یادداشت| امت‌سازی از نجف تا کربلا/ وحدت در میدان
میلیونی اربعین، با حضور مسلمانانی از مذاهب، ملیت‌ها و اقوام گوناگون، نمادی عینی از وحدت اسلامی و تمرینی میدانی برای تحقق امت واحده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، مسیر پیاده‌روی اربعین، از نجف تا کربلا، فراتر از یک حرکت مذهبی، تجربه‌ای اجتماعی، فرهنگی و راهبردی برای امت‌سازی در جهان اسلام است. راهی که گام به گام، میلیون‌ها مسلمان از مذاهب، ملیت‌ها و زبان‌های مختلف را در یک حرکت هم‌افزا به هم پیوند می‌زند و تصویر زنده‌ای از آن‌چه در اندیشه امت واحده ترسیم شده، در میدان واقعی زندگی به نمایش می‌گذارد.
در جهانی که مرزهای قومی، مذهبی و جغرافیایی به‌ویژه در دنیای اسلام، هر روز دستاویزی برای تفرقه‌افکنی دشمنان شده‌اند، پیاده‌روی اربعین توانسته است بدون فراخوان رسمی، بدون حمایت رسانه‌ای گسترده جهانی، و تنها با نیروی ایمان و محبت به امام حسین(ع)، میلیون‌ها انسان را به حرکت درآورد و ساختار امت‌سازی را نه در نظر، که در عمل بنا کند.
اربعین، فراتر از مناسک دینی
در ظاهر، اربعین یک آیین مذهبی برای گرامی‌داشت چهلمین روز شهادت سیدالشهدا(ع) است؛ اما باطن این حرکت، دربردارنده پیامی عمیق برای امت اسلامی است: امکان تحقق وحدت، همکاری، همدلی و عدالت‌خواهی وجود دارد، به شرط آنکه حول محورهای الهی و ارزش‌های اصیل جمع شویم. اربعین نه‌تنها شکاف‌های ملی و مذهبی را کم‌رنگ می‌کند، بلکه نشان می‌دهد امت اسلامی با همه تنوع‌های درونی خود، ظرفیت همزیستی و مشارکت در یک حرکت واحد را دارد.
در مسیر نجف تا کربلا، نه ملیت پرسیده می‌شود و نه مذهب؛ نه ثروت اهمیتی دارد و نه جایگاه اجتماعی. همه زائران، در میدان عمل، به یک هدف مشترک می‌اندیشند، در کنار هم می‌خورند، می‌خوابند، پیاده‌روی می‌کنند و خدمت می‌رسانند. این اشتراک در هدف، در عمل به شکل یک جامعه‌ی واحد دینی تجلی پیدا می‌کند که برای ساخت امت اسلامی نمونه‌ای زنده و جاری است.
موکب‌ها؛ ساختارهای امت‌محور مردمی
یکی از جنبه‌های ممتاز امت‌سازی در اربعین، ساختار مردمی موکب‌هاست. این موکب‌ها که با مشارکت مردم و نهادهای غیردولتی شکل می‌گیرند، الگویی عینی از همیاری، عدالت اجتماعی و خدمت بی‌منت به دیگران را ارائه می‌دهند. در موکب‌ها، ثروتمند به فقیر خدمت می‌کند، میزبان و میهمان تفاوتی ندارند، و هیچ تبعیضی در پذیرایی از زائران دیده نمی‌شود.
فرهنگ موکب‌داری در واقع تمرینی میدانی برای جامعه‌ای است که قرار است عدالت، همبستگی و ایثار را محور تمدن خود قرار دهد. این همان روحی است که در امت واحده اسلامی باید نهادینه شود؛ امت‌سازی از دل مردم، نه از بالا به پایین.
همگرایی مذاهب و اقوام در سایه محبت امام حسین(ع)
یکی از ویژگی‌های شاخص پیاده‌روی اربعین، حضور همه‌جانبه مسلمانان از مذاهب مختلف، به‌ویژه اهل سنت، در کنار شیعیان است. بسیاری از اهل سنت عراق و کشورهای دیگر در موکب‌ها مشارکت دارند، زائران را پذیرایی می‌کنند و در مراسم عزاداری همراهی می‌نمایند. در این اجتماع عظیم، جایگاه قومیت‌ها نیز رنگ می‌بازد. عرب، فارس، ترک، کرد، بلوچ، و بسیاری دیگر در کنار یکدیگر گام برمی‌دارند و مرزهای مصنوعی هویتی در برابر عظمت محبت به امام حسین(ع) فرومی‌ریزد.
این سطح از همگرایی مذهبی و قومی، دقیقاً نقطه مقابل پروژه‌ای است که دشمنان اسلام برای چندین دهه دنبال آن بوده‌اند. پروژه‌ای که با برجسته‌سازی اختلافات مذهبی و ملی، امت اسلامی را به مجموعه‌ای از واحدهای متفرق و متخاصم تبدیل کرده است. اما اربعین، با تمام سادگی و مردمی‌بودنش، پاسخی قدرتمند و کاربردی به این توطئه‌هاست.
اربعین و ظرفیت تمدن‌سازی اسلامی
اگر تمدن اسلامی را محصول ایمان، اخلاق، عدالت، همزیستی و خدمت متقابل بدانیم، آنگاه اربعین نه‌تنها تمرینی برای امت‌سازی، بلکه زیرساختی فرهنگی برای تمدن‌سازی نوین اسلامی خواهد بود. ارزش‌هایی که در اربعین تمرین می‌شوند – مانند ایثار، وحدت، تعاون، فداکاری، ساده‌زیستی و توجه به مستضعفان – دقیقاً همان مؤلفه‌هایی هستند که تمدن اسلامی را از درون تغذیه می‌کنند.
اربعین، بستری است برای زایش نهادهای فرهنگی، رسانه‌ای، علمی و اجتماعیِ فراملی و امت‌محور. این بستر می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، به شکل‌گیری ساختارهای مشترک علمی، رسانه‌ای، اقتصادی و آموزشی بین کشورهای اسلامی کمک کند؛ ساختارهایی که ملت‌ها را به هم نزدیک‌تر و امت را از حالت شعاری به واقعیتی سیاسی-فرهنگی تبدیل کند.
از تجربه تا نظام‌سازی
اربعین، تنها یک راهپیمایی دینی نیست، بلکه تجربه‌ای موفق و جاری از امت‌سازی در میدان واقعی زندگی است. تجربه‌ای که با برنامه‌ریزی و بهره‌برداری درست، می‌تواند به پایه‌ای برای بازسازی وحدت اسلامی و ساخت تمدن نوین اسلامی تبدیل شود. امت واحده، صرفاً مفهومی قرآنی و آرمانی نیست؛ در اربعین، این مفهوم جان می‌گیرد، راه می‌رود، غذا می‌دهد، خدمت می‌کند و با تمام وجود در میدان حضور دارد.
اکنون وظیفه نخبگان، رسانه‌ها، نهادهای دینی و فرهنگی این است که این ظرفیت بی‌نظیر را بشناسند، تقویت کنند و به آن جهت بدهند. اربعین، راهی است از دل سنت، به سوی آینده‌ای روشن برای امت اسلام؛ مسیری که از نجف آغاز می‌شود، به کربلا می‌رسد، و از آنجا می‌تواند به افق تمدن اسلامی واحد امتداد یابد.
یادداشت از محمد سیدی پژوهشگر امور فرهنگی و دینی
انتهای پیام/
