خانواده؛ نخستین پناهگاه روانی
توجه به سلامت روان خانواده نه‌تنها به کاهش پیامدهای مخرب روانی ناشی از جنگ کمک می‌کند، بلکه بستری برای حفظ انسجام اجتماعی و بازسازی روانی پس از بحران فراهم می‌آورد.
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، مریم نیک‌مرد، دانش‌آموخته روان‌شناسی و مشاوره خانواده در یادداشتی نوشت: در شرایط بحرانی ناشی از جنگ و ناآرامی، خانواده‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی، بیش از پیش در معرض فشارهای روانی، عاطفی و اقتصادی قرار می‌گیرند.
در چنین وضعیتی، حفظ آرامش روانی اعضای خانواده و تقویت همبستگی درون‌خانوادگی، نقشی حیاتی در ارتقای تاب‌آوری جمعی ایفا می‌کند. هرچند کنترل اتفاقات بیرونی از اختیار ما خارج است، اما می‌توانیم فضای درون خانواده را تا حد امکان آرام، ایمن و همدلانه نگه داریم.
همچنین در این روزها که فضای پیرامون مملو از اضطراب، ناامنی و نگرانی است، کودکان و نوجوانان نیز این تنش‌ها را به‌دقت حس می‌کنند حتی اگر چیزی نگویند. در چنین شرایطی، مسئولیت والدین تنها در تأمین امنیت فیزیکی فرزندان خلاصه نمی‌شود؛ بلکه تأمین امنیت روانی و عاطفی آن‌ها اهمیت دوچندان می‌یابد.
کودکان در بحران‌ها به چشم والدین خود می‌نگرند تا بفهمند دنیا چقدر امن است. اگر پدر یا مادر مضطرب، خشمگین یا بی‌ثبات باشند، کودک نیز با جهان به‌عنوان جایی تهدیدکننده روبه‌رو خواهد شد؛ اما اگر والدین بتوانند در عین تجربه احساسات طبیعی، فضایی امن و قابل پیش‌بینی در خانه ایجاد کنند، این فضای درونی برای کودک نقش حفاظتی مهمی ایفا خواهد کرد.
در ادامه، مجموعه‌ای از راهکارهای کاربردی و مؤثر به‌منظور کمک به خانواده‌ها جهت حفظ آرامش در این شرایط و توصیه‌هایی برای والدین، ارائه می‌شود:
1- رها نکردن کودکان در ابهام: سکوت والدین درباره اتفاقات بیرونی، برای کودکان ترسناک‌تر از واقعیت است. به زبان ساده و متناسب با سن کودک، اطلاعات پایه‌ای بدهید و به او اطمینان دهید که برای مراقبت از او برنامه دارید.
2- شنونده فعال بودن و ایجاد فضا جهت گفت‌وگوهای امن و همدلانه: فراهم ساختن بستری امن برای بیان احساسات، نگرانی‌ها و پرسش‌های اعضای خانواده (به‌ویژه کودکان و نوجوانان) موجب کاهش اضطراب و افزایش اعتماد متقابل می‌شود. شنیدن فعال و بدون قضاوت، پایه‌گذار تعامل سالم است؛ به همین خاطر اجازه دهید کودکان درباره احساساتشان صحبت کنند، حتی اگر ترسناک یا نگران‌کننده باشند. قضاوت نکنید، اصلاح نکنید، فقط گوش دهید و در صورت نیاز، آرامش و همدلی را منتقل کنید.
3- پایبندی به برنامه روزمره: استمرار در برنامه‌های روزانه ازجمله ساعات خواب، وعده‌های غذایی، آموزش و فعالیت‌های خانوادگی حتی در شرایط بحرانی به حفظ احساس ثبات و امنیت روانی کمک می‌کند. همچنین در مورد کودکان بازی کردن به آن‌ها حس کنترل و پیش‌بینی‌پذیری می‌دهد که از اضطراب آن‌ها می‌کاهد.
4- مدیریت هوشمندانه اخبار و اطلاعات و محدود کردن مواجهه با اخبار اضطراب‌آور: مواجهه مداوم با اخبار نگران‌کننده می‌تواند سطح اضطراب را افزایش دهد. توصیه می‌شود خانواده‌ها زمان مشخصی را به دریافت اطلاعات اختصاص دهند و از منابع معتبر و رسمی بهره بگیرند. در مورد کودکان، دیدن تصاویر خشونت‌بار یا شنیدن اخبار نگران‌کننده تأثیر مستقیمی بر روان کودک دارد؛ به همین خاطر زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از تلفن همراه را مدیریت کرده و در صورت مشاهده اخبار، همراهی و توضیح والدین ضروری است.
5- افزایش تعاملات عاطفی درون‌خانوادگی: در چنین شرایطی، همدلی و کنار هم بودن اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. توجه به نیازهای عاطفی اعضای خانواده، ابراز محبت، انجام فعالیت‌های مشترک (مانند گفت‌وگو، بازی، خواندن کتاب یا دعا، تماشای فیلم) نقش مهمی در کاهش تنش‌های روانی و ترمیم فضای روانی خانواده ایفا می‌کند.
6- وقت گذراندن با کودکان: لحظاتی آرام و مشترک مانند بازی‌های خانوادگی، نقاشی، گوش دادن به موسیقی، یا حتی یک گفت‌وگوی ساده با کودک، اثر آرام‌بخش عمیقی دارد.
7- والدین؛ الگوهای رفتاری فرزندان: اگر شما به‌عنوان والدین بتوانید با ترس و نگرانی خود به نحوی سالم و متعادل برخورد کنید، کودک نیز از شما یاد خواهد گرفت که چگونه با احساسات دشوار کنار بیاید.
8- یادآوری معنا و امید و تأکید بر ارزش‌های انسانی: در مواجهه با بحران، ارج نهادن به ارزش‌هایی چون همبستگی، مسئولیت‌پذیری، شجاعت و ایمان، نقش مهمی در ارتقای تاب‌آوری و حفظ امید ایفا می‌کند.
9- درخواست کمک حرفه‌ای در صورت لزوم: در مواردی که نشانه‌های اضطراب، افسردگی یا اختلال عملکرد در یکی از اعضای خانواده مشهود باشد، مراجعه به مشاوران روان‌شناسی و متخصصان سلامت روان ضرورت دارد. همینطور در مورد کودکان، تغییرات رفتاری مداوم مثل شب‌ادراری، سکوت طولانی، بی‌قراری یا پرخاشگری می‌تواند نشانه فشار روانی بالا باشد؛ در این شرایط مشاوره کودک می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
در نهایت، توجه به سلامت روان خانواده نه‌تنها به کاهش پیامدهای مخرب روانی ناشی از جنگ کمک می‌کند، بلکه بستری برای حفظ انسجام اجتماعی و بازسازی روانی پس از بحران فراهم می‌آورد. همچنین در شرایط دشوار، مهم‌ترین کاری که می‌توانیم برای فرزندانمان انجام دهیم، نه حفاظت کامل از دنیای بیرون، بلکه ساختن پناه‌گاهی امن در دنیای درون خانه است. حضور آرام، پاسخ‌های صبورانه و عشق بی‌قید و شرط شما، قدرتمندترین سپر محافظ کودک در برابر آسیب‌های روانی است.
انتهای پیام/
