تمایل قزاقستان برای کاهش وابستگی به روسیه به سمت ترکیه و آذربایجان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قزاقستان اخیراً گام‌هایی جدی برای بهبود توانمندی‌های دفاعی خود برداشته است. در آوریل 2025، وزارت دفاع قزاقستان تأیید کرد که چارچوب قانونی برای تنظیم فعالیت «صندوق توسعه صنعت دفاعی» که در دسامبر 2023 ایجاد شده بود، نهایی شده است.

این صندوق دفاعی جدید با هدف دستیابی و تولید داخلی تجهیزات نظامی حیاتی مانند مهمات توپخانه، سیستم‌های تسلیحاتی و ماژول‌های رزمی تأسیس شده است. برای این منظور، دولت قزاقستان قصد دارد تقریباً 265 میلیون دلار از بودجه دولتی را به این امر اختصاص دهد.

پیش از این، در تاریخ 3 مارس، روسلان ژاکسیلیکوف، وزیر دفاع قزاقستان، از تأسیس یک مرکز جدید صنایع دفاعی در تنها کارخانه تعمیر تانک آسیای مرکزی در شهر سمی در شرق این کشور خبر داده بود.

ژاکسیلیکوف اعلام کرد که این مرکز جدید با هدف تقویت «خودکفایی قزاقستان در تولیدات دفاعی» از طریق «گسترش توانایی نگهداری و ساخت فناوری‌های نظامی حیاتی در داخل کشور» ایجاد می‌شود.

همزمان با تغییر نظم منطقه‌ای در اوراسیا در بحبوحه جنگ روسیه علیه اوکراین، قزاقستان تصمیم گرفت برای مقابله با هرگونه تهدید احتمالی، به نیروهای مسلح، منابع نظامی داخلی و چارچوب‌های مشارکت امنیتی بین‌المللی تکیه کند.

پایان وابستگی استراتژیک به مسکو؛ آستانه در مسیر تبدیل شدن به «قدرت متوسط»

از سال 1991، موضع نظامی قزاقستان با وابستگی استراتژیک آن به روسیه تعریف می‌شد. با این حال، آستانه همواره استقلال اقتصادی و دیپلماتیک بیشتری را حفظ کرده بود.

جنگ روسیه و اوکراین این وضعیت دیرینه را بر هم زد و قزاقستان در متنوع‌سازی مشارکت‌های امنیتی و دفاعی خود برای مقابله با نفوذ روسیه جسورتر شده است. از زمان به قدرت رسیدن قاسم جومارت توکایف در سال 2019، آستانه به طور فزاینده‌ای هویت یک «قدرت متوسط» را در نظم جهانی پذیرفته است.

مفهوم قدرت متوسط، پیگیری یک سیاست خارجی متوازن را پیش‌بینی می‌کند که شامل عضویت در سازمان‌های بین‌المللی و مشارکت در توافقات چندجانبه به عنوان ابزاری برای اعمال نفوذ بیشتر است. چنین اقداماتی به قدرت‌های متوسط امکان می‌دهد تا اهرم فشار بیشتری در صحنه بین‌المللی ایجاد کرده و با سلطه قدرت‌های جهانی مقابله کنند.

در سال‌های اخیر، قزاقستان فراتر از آسیای مرکزی رفته و به ابتکارات بین‌المللی در زمینه‌های تجارت، انرژی، دفاع و لجستیک پیوسته تا جایگاه خود را به عنوان یک قدرت متوسط تثبیت کند. بنابراین، تلاش‌های اخیر آستانه برای متنوع‌سازی واردات دفاعی و تقویت تولید داخلی جای تعجب ندارد.

خرید نظامی قزاقستان در سال 2024 به دلیل افزایش هزینه‌های نظامی و قراردادهای دفاعی جدید، 36.8 درصد نسبت به سال 2023 افزایش یافته است.

طی چند سال گذشته، قزاقستان برای غلبه بر چالش‌های وابستگی بیش از حد به روسیه، مشارکت‌های دفاعی خود را فراتر از همسایگان مستقیم خود گسترش داده است.

به عنوان مثال، در ماه مه 2022، آستانه و آنکارا یادداشت تفاهمی در زمینه همکاری‌های نظامی-فنی امضا کردند که شامل تولید پهپادهای تهاجمی ترکیه‌ای ANKA در قزاقستان تحت یک توافقنامه مجوز تولید بود. سایر هزینه‌های نظامی شامل خرید جنگنده‌های روسی سوخو-30، سامانه‌های موشکی ضدهوایی و هواپیماهای ترابری سنگین نظامی ایرباس A400M اطلس بوده است.

چرخش به سمت آنکارا و باکو؛ از پهپادهای تهاجمی تا رزمایش مشترک در خزر

تغییر اخیر در استراتژی نظامی، افق‌های جدیدی را برای قزاقستان جهت تقویت روابط استراتژیک با شرکای منطقه‌ای گشوده است که جمهوری آذربایجان شاید برجسته‌ترین آن‌ها باشد.

امسال، دو کشور رزمایش دریایی مشترک «نسیم خزر-2025» را از 17 تا 19 ژوئن در آکتائو قزاقستان در دریای خزر برای آمادگی در برابر تهدیدات نامتقارن احتمالی برگزار کردند. این رزمایش دریایی، نشان‌دهنده تقویت همکاری میان آذربایجان و قزاقستان در امنیت دریایی است و حاکی از آن است که نفوذ روسیه در منطقه و دریای خزر رو به کاهش است.

ترکیه نیز بیش از پیش در امور نیروهای مسلح قزاقستان درگیر شده است. در ژانویه سال جاری، قزاقستان و ترکیه یک طرح همکاری نظامی برای سال 2025 امضا کردند که تلاش‌های مشترک در زمینه‌های آموزش نظامی، حافظ صلح، آموزش رزمی و همکاری‌های پزشکی را مشخص می‌کند.

اخیراً نیز در ماه مه، هیئتی به سرپرستی سپهبد سلطان کامالتدینوف، معاون اول وزیر دفاع و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح قزاقستان، از آنکارا بازدید و با یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه، در مورد همکاری‌های نظامی دوجانبه گفتگو کرد.

این دیدار شامل گفتگوهایی در مورد «انجام رزمایش‌های نظامی، همکاری در آموزش، آموزش زبان و فعالیت‌های حافظ صلح... و مسائل مربوط به پروژه‌های مشترک برای دستیابی و تولید تسلیحات و تجهیزات نظامی» بود.

دخالت ترکیه در عملیات‌های دفاعی قزاقستان ممکن است در آینده نزدیک باعث ایجاد تنش بین آستانه و مسکو شود، چرا که روسیه می‌تواند این دخالت را به عنوان اقدامی برای مداخله در «حوزه نفوذ» خود تلقی کند. برخلاف مشارکت با روسیه، همکاری دفاعی قزاقستان با آذربایجان و ترکیه طی سال گذشته به طور پیوسته تکامل یافته است.

دیپلماسی چندوجهی؛ راهبرد قزاقستان برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی

متنوع‌سازی مداوم مشارکت‌های دفاعی و گسترش تولید تسلیحات داخلی با هدف تقویت وزن ژئوپلیتیکی قزاقستان از طریق دیپلماسی چندوجهی و برقراری روابط خوب با همسایگان و کشورهای غیرمنطقه‌ای انجام می‌شود.

دولت قزاقستان اقداماتی انجام داده که نشان‌دهنده درک آن از مدرن‌سازی نظامی به عنوان امری محوری برای امنیت ملی و ثبات منطقه‌ای است، زیرا این امر می‌تواند ضمن نمایش قدرت دولتی قوی‌تر، از نارضایتی‌های داخلی نیز جلوگیری کند.

متنوع‌سازی موفقیت‌آمیز، قزاقستان را قادر می‌سازد تا از سیستم‌های منسوخ شوروی فاصله گرفته و یک استراتژی دفاعی مستقل‌تر اتخاذ کند. ایجاد خوشه‌های دفاعی از طریق مشارکت‌های بین‌المللی گسترده به آستانه این امکان را می‌دهد که در بحبوحه عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی جهانی، خوداتکایی خود را افزایش داده و ثبات مناطق مرزی خود را تضمین کند.

انتهای پیام/