پرابهام‌ترین بخش عاشورا؛ چرا امام حسین (ع) به سوی کوفه رفت؟
چرایی حرکت امام حسین (ع) به سوی کوفه با وجود شناخت کامل از مردم آن دیار، یکی از مهم‌ترین و در عین حال پرابهام‌ترین بخش‌های تاریخ عاشوراست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از مهم‌ترین و در عین حال پرابهام‌ترین بخش‌های تاریخ عاشورا، حرکت امام حسین (ع) به سوی کوفه با وجود شناختی ژرف از پیشینه ناپایدار مردم آن دیار است. این پرسش که چرا آن حضرت، با آگاهی کامل از تجربه تلخ امام علی (ع) و امام حسن (ع) در برخورد با کوفیان، باز هم دعوت آنان را پذیرفت و مسیر پرمخاطره کربلا را برگزید، ذهن بسیاری از پژوهشگران، اندیشمندان دینی و علاقه‌مندان تاریخ اسلام را به خود مشغول کرده است.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با حجت الاسلام جلایی، کارشناس مسائل دینی، با نگاهی دقیق و مستند، به بررسی ابعاد این تصمیم الهی پرداخته است؛ تصمیمی که نه از سر ناآگاهی امام حسین (ع)، بلکه برخاسته از درکی عمیق از وظیفه، رسالت و حقیقت‌خواهی بود تا تاریخ را بیدار کند و وجدان انسانیت را تا ابد به تأمل وادارد.
بصیرت در برابر بی‌وفایی
یکی از سؤالاتی که ذهن بسیاری از مخاطبان تاریخ کربلا را به خود مشغول می‌کند، این است که با وجود سابقه مردم کوفه و تجربیات دوران امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن مجتبی (ع)، چرا امام حسین (ع) تصمیم به حرکت به سمت کوفه گرفتند؟ آیا ایشان از خیانت و نفاق مردم آگاه نبودند؟
این پرسش، یک نکته کلیدی در تحلیل نهضت عاشورا است. بی‌تردید، امام حسین (ع) با شناخت کامل و دقیق از روحیات و پیشینه مردم کوفه، عازم این مسیر شدند. تجربه پدر بزرگوارشان، امیرالمؤمنین امام علی (ع)، در دوره خلافت در کوفه و همچنین ماجرای صلح تحمیلی بر امام حسن (ع) نشان‌دهنده بی‌ثباتی و دوگانگی در رفتار اهل کوفه بود.
حتی در دوران خود سیدالشهدا (ع) کوفیان می‌توانستند در برابر ظلم عبیدالله بن زیاد بایستند و از چهره‌هایی مانند حجر بن عدی دفاع کنند، اما چنین نکردند. با این حال، امام حسین (ع) با دریافت سیل نامه‌های دعوت از کوفه، که به نوعی اعلام نیاز و مطالبه مردم برای بازگشت به مسیر حق بود، دچار غفلت یا بی‌اطلاعی نشدند؛ بلکه با آگاهی کامل، به یک تکلیف شرعی و الهی پاسخ دادند.
شهادت آگاهانه امام حسین (ع)
پس می‌توان گفت امام حسین (ع) علی‌رغم پیش‌بینی خیانت کوفیان، آگاهانه به سوی شهادت گام برداشتند؟ هدف ایشان چه چیزی فراتر از تشکیل حکومت بود؟
دقیقاً همین‌طور است. حرکت امام حسین (ع) نه صرفاً به امید تشکیل یک حکومت ظاهری، بلکه برای انجام یک وظیفه تاریخی، الهی و انسانی بود. ایشان می‌خواستند حقیقت را برای همیشه زنده نگاه دارند و راه مقاومت در برابر ظلم را به مردم همه اعصار بیاموزند.
قیام سیدالشهدا (ع) نمادی جاودان از ایثار، عزت و مقابله با طاغوت است. اگر آن حضرت در برابر دعوت کوفیان سکوت می‌کردند و قیام نمی‌نمودند، هیچ‌گاه این مفاهیم عمیق به تاریخ منتقل نمی‌شد و چه بسا در برابر مطالبه‌گران راه دین و حقیقت، دچار عتاب می‌شدند.
چرا امام حسین (ع) با یزید بیعت نکرد؟
چرا امام حسین (ع) نتوانستند مانند برخی دیگر، حکومت یزید را تحمل کرده و با او بیعت کنند؟
امام حسین (ع) نه تنها حکومت یزید را نامشروع می‌دانستند، بلکه آن را توهینی به ارزش‌های دینی و معنوی امت اسلامی تلقی می‌کردند. یزید فردی بود که به فسق و فجور، می‌گساری، لهو و لعب، آوازخوانی و شکار، شهرت داشت.
حتی کارگزاران خود او مانند عبیدالله بن زیاد نیز این مفاسد را می‌دیدند. نمونه بارز آن زمانی است که ابن زیاد در پاسخ به دستور یزید برای حرکت به سمت مکه جهت سرکوب عبدالله بن زبیر، گفت که حاضر نیست دو جنایت بزرگ – قتل فرزند پیامبر (ص) و هجوم به کعبه – را هم‌زمان برای این فاسق انجام دهد. این خود گویای عمق انحراف حاکمیت یزید است.
در واکنش به شهادت امام حسین (ع)، عبدالله بن زبیر نیز سخنانی گفت که در آن به رفتار فاسقانه یزید اشاره داشت. آیا این موضع‌گیری او نشان‌دهنده هم‌راستایی با امام بود؟
هرچند عبدالله بن زبیر هم در ظاهر علیه یزید موضع گرفت، اما تفاوت‌های اساسی با نهضت حسینی دارد. عبدالله بن زبیر برای مدتی طولانی منتظر فرصت بود و از پناهگاه کعبه خارج نشد. او به جای قیامی شفاف و آشکار، بیشتر به فکر جان خود بود. همین پناه گرفتن در خانه خدا، زمینه‌ساز هجوم نظامیان یزید به حریم مکه شد.
با این اقدام، حرمت خانه خدا شکسته شد و مفهوم آیه شریفه «وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِنًا» نیز زیر سؤال رفت. بخشی از این فاجعه، مسئولیتش متوجه ابن زبیر است.
موضع خود امام حسین (ع) نسبت به این رفتار عبدالله بن زبیر چه بود؟
امام حسین (ع) پیش از واقعه کربلا، صراحتاً به عبدالله بن زبیر فرمودند که کشته شدن حتی یک وجب بیرون از خانه خدا را ترجیح می‌دهند بر شهادت در درون آن. این سخن بیانگر آن است که حضرت هم پیش‌بینی کرده بودند که جانشان در خطر است، و هم نمی‌خواستند حرمت خانه خدا با خونشان شکسته شود. این درک عمیق از جایگاه بیت‌الله و احترام به حریم آن، از ویژگی‌های ممتاز امام حسین (ع) در مقایسه با عبدالله بن زبیر است.
پیشنهاد رفتن به یمن رد شد
یکی دیگر از پیشنهادات مطرح‌شده به امام حسین (ع)، رفتن به یمن بود. چرا ایشان این مسیر را انتخاب نکردند؟
پیشنهاد رفتن به یمن توسط برخی بزرگان مانند عبدالله بن عباس مطرح شد. یمن در آن زمان منطقه‌ای نسبتاً آرام و دور از مرکز حکومت اموی بود.
اما هدف امام حسین (ع) چیزی فراتر از حفظ جان یا تشکیل یک حکومت محدود در منطقه‌ای دورافتاده بود. ایشان می‌خواستند یک پیام جهانی و همیشگی را صادر کنند، اینکه ایستادگی در برابر ظلم در هر شرایطی واجب است.
از طرف دیگر، عراق به ویژه کوفه و بصره، مرکز تجمع مسلمانان، پایگاه سابق خلافت و قطب سیاسی دینی جهان اسلام آن روز بود. اگر قیام امام در حاشیه‌های جهان اسلام رخ می‌داد، نه این اثر جهانی را داشت و نه به روشنی باطل را رسوا می‌کرد. به همین دلیل عراق محل مناسبی برای تحقق این نهضت تاریخی بود.
پس می‌توان نتیجه گرفت که حرکت امام حسین (ع) از ابتدا برنامه‌ای الهی برای بیدارسازی امت و حفظ دین بود، نه صرفاً حرکتی سیاسی.
کاملاً درست است. نهضت عاشورا یک قیام الهی، آگاهانه و از روی بصیرت بود. امام حسین (ع) برای دفاع از اصول دین، حفظ حریم قرآن، و مقابله با انحرافی بزرگ که حکومت یزید نماد آن بود، تمام هستی خود را فدا کردند. ایشان با علم به اینکه در این راه به شهادت خواهند رسید، باز هم از این مسیر بازنگشتند، چون وظیفه شرعی و رسالت تاریخی خود را در همین راه می‌دیدند.
انتهای پیام/
