کابوس انقراض ماهیان خاویاری دریای خزر/چرا ممنوعیت صید اعمال می‌شود؟
صید بی‌رویه و غیرمجاز، تغییرات اقلیمی، آلاینده‌های صنعتی و کاهش سطح آب، جمعیت گونه‌هایی مانند فیل‌ماهی، چالباش و بستنی را به مرز انقراض رسانده و زنگ خطر را برای اکوسیستم و اقتصاد منطقه به صدا درآورده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان و یکی از آخرین زیستگاه‌های طبیعی ماهیان خاویاری، همواره جزو ارزشمندترین منابع آبی و اقتصادی منطقه بوده است؛ این دریاچه که آب‌هایش زندگی را برای گونه‌های مختلف آبزیان فراهم می‌کند، در سال‌های اخیر با تهدیدهای جدی مواجه شده است. کاهش شدید جمعیت ماهیان خاویاری، صید غیرمجاز، تغییرات اقلیمی و آلاینده‌های صنعتی، زنگ خطر را برای این گونه‌های ارزشمند به صدا درآورده است.
صید بی‌رویه و غیرمجاز، کاهش شدید جمعیت ماهیان خاویاری را به همراه داشته است؛ گونه‌هایی مانند فیل‌ماهی، چالباش و بستنی در بسیاری مناطق خزر به مرز انقراض رسیده‌اند. علاوه بر این، ماهیان خاویاری نقش کلیدی در زنجیره غذایی دریای خزر دارند و کاهش آن‌ها می‌تواند تعادل اکوسیستم را برهم زند. از سوی دیگر، حفاظت از جمعیت ماهیان به معنای تضمین منافع اقتصادی پایدار و جلوگیری از نابودی ارزش خاویار در بلندمدت است.
ایران و سایر کشورهای حاشیه خزر برای مقابله با این بحران، ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری را اعمال کرده‌اند؛ اقدامی که نه تنها به حفاظت از گونه‌ها کمک می‌کند، بلکه تضمین‌کننده تولید پایدار خاویار در آینده نیز هست.
طی دهه‌های اخیر، صید بی‌رویه و غیرمجاز باعث کاهش چشمگیر جمعیت ماهیان خاویاری شده است. گونه‌های شاخصی مانند فیل‌ماهی، چالباش و بستنی در برخی مناطق خزر به شدت کاهش یافته و اگر این روند ادامه یابد، نسل آن‌ها به طور کامل از این دریاچه ناپدید خواهد شد. این وضعیت نه تنها تهدیدی برای محیط زیست، بلکه خطر بزرگی برای اقتصاد و اشتغال مرتبط با صید قانونی و تولید خاویار ایجاد می‌کند.
ماهیان خاویاری نقش مهمی در زنجیره غذایی دریای خزر دارند. کاهش آن‌ها می‌تواند باعث فروپاشی زنجیره غذایی و تهدید سایر گونه‌های آبزی شود. به گفته کارشناسان، هر ماهی خاویاری که از خزر صید می‌شود، نه تنها یک موجود زنده بلکه بخشی از تعادل اکوسیستم را از بین می‌برد.
صید غیرقانونی و بی‌رویه، ارزش اقتصادی خاویار را در بلندمدت نابود می‌کند. حفاظت از جمعیت ماهیان خاویاری، امکان تولید و تجارت پایدار خاویار را برای نسل‌های آینده فراهم می‌کند و منافع اقتصادی همه کشورهای حاشیه خزر را حفظ می‌نماید.
دریای خزر تنها متعلق به یک کشور نیست. ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان همگی سهمی از این دریا دارند و جمعیت ماهیان خاویاری به آب‌های همه این کشورها وابسته است. پایبندی همه کشورها به ممنوعیت صید تجاری اهمیت دارد زیرا حفاظت جمعی از گونه‌ها: صید غیرمجاز در هر نقطه از خزر، جمعیت کل ماهیان را تهدید می‌کند و تلاش‌های یک کشور را بی‌اثر می‌سازد.
رعایت قوانین، از قاچاق خاویار جلوگیری می‌کند و تجارت قانونی و پایدار را تضمین می‌نماید و پایبندی به توافقات محیط زیستی جایگاه کشورهای حاشیه خزر را در مجامع بین‌المللی تقویت می‌کند و از فشارهای قانونی یا اقتصادی جلوگیری می‌کند.
امروزه وضعیت ماهیان خاویاری در خزر شکننده و هشداردهنده است. برخی گونه‌ها مانند فیل‌ماهی و چالباش در آستانه انقراض قرار دارند و جمعیتشان به شدت کاهش یافته است.
ایران در راستای حفاظت از این گونه‌ها، اقدامات متعددی از جمله ایجاد ذخایر طبیعی و پرورشگاه‌های خاویاری برای بازسازی ذخایر و بازگرداندن ماهیان به خزر، کنترل صید غیرمجاز و مقابله با قاچاق با همکاری یگان‌های دریایی و مرزبانی، صید غیرمجاز در آب‌های ایران محدود شده و همکاری بین‌المللی با کشورهای حاشیه خزر چرا که ایران تلاش دارد با سایر کشورها هماهنگی کند تا حفاظت جمعی از گونه‌های خاویاری تضمین شود.
اما با وجود این اقدامات، تهدیدها همچنان پابرجا هستند؛ افزایش دما و تغییرات اقلیمی، آلودگی‌های صنعتی، سدسازی در رودخانه‌های ورودی و صید غیرقانونی در آب‌های سایر کشورها، جمعیت ماهیان خاویاری را به شدت تحت فشار قرار می‌دهد. کارشناسان هشدار می‌دهند که هر گونه کوتاهی در اجرای ممنوعیت صید و حفاظت جمعی، می‌تواند نسل ماهیان خاویاری را برای همیشه تهدید کند.
ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری، تنها یک قانون داخلی نیست، بلکه تعهدی ملی و بین‌المللی برای حفظ گونه‌های ارزشمند دریای خزر است. پایبندی تمام کشورهای حاشیه خزر و اجرای دقیق قوانین حفاظتی، تنها راه نجات ماهیان خاویاری و تضمین تولید پایدار خاویار برای آینده است. دریای خزر، نگین فیروزه‌ای و زیباست، اما حفاظت جمعی و اقدامات پایدار، تنها راه ادامه حیات گونه‌های در معرض خطر آن است.
در سکوت آب‌های فیروزه‌ای دریای خزر، گوشه‌ای از تلاش‌های انسانی برای حفاظت از یکی از ارزشمندترین گونه‌های آبزی جهان شکل می‌گیرد؛ ماهیان خاویاری که نسلشان در طول دهه‌های اخیر با تهدیدهای جدی روبه‌رو بوده است. شهرام عبدالملکی، مدیر بخش ارزیابی ذخایر انستیتو تحقیقات بین‌المللی ماهیان خاویاری، به تشریح اقدامات ایران و کشورهای حاشیه خزر برای حفاظت از این گونه‌ها پرداخت.
وی با اشاره به نقش ایران در تمدید ممنوعیت صید ماهیان خاویاری اظهار داشت: ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم حاشیه خزر نقش فعالی در تمدید ممنوعیت صید ماهیان خاویاری ایفا کرده و این موضوع در نشست‌های کمیسیون حفاظت و استفاده منطقی از منابع بیولوژیکی آبی این دریا مورد توافق قرار گرفته است.
عبدالملکی درباره میزان پایبندی کشورها به این ممنوعیت گفت: از سال 2011 کشورهای حاشیه خزر ممنوعیت صید تجاری ماهیان خاویاری را اعمال کرده‌اند و نمونه‌برداری‌ها تنها در چارچوب پژوهشی و بازسازی ذخایر انجام می‌شود.
وی با اشاره به تمدید سالانه ممنوعیت‌ها افزود: رخی کشورها مانند روسیه، قزاقستان و ترکمنستان نیز محدودیت‌هایی اعمال کرده‌اند، اما میزان اجرای عملی آن متفاوت بوده و نیازمند هماهنگی بیشتر منطقه‌ای است.
وی تأکید کرد که ایران با مدیریت مؤثر در حوزه ماهیان خاویاری شناخته می‌شود و در گذشته کمتر مشمول محدودیت‌های CITES بوده است، با این حال صید غیرقانونی همچنان یک چالش منطقه‌ای به شمار می‌رود.
ایران از سال 1399 به طور کامل به ممنوعیت صید تجاری پایبند است و هر صیادی که به طور تصادفی ماهی خاویاری صید کند، موظف است آن را به مراکز تحقیقاتی تحویل دهد. عبدالملکی افزود: ایران به شدت بر توسعه پرورش ماهیان خاویاری تمرکز دارد تا فشار بر ذخایر طبیعی کاهش یابد و نیاز بازار تأمین شود. تولید خاویار پرورشی و گوشت ماهی خاویاری در کشور رو به افزایش است.
او همچنین به اقدامات بین‌المللی و منطقه‌ای ایران اشاره کرد: کشور ما با تمرکز بر تکثیر مصنوعی و رهاسازی، در نشست‌ها و توافقات بین‌المللی برای حفاظت از ذخایر فعالانه شرکت می‌کند و گشت‌های دریایی و رودخانه‌ای توسط یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات اجرا می‌شود.
عبدالملکی در ادامه به فعالیت‌های آموزشی برای جوامع محلی و ماهیگیران اشاره کرد: آموزش جوامع محلی برای کاهش صید غیرمجاز، پیگیری سیاست‌های سخت‌گیرانه در صادرات و واردات محصولات خاویاری، و تشکیل یگان حفاظت منابع آبزیان برای مقابله با صید غیرمجاز، از جمله اقدامات انستیتو در اجرای ممنوعیت صید تجاری است.
وی افزود که پایبندی سایر کشورها به ممنوعیت صید تجاری ناهمگون است و ضعف نظارت منطقه‌ای باعث شده برخی کشورها صید محدود برای تکثیر را مجاز بدانند و گزارش‌هایی از صید غیرقانونی در شمال خزر وجود داشته باشد.
رویکرد اصلی انستیتو تحقیقات بین‌المللی ماهیان خاویاری، حفاظت از ذخایر طبیعی و توسعه پایدار آبزی‌پروری است. عبدالملکی گفت: در مقابله با تهدیداتی همچون صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه، ورود آلاینده‌ها، کاهش سطح آب خزر و تغییر اقلیم، پایش ذخایر و مطالعات اکولوژیک انجام می‌شود.
وی به برگزاری گشت‌های ارزیابی ذخایر اشاره کرد: براساس مصوبات جلسات کمیسیون منابع زنده دریای خزر و کنوانسیون CITES، همه کشورهای حاشیه خزر باید در گشت‌های ارزیابی ذخایر شرکت کنند. این گشت‌ها تعیین‌کننده سهمیه صادرات خاویار نیز هستند.
از سال 1380، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و انستیتو تحقیقات بین‌المللی ماهیان خاویاری، گشت‌های ارزیابی ذخایر را با مشارکت تمام دولت‌های ساحلی اجرا کرده‌اند. این گشت‌ها ترکیب گونه‌ای، فراوانی نسبی و پراکنش ماهیان خاویاری را بررسی و برآورد ذخایر را به‌طور دقیق انجام می‌دهند.
عبدالملکی همچنین به پروژه‌های پژوهشی و ثبت اطلاعات زیستی ماهیان خاویاری اشاره کرد: پژوهشکده اکولوژی دریای خزر با همکاری انستیتو تحقیقات بین‌المللی، پروژه‌هایی در زمینه ثبت و ضبط اطلاعات صید و صیادی، خصوصیات زیستی و ایجاد بانک اطلاعات آماری و زیستی در حوضه جنوبی دریای خزر اجرا کرده است.
علاوه بر این، پروژه‌های بررسی زمان مناسب صید و سایر موضوعات مدیریت مسئولانه ماهیان خاویاری تدوین و اجرا شده تا حفاظت و بهره‌برداری پایدار تضمین شود.
انتهای پیام/
