سیاست چندوجهی جدید قزاقستان؛ بازی پیچیده میان روسیه، چین و غرب
در حالی که قزاقستان با واگذاری ساخت اولین نیروگاه اتمی به روسیه و دومین آن به چین، سیاست موازنه قدرت خود را به نمایش می‌گذارد، این رویکرد به فاصله‌گذاری راهبردی از مسکو تعبیر شده است. این استراتژی جدید آستانه، واکنش‌هایی را در روسیه برانگیخته است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در 14 ژوئن، قزاقستان اعلام کرد که شرکت «روس‌اتم» روسیه برنده مناقصه ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای این کشور شده است.
مقامات قزاق بلافاصله افزودند که نیروگاه دوم احتمالاً توسط شرکت ملی هسته‌ای چین (CNNC) ساخته خواهد شد. چند روز بعد نیز، در پی اظهارات قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان مبنی بر اینکه «کشور به دو یا سه نیروگاه هسته‌ای نیاز دارد»، دو مدیر ارشد آژانس انرژی اتمی این کشور با همتایان خود در شرکت «برق فرانسه» (EDF) برای یک همکاری بالقوه دیگر دیدار کردند.
دیپلماسی هسته‌ای آستانه؛ از روس‌اتم تا شرکت‌های چینی و فرانسوی
برای بسیاری از ناظران، این تصمیم در چارچوب سیاست چندوجهی بازنگری‌شده قزاقستان قرار می‌گیرد که در آن آستانه به دقت منافع شرکا و همسایگان خود را متوازن می‌کند. اما در واقعیت، در حالی که قزاقستان به دنبال پیچیدگی بیشتری در روابط با همسایگان قدرتمند خود است، ممکن است این تعادل ظریف را از دست بدهد.
اگرچه شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، که کمی پس از اعلام این تصمیم به قزاقستان سفر کرد، از «دوره طلایی روابط دوجانبه» ابراز رضایت کرد، اما تصمیم آستانه برای تأکید بر فاصله‌گذاری یکسان از بزرگترین شریک خود، یعنی روسیه، ممکن است به افزایش مشکلات در روابط با مسکو منجر شود.
چرخش در سیاست خارجی؛ از «چندوجهی» به «موازنه راهبردی»
در ظاهر، سیاست خارجی قزاقستان طی 30 سال گذشته بدون تغییر باقی مانده است. اما از زمان روی کار آمدن توکایف در سال 2018، تغییرات قابل توجهی در نحوه راهبری چشم‌انداز ژئوپلیتیکی توسط قزاقستان رخ داده است. تحت رهبری توکایف، دیپلماسی این کشور حرفه‌ای‌تر شده و به ابزاری راهبردی‌تر تبدیل شده است.
دیدگاه او از قزاقستان به عنوان یک «قدرت متوسط»، تخصیص هدفمندتر منابع کشور را در اولویت قرار می‌دهد. این رویکرد به قزاقستان امکان می‌دهد تا با ایجاد فاصله‌ای حساب‌شده از کشش گرانشی قدرت‌های بزرگ، به استقلال راهبردی بیشتری دست یابد؛ رویکردی که برخی آن را «بی‌طرفی نوین» یا «چندجانبه‌گرایی عمل‌گرایانه» می‌نامند.
از زمان آغاز جنگ اوکراین، رهبری قزاقستان به سرعت و به طور مداوم این زبان جدید سیاست خارجی را در قبال روابط نزدیک تاریخی خود با روسیه به نمایش گذاشته است.
توکایف در سال 2022 علناً از به رسمیت شناختن الحاق مناطق جدید اوکراین به روسیه خودداری کرد و در عین حال، در سال 2024 در کنفرانس خبری با صدراعظم سابق آلمان، با اشاره به «شکست‌ناپذیری روسیه» از دیدگاه‌های مسکو حمایت کرد.
مانورهای دیپلماتیک آستانه نیز با این استراتژی دقیق همسوست؛ برای مثال، توکایف پیش از سفر ولادیمیر پوتین به قزاقستان در نوامبر 2023، میزبان امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بود.
واکنش تلخ در مسکو؛ «قزاقستان ما را یک تهدید می‌بیند، نه متحد»
این رویکرد جدید قزاقستان و فاصله‌گذاری ظریف از روسیه، از چشم تحلیلگران روس پنهان نمانده است.
ایگور دیمیتریف، یکی از خبرنگاران نظامی فعال روسیه در تلگرام، در پستی که نزدیک به 300 هزار بازدید داشت، با تلخی نوشت که «به نظر می‌رسد روسیه در حال از دست دادن بازی در آسیای مرکزی است. حتی خاطره سرخوشی کوتاهی که با ورود نیروهای سازمان پیمان امنیت جمعی به قزاقستان در ژانویه 2022 همراه بود، به تدریج در حال محو شدن است. آن زمان به نظر می‌رسید که روسیه ضامن ثبات، داور و مرکز قدرت است. اکنون چیزی از این احساس باقی نمانده. قزاقستان با اطمینان مسیر خود را دنبال می‌کند و استراتژی امنیتی خود را شکل می‌دهد. پارادایمی که در آن روسیه نه به عنوان یک متحد، بلکه به عنوان یک تهدید بالقوه دیده می‌شود.»
تقویت بنیه دفاعی؛ گامی دیگر برای فاصله‌گذاری از مسکو
قزاقستان همچنین تلاش‌های دفاعی خود را تشدید کرده است. وزیر دفاع جدید این کشور، بر مدرن‌سازی، دیجیتالی‌سازی و گسترش توانمندی‌های نیروهای عملیات ویژه و همچنین تقویت آموزش‌های ایدئولوژیک نظارت خواهد کرد.
عنصر مهمی که انتقاد مفسران نظامی روس را برانگیخته، ایجاد واحدهای دفاع منطقه‌ای است. در پایان ژوئن، توکایف قانونی را امضا کرد که یک سیستم ملی دفاع منطقه‌ای ایجاد و این واحدها را در معماری امنیتی گسترده‌تر کشور ادغام می‌کند.
توجیه قرارداد با روسیه، استقبال گرم از چین
حضور روسیه در امور استراتژیک قزاقستان در داخل این کشور نیز با استقبال گسترده‌ای روبرو نیست.
هنگامی که روس‌اتم برنده مناقصه ساخت نیروگاه اول شد، مقامات قزاق مجبور شدند این تصمیم را توجیه و هرگونه انگیزه سیاسی را رد کنند.
رئیس آژانس انرژی اتمی قزاقستان به خبرنگاران محلی اطمینان داد که هیچ وابستگی به روسیه وجود نخواهد داشت و گفت: «آن‌ها می‌آیند، می‌سازند و می‌روند.» این اظهارات در تضاد کامل با دیدار بسیار گرم میان توکایف و شی جین پینگ در روز بعد بود که در آن از «دوره طلایی» در روابط خود خبر دادند.
انتهای پیام/
