میزگرد چالش‌های «زمین» و «منابع» در توسعه فضاهای آموزشی و مسکن خراسان جنوبی
خراسان جنوبی با چالش کمبود زمین و منابع در ساخت مدارس و مسکن روبه‌رو است. در این میزگرد، مدیران کل نوسازی مدارس و راه‌وشهرسازی استان، دلایل مشکلات و راهکارهای عملی برای توسعه پایدار را بررسی می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، خراسان جنوبی، سومین استان پهناور کشور، با گستردگی جغرافیایی و پراکندگی جمعیتی خود، سال‌هاست با چالش‌های جدی در تأمین فضاهای آموزشی و مسکن روبه‌روست. در حالی که سرانه فضای آموزشی استان به طور متوسط از میانگین کشوری بالاتر است، اما کمبود زمین مناسب در مرکز استان و افزایش نیازهای شهری فشار مضاعفی بر سیستم آموزش و مسکن وارد کرده است.
حالا مدیران کل نوسازی مدارس و راه و شهرسازی استان در این میزگرد مهم، درباره راهکارهای عملی برای توسعه عدالت آموزشی و تأمین مسکن پایدار سخن می‌گویند؛ از تجربه نهضت ملی مسکن تا مشارکت گسترده خیرین و ضرورت همکاری نهادهای مختلف. این گفت‌وگو، تصویری جامع از وضعیت فعلی و چشم‌انداز آینده فضای آموزشی و مسکن در خراسان جنوبی ارائه می‌دهد.
فضاهای آموزشی بسیار ناهمگون به دلیل پراکندگی بالای جمعیت و وسعت زیاد جغرافیایی
تسنیم: وضعیت کلی فضاهای آموزشی استان خراسان جنوبی از نظر سرانه و توزیع جغرافیایی چگونه است؟
رخسارپور: در استان خراسان جنوبی، به دلیل پراکندگی بالای جمعیت و وسعت زیاد جغرافیایی، توزیع فضاهای آموزشی بسیار ناهمگون است. طبق آخرین آمار، سرانه فضای آموزشی استان به طور متوسط 7.5 مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است که نسبت به میانگین کشوری (حدود 7 مترمربع) کمی بهتر است. اما این عدد میانگین، واقعیت مشکلات را پنهان می‌کند. به عنوان مثال در شهرستان بیرجند، مرکز استان، سرانه فضای آموزشی به کمتر از 5 مترمربع می‌رسد، در حالی که برخی شهرستان‌های کوچکتر سرانه‌ای بالاتر دارند. این موضوع نشان‌دهنده عدم توازن جدی در تخصیص منابع و فضای آموزشی است.
از سوی دیگر، حدود 20 درصد مدارس استان بیش از 20 سال قدمت دارند و نیازمند بازسازی اساسی یا نوسازی هستند. مدارس کانکسی یا پیش‌ساخته در برخی مناطق محروم نیز وجود دارد که کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تسنیم: بزرگترین چالش‌ها و موانع پیش روی نوسازی و توسعه مدارس چیست؟
رخسارپور: چالش اصلی ما کمبود زمین مناسب در مناطق شهری و مرکز استان است. بیرجند به عنوان مرکز استان، با تراکم جمعیت بالا و محدودیت فضای شهری، زمین کافی برای ساخت مدارس جدید ندارد. این مسئله باعث شده برخی پروژه‌های مدرسه‌سازی به تعویق بیفتند یا به حاشیه شهر منتقل شوند که برای دانش‌آموزان مشکل‌ساز است.
مشکل دوم تامین منابع مالی است. پروژه‌های بزرگ نوسازی و تجهیز مدارس هزینه‌بر و زمان‌بر هستند و هر سال نیازمند تخصیص اعتبارات مناسب از سوی دولت و سازمان‌های مرتبط هستیم. علاوه بر این، کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه ساخت و ساز و تجهیز مدارس در استان، یکی دیگر از چالش‌هاست.
تسنیم: در حوزه مسکن، وضعیت خراسان جنوبی چگونه است؟ چه میزان از پروژه‌های نهضت ملی مسکن اجرا شده است؟
مودی: خراسان جنوبی از استان‌هایی است که پروژه‌های نهضت ملی مسکن در آن با سرعت قابل قبولی پیش می‌رود. تا کنون بیش از 35 هزار واحد مسکونی در قالب نهضت ملی و سایر طرح‌ها در استان ساخته شده یا در حال ساخت است. این عدد از تعهد اولیه استان که حدود 15 هزار واحد بود، بسیار بالاتر است.
اما چالش بزرگ ما نیز کمبود زمین در شهرهای بزرگ مثل بیرجند و قاین است. بسیاری از پروژه‌ها در حاشیه شهرها اجرا شده‌اند که با مشکلات زیرساختی همراه بوده است. از طرفی، تامین زیرساخت‌های لازم مانند شبکه آب، برق، گاز و همچنین مراکز آموزشی و درمانی برای این مناطق جدید، نیازمند برنامه‌ریزی و منابع مالی بیشتر است.
تامین 50 درصد هزینه ساخت فضاهای آموزشی در پروژه‌های مسکن ملی
تسنیم: همکاری بین نهادهای متولی مانند آموزش و پرورش، راه و شهرسازی و اوقاف چگونه است؟ آیا هماهنگی‌ها به خوبی انجام می‌شود؟
رخسارپور: در گذشته، همکاری بین این نهادها به صورت جزیره‌ای و بدون هماهنگی کامل بود که مشکلات زیادی به همراه داشت. اما از سال 1401 با امضای تفاهم‌نامه همکاری بین وزارت آموزش و پرورش و وزارت راه و شهرسازی، همکاری‌ها به شکل منظم‌تر و ساختارمندتری انجام می‌شود.
این تفاهم‌نامه تعیین کرده است که حداقل 50 درصد هزینه ساخت فضاهای آموزشی در پروژه‌های مسکن ملی توسط وزارت راه و شهرسازی تامین شود. همچنین جلسات مشترک ماهانه بین مدیران استان برگزار می‌شود تا مشکلات به صورت سریع‌تر حل شود.
مودی: ما با اداره اوقاف، بنیاد مسکن، شهرداری‌ها و سایر نهادها جلسات مستمر داریم تا زمین‌های مناسب شناسایی و تامین شود. موضوع تامین زمین یکی از چالش‌های اساسی است که بدون همکاری جدی این نهادها حل نمی‌شود. خوشبختانه این همکاری‌ها روز به روز بهتر شده است.
تسنیم: چه میزان از پروژه‌های مدرسه‌سازی با مشارکت خیرین اجرا شده و نقش آن‌ها چگونه ارزیابی می‌شود؟
رخسارپور: خیرین مدرسه‌ساز در خراسان جنوبی نقش کلیدی دارند، به ویژه در مناطق محروم و روستایی. حدود 40 درصد پروژه‌های مدرسه‌سازی استان با مشارکت خیرین به اجرا درآمده است. این همکاری‌ها باعث شده سرعت احداث مدارس افزایش یابد و کیفیت خدمات آموزشی بهبود پیدا کند.
از طرف دیگر، ما با برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های خیرین مدرسه‌ساز، فرهنگ‌سازی برای مشارکت مردمی را توسعه داده‌ایم که بسیار موثر بوده است.
توسعه ساختار اداری برای تسهیل فرایند واگذاری زمین‌های دولتی و اوقاف است
تسنیم: با توجه به چالش‌ها، چه راهکارهایی برای تامین زمین و تسریع در ساخت فضاهای آموزشی و مسکن پیشنهاد می‌شود؟
مودی: پیشنهاد ما توسعه ساختار اداری برای تسهیل فرایند واگذاری زمین‌های دولتی و اوقاف است. همچنین استفاده از زمین‌های مازاد و بلااستفاده دولت، بازآفرینی محلات فرسوده و گسترش مناطق حاشیه شهری با زیرساخت‌های کامل باید در دستور کار باشد.همچنین استفاده از فناوری‌های نوین ساخت مانند ساختمان‌های پیش‌ساخته و مدولار نیز می‌تواند سرعت اجرای پروژه‌ها را افزایش دهد.
رخسارپور: در حوزه آموزشی، علاوه بر تامین زمین، استفاده از فناوری‌های ساخت سریع و کانکس‌ها به عنوان راهکار موقت در مناطق محروم ضروری است. همچنین باید اعتبارات بیشتری از طریق بودجه‌های استانی و ملی، و جذب مشارکت مردمی تخصیص یابد.
ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق از نیازهای آموزشی و موقعیت زمین‌ها به صورت GIS و هوشمندسازی مدیریت پروژه‌ها نیز به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
تسنیم: آیا برنامه‌ای برای رفع مشکلات زیرساخت‌های روبنایی مانند آب، برق، گاز و دسترسی در پروژه‌های مسکن ملی وجود دارد؟
مودی: بله، این مسئله برای ما اهمیت بالایی دارد و در برنامه‌های توسعه شهری، تامین زیرساخت‌ها به صورت همزمان با ساخت مسکن در نظر گرفته شده است. هماهنگی با شرکت‌های آب، برق و گاز، و شهرداری‌ها از ابتدای پروژه‌ها انجام می‌شود تا زیرساخت‌ها در زمان مناسب آماده باشند.
با این حال، کمبود اعتبارات و مشکلات اداری گاهی باعث تأخیر شده که در تلاشیم با تسهیل مقررات و جذب اعتبارات جدید این موارد را برطرف کنیم.
توسعه فضای آموزشی باعث ارتقای کیفیت آموزش می شود
تسنیم: این پروژه‌ها چگونه بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی استان تاثیرگذار خواهند بود؟
رخسارپور: توسعه فضای آموزشی باعث ارتقای کیفیت آموزش، کاهش ترک تحصیل، افزایش انگیزه دانش‌آموزان و در نهایت بهبود سرمایه انسانی استان خواهد شد. این سرمایه انسانی به رشد اقتصادی، کاهش مهاجرت و توسعه فرهنگی کمک می‌کند.
مودی: افزایش دسترسی به مسکن مناسب موجب بهبود کیفیت زندگی مردم، کاهش حاشیه‌نشینی و توسعه پایدار شهری می‌شود. این مسکن‌ها فرصت‌های شغلی در ساخت و ساز، خدمات شهری و صنایع وابسته ایجاد می‌کنند و اشتغال را افزایش می‌دهند.
چشم‌انداز ما ایجاد شهری و روستایی با دسترسی برابر به فضاهای آموزشی استاندارد است
تسنیم: در پایان، چشم‌انداز شما برای توسعه خراسان جنوبی و توصیه‌های مهم چیست؟
رخسارپور: چشم‌انداز ما ایجاد شهری و روستایی با دسترسی برابر به فضاهای آموزشی استاندارد است که از فناوری‌های نوین بهره ببرد. توصیه می‌کنم دولت و دستگاه‌ها همکاری بین‌بخشی را تقویت کنند و به آموزش به عنوان سرمایه اصلی نگاه ویژه داشته باشند.
مودی:ما به توسعه متوازن و پایدار استان اعتقاد داریم و تاکید داریم که زیرساخت‌ها باید همگام با ساخت مسکن پیش برود. توصیه من تسریع در واگذاری زمین‌های دولتی، استفاده از فناوری‌های نوین و جذب مشارکت مردمی است.
امیدوارم با برنامه‌ریزی دقیق و همت جمعی، آینده روشن و توسعه پایدار برای خراسان جنوبی رقم بخورد.
انتهای پیام/258
