مسجد خیف؛ یادآور جنگ خندق و شکست اتحاد قبایل عرب برابر اسلام

به گزارش خبرگزاری تسنیم، شاید یکی از لذت‌های معنوی و پر حظ و بهره برای ایرانیان در موعد سفر عبادیِ حج و در محل اسکان و اقامت در مدینه، برگزاری دعای روح‌بخش کمیل است. 

حجت‌الاسلام عبدالفتاح نواب؛ نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت به تازگی در گفت‌و‌گویی در شبکه خبر گفته‌ که عربستان همکاری خوبی با زائران همه کشورها دارد، اما در برخی موارد کارهایی می‌کنند که فقط برای زائران ایران است، مثلا بین بقیع و مسجدالنبی را قرق می‌کنند، تا زائران ایرانی به‌راحتی دعای کمیل را برگزار کنند. 

وی در ادامه این گفت‌وگو می‌گوید که زائران ما انتظار دارند همین امکانی را که عربستان در مدینه برای آنها ایجاد کرده، در مکه هم داشته باشند. به‌عنوان مثال اجازه بدهند همین برنامه دعای کمیل را در "مسجد خیف" داشته باشیم. که اگر این امکان فراهم شود، حاضریم همه خدمات را خودمان ارائه بدهیم تا شب جمعه زائران بتوانند در این مسجد، هم نماز بخوانند و هم دعای کمیل قرائت کنند.

چرا خفیف بنا شد و منزلت یافت؟

اما مسجد خَیف کجاست و چه قدر و اهمیتی دارد که سرپرست حجاج ایرانی به نوعی خواستار مجوز برگزاری دعای کمیل توسط عربستان در آن شده است؟

مسجد خیف مهمترین مسجدِ سرزمین منا در مکه است که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده و یکی از خطبه‌های حجة‌الوداع را در آن ایراد کرده است. از این مسجد در دعای سمات نیز یاد شده است.

همین چند مورد کافی است که مسجد خیف جایگاه والایی در نزد شیعیان و دوستداران رسول خدا و خاندانش داشته باشد و آرزوی اقامه نماز و برگزاری دعا در آن را در دل تمنا کنند، چراکه این مسجد 25هزار مترمربعی در تمام طول سال تعطیل است و فقط در ایام بیتوته در منا در موسم حج به روی نمازگزاران باز می‌شود. متأسفانه در آن ایام هم، محل استراحت افراد بی‌سرپناه بوده و هیچ جای عبادت در آن نیست. فقط در وقت نماز، امکان خواندن نماز در آن وجود دارد. 

خیف محل اتفاقات بزرگی در تاریخ اسلام بوده است

زمین این مسجد که یکی از زمین‌های متبرک کره خاکی است، محل امضای پیمان مشرکان بر ضد اسلام و پیامبر (ص) بود که البته به شکست آنها و پیروزی اسلام و مسلمین منجر شد و بعدها مسجد خیف در آنجا ساخته شد. 

ماجرا  از آن قرار بود که در سال پنجم هجرت، مشرکان مکه به تحریک یهودیان، پیمان اتحادی را با برخی از قبایل عرب امضا کردند تا به مدینه حمله و اسلام را از اساس ریشه‌کن کنند. محلی که آنها برای امضای این پیمان انتخاب کردند، همان جایی بود که بعدها مسجد خیف در آنجا بنا شد تا یادگاری باشد از شکست اتحاد قریش با قبایل عرب در برابر اسلام و مسلمین. 

این اتحاد اما شکست خورد، زیرا در غزوه‌ای که پس از پیمان قریش و قبایل عرب علیه پیامبر(ص) رخ داد، آنها شکست سختی از مسلمانان خوردند؛ آن غزوه همان غزوه معروف خندق یا جنگ احزاب بود.

غزوه خندق یا احزاب از غزوات پیامبر(ص) بود که در سال پنجم هجری قمری و با توطئه قبیله بنی‌نضیر آغاز شد و قریش با تمام متحدان خود برای ریشه‌کن کردن اسلام هم‌داستان شدند، که البته با حفر خندق به پیشنهاد سلمان فارسی و دلاوری‌های بی‌نظیر امام علی (ع)، درنهایت جنگ با پیروزی مسلمانان به پایان رسید و مشرکان عقب نشینی کردند. در این جنگ حضرت علی(ع)، عمرو بن عبدود را به هلاکت رساند.

خداوند متعال به دفعات و در آیۀ 214 سوره بقره، آیات 51 تا 55 سورۀ نساء و آیات 9 تا 25 سورۀ احزاب در‌باره غزوه خندق با پیامبر(ص) و مسلمین سخن گفته است.

خیف؛ مسجدی که بارها تخریب و بازسازی شد و توسعه یافت

در سطور بالا گفتیم که در مکانی که قریش با قبایل مختلف عرب و یهودی برای جنگ علیه اسلام و مسلمین پیمانی امضا کرد، مسجدی بنا شد که آن را خیف نامیدند.

خیف به محلی گویند که از شدت کوهستانی بودن آن، کاسته شده، اما هنوز به صورت دشت در نیامده است. دامنه کوه صفائح چنین وضعیتی دارد و مسجد خَیْف در همان مکان ساخته شده است. آنطور که در منابع تاریخی آمده مساحت اولیه آن مسجد حدود 1500 مترمربع بوده است. در سال 240ق سیل آن را تخریب می‌کند، که مسجد دیگری در جای آن بنا و سیل‌بندی هم ساخته می‌شود تا حفاظ مسجد باشد. طول مسجد تا این دوران 120 متر و عرض آن 55 متر و مجموع مساحت آن، بیش از 6380 مترمربع بوده است. مسجد خیف در سال 874ق توسط سلطان قایتبای از سلاطین مملوکی مصر پس از آن که خرابی‌های فراوانی بر آن وارد آمده بود، بازسازی شد و دیوارهای آن از سنگ و گچ ساخته شد. همچنین روی محراب آن قبه بزرگ و مرتفعی ساخته شد، چنانکه در میانه مسجد نیز قبه‌ای بنا شد. بنای کهنه و عظیم مسجد تا عصر اخیر وجود داشت و در وسط آن بقعه‌ای بوده که مناره هم داشته و مشهور به مقام ابراهیم بوده است. 

در بازسازی سال 1392ق، رواق‌های متعددی برای آن ساخته شد و مساحت کلی به حدود 23660 مترمربع رسید. درنهایت در سال 1407ق طرح توسعه و تکمیل مسجد آغاز و مساحت آن به حدود 25 هزار مترمربع رسید. امروزه چهار مناره آن، که بسیار از یکدیگر فاصله دارند، در کنار کوه، در مسیر جمرات سه‌گانه، جلوه زیبایی به مسجد بخشیده‌اند. درِ این مسجد فقط در ایام بیتوته در منا باز می‌شود و در طول سال تقریبا بسته است که امید می‌رود امسال شاهد بازگشایی آن باشیم.

انتهای پیام/