردن مشکلات با همسایگان است و مسائل تنها از طریق گفت‌وگو قابل حل هستند.»
تحلیلگران معتقدند این تغییر بیشتر جنبه عملگرایانه دارد تا نزدیکی ایدئولوژیک. محمد سعید، استاد دانشگاه در این باره گفت که «تاجیکستان نمی‌تواند خود را از افغانستان جدا کند، زیرا جغرافیا بر سیاست چیره است. مخالفت با طالبان دیگر واقع‌بینانه نیست و دوشنبه مجبور است در روابط با کابل به دنبال یک موازنه تازه باشد.»
پذیرش طالبان به عنوان قدرت حاکم توسط تاجیکستان، بازتاب‌دهنده واقع‌گرایی سیاسی، نیازهای امنیتی و منافع اقتصادی این کشور است. بازگشایی بازارهای مرزی، ارسال کمک‌های بشردوستانه و پیام‌های حسن نیت تاجیکستان نشان می‌دهد که دوشنبه آماده همکاری عملی با طالبان برای تأمین ثبات و توسعه منطقه است.
انتهای پیام/.
