تیغ تخلفات پزشکی، اعتماد بیماران را کُند می‌کند
انتشار خبر حضور تکنسین به جای جراح در اتاق عمل یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران، یک‌بار دیگر پایبندی به سوگند پزشکی و توجه به رعایت اخلاق در این حرفه را به چالش کشاند.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، مدت‌ها بود شایعاتی درباره تخلفات یک جراح عمومی در بیمارستانی خصوصی در قلب تهران شنیده می‌شد. گفته می‌شد او بیماران زیادی را با تبلیغات اغواکننده در صفحه اینستاگرام خود فریب داده و آن‌ها را به بیمارستان می‌کشاند تا عمل‌های زیبایی انجام دهد. اما جالب اینجا بود که خودش هیچ‌گاه دست به تیغ نمی‌برد و تکنسین‌های غیرمتخصص مُهرزن، کار جراحی را انجام می‌دادند. تا اینکه قاضی سعید احمد بیگی به همراه تیمی از بازرسان وزارت بهداشت و پلیس به صورت سرزده به بیمارستان یاد شده مراجعه کردند و متوجه شدند در دو اتاق عمل، بیماران بیهوش بوده و تیم جراحی که هیچ کدام تخصص پزشکی نداشتند، در حال انجام عمل‌های زیبایی بودند. پزشک جراح و همکارش نیز به استراحت و استفاده از تلفن همراه می‌پرداختند.
نتیجه این بازرسی، پلمب سه اتاق عمل و بازداشت هفت تکنسین مُهرزن، دو پزشک و مسئول اتاق عمل بود.
انجام جراحی توسط افراد غیرمتخصص ممنوع است
سید علی انجو، دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت با بیان اینکه اخلاق پزشکی، حضور جراح در اتاق عمل و انجام جراحی توسط خود او را الزامی می‌داند، به خبرنگار ما می‌گوید: جراح موظف است خود، عمل جراحی را انجام دهد و واگذاری این وظیفه به افراد غیرمتخصص، تخلف است. در این میان، نقش دستیار جراح باید شفاف باشد. دستیار در اصطلاح بیمارستانی کشور به دو مفهوم متفاوت دلالت می‌کند؛ گاهی مقصود از دستیار جراحی (به معنای «اد» در زبان انگلیسی) فردی است که نه تنها تخصص جراحی ندارد، بلکه اساساً پزشک هم نیست.
چنین فردی در اتاق عمل حاضر است اما نباید در انجام عمل مداخله کند. او تنها در تهیه ابزار، تجهیزات اتاق عمل و کمک‌رسانی به جراح در چارچوب وظایف تعریف‌شده نقش دارد. مفهوم دوم از دستیارِ جراح، جایگزین فارسی واژگان رزیدنت یا فلوشیپ است که این افراد را دستیاران تخصصی یا فوق‌تخصصی می‌نامیم؛ این افراد پزشک هستند.
دستیاران تخصصی (رزیدنت‌ها) پزشکان عمومی ثبت شده در نظام پزشکی و دارای مهر و شماره نظام پزشکی هستند که پس از قبولی در آزمون ورودی تخصص، زیر نظر استاد جراح درحال فراگیری و آموزش هستند تا اینکه جراح شوند. دستیاران فوق‌تخصصی پزشکانی هستند که متخصص جراحی بوده و در یک دانشگاهی در رشته تخصصی خود عضو هیئت علمی هستند و در آزمون ورودی فوق‌تخصص پذیرفته شده و به عنوان دستیار در حال فوق متخصص شدن هستند. دستیاران جراح که نقش کمک‌جراح را دارند تکنسین‌های اتاق عمل هستند که آموزش‌های آکادمیک را در دانشکده‌های پرستاری گذرانده‌اند، این افراد می‌توانند به جراح در محدوده وظایف مشخص‌شده کمک کنند. این حرفه‌مندان در حال حاضر در مقطع کارشناسی تحصیل کرده و مجوز فعالیت در کنار جراح را دارند.
دستیاران تخصصی و فوق‌تخصصی هم در بیمارستان‌های آموزشی در محدوده وظایف تعیین شده اجازه مداخله و حضور در اتاق عمل را دارند و حتی براساس برنامه درسی (کوریکولوم) آموزشی تخصصی یا فوق‌تخصصی مجاز به انجام جراحی‌های تعیین و تصویب شده معاونت آموزشی وزارت بهداشت هستند، حضور این عده در مطب‌ها و بیمارستان‌های خصوصی ممنوع است.
او خاطرنشان می‌کند: اما ورود افراد غیرمتخصص، مانند بازاریابان شرکت‌های تجهیزات پزشکی به اتاق عمل غیرقانونی است و توجیه علمی ندارد. این افراد نه‌تنها دانش و مهارت لازم را ندارند، بلکه حتی به‌عنوان کمک‌جراح نیز نباید در کنار جراح قرار بگیرند. پس انجام جراحی توسط افرادی که مدرک پزشکی و جراحی ندارند، یک تخلف آشکار محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، سلامت بیماران به خطر می‌افتد و مسئولیت قانونی این تخلف برعهده جراح، مسئول فنی و مقامات بیمارستان و دیگر افراد دخیل خواهد بود.
به گفته عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی شاهد، در اخلاق پزشکی رضایت آگاهانه یکی از قواعد بنیادی است که همه متخصصان سلامت، به‌ویژه پزشکان ملزم به رعایت آن هستند. بر این اساس پزشک موظف است پیش از انجام هرگونه مداخله پزشکی یا جراحی، بیمار را به‌طور کامل از جزئیات آن مداخله آگاه کند. براساس این قاعده، بیمار باید در جریان تمام جوانب مداخله پزشکی قرار بگیرد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرایند رضایت آگاهانه، معرفی شخصی است که قرار است اقدام درمانی را انجام دهد. پزشک باید خود را معرفی کند، مدرک تحصیلی و تخصص خود را مشخص و میزان مهارت و صلاحیت خود را شفاف‌سازی کند تا بیمار بداند چه کسی، با چه سطح دانش و مهارت، اقدام به درمان وی می‌کند. همچنین پزشک باید همکاران خود را نیز که دیگر اعضای تیم درمان هستند، معرفی کند. پزشک جراح باید در زمان ویزیت بیمار در مطب یا درمانگاه، هنگام توصیف شرایط جراحی و گرفتن رضایت آگاهانه، درباره دیگر افراد حاضر در جراحی اطلاع‌رسانی کند.
چالش بیمارستان‌های آموزشی
او می‌افزاید: یکی از چالش‌هایی که در برخی بیمارستان‌های آموزشی وجود دارد، حضور نداشتن مستمر جراح در طول تمام مراحل عمل جراحی است. این موضوع به‌ویژه در عمل‌های دوگانه یا همزمان، زمانی که جراح میان دو اتاق عمل در حال تردد است، مورد بحث قرار می‌گیرد.
در برخی بیمارستان‌های آموزشی (دولتی)، استاد جراحی ممکن است دو بیمار را در دو اتاق عمل مجاور هم، با فاصله زمانی معین، توسط دستیاران تخصصی یا فوق‌تخصصی به ترتیب تحت عمل جراحی قرار دهد.
در این شرایط، استاد جراحی که مسئولیت اصلی عمل‌ها را بر عهده دارد، ابتدا عمل یک بیمار را شروع می‌کند، پس از بیهوش کردن بیمار توسط متخصص بیهوشی، عمل جراحی را با رزیدنت یا فلوشیپ خود آغاز و سپس پیش از پایان عمل بیمار اول، عمل بیمار دوم را با دستیار دیگری شروع می‌کند. در این میان، دستیاران جراحی وظیفه دارند بخش‌هایی از عمل جراحی را ازجمله باز کردن بیمار در ابتدا و یا بستن زخم‌ها در پایان عمل را انجام دهند.
او تأکید می‌کند: این شیوه نباید در جراحی‌های غیرآموزشی به کار برود، زیرا اخلاق پزشکی ایجاب می‌کند جراح معالج در تمام مراحل عمل حضور داشته باشد. جراح در قبال بیمار، به‌ویژه از نظر مالی، مسئولیت همه مراحل درمان از مشاوره و جراحی تا بررسی‌های پیش و پیگیری‌های پس از عمل را بر عهده دارد. پزشک باید در قبال هزینه‌ای که دریافت می‌کند، خدمات حرفه‌ای را مطابق با استانداردهای پزشکی ارائه دهد. البته در مواردی که جراحی پیچیده باشد، ممکن است بیش از یک جراح حضور داشته باشد، اما در این صورت، جراحان از پیش تعیین شده و بیمار باید در فرایند رضایت آگاهانه، در جریان این موضوع قرار گیرد.
نقش اخلاق پزشکی و رازپوشی در حفظ اعتماد بیمار
انجو در پاسخ به این پرسش که آیا نصب دوربین‌های مدار بسته کمکی به نظارت بیشتر در این حوزه می‌کند یا خیر، بیان می‌کند: در اخلاق پزشکی یک قاعده بسیار مهم به نام رازپوشی داریم. این اصل به معنای حفظ اسرار و اطلاعات خصوصی بیماران است. وقتی بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، اطلاعاتی را با او در میان می‌گذارد که ممکن است حتی به نزدیک‌ترین افراد خانواده‌اش هم نگفته باشد. درمقابل، پزشک باید محیطی فراهم کند که بیمار احساس امنیت و اعتماد کند تا بتواند بدون ترس از افشای اطلاعات خصوصی‌اش، در مورد وضعیت خود صحبت کند. این اعتماد اساس رابطه پزشک و بیمار است و اگر این رابطه مخدوش شود، روند درمان هم مختل خواهد شد. بنابراین نصب دوربین در محیط‌هایی که قرار است ویزیت‌ها و معاینات پزشکی انجام شود، به‌خصوص در اتاق عمل که بیمار بیهوش است، کار اشتباهی است. بیمار در این شرایط هیچ اختیار و کنترلی بر بدن خود ندارد و حفظ رازداری در چنین مواقعی اهمیت زیادی دارد.
مورد خاص جراحی‌های زیبایی
این پزشک متخصص اخلاق پزشکی در پاسخ به اینکه چرا تخلفات پزشکی در حوزه زیبایی بیشتر گزارش می‌شود و آیا این موضوع به دلیل سودآوری بالای این حوزه است، بیان می‌کند: در حالی که صنعت زیبایی و جراحی‌های زیبایی در کشور، همچنان به سرعت در حال گسترش است، یک مسئله قانونی جدی در این زمینه وجود دارد که به افزایش تخلفات و خطرات برای بیماران دامن زده است.
سودآوری از جراحی‌های زیبایی و تبلیغات اغواکننده در فضای مجازی، به‌ویژه توسط افرادی که هیچ‌گونه دانش پزشکی ندارند، موجب بروز مشکلات جدی برای مردم شده است. این افراد حتی گاهی اقدام به انجام عمل‌های جراحی می‌کنند که به‌طور مستقیم بر سلامت بیماران تأثیر می‌گذارد و در بسیاری از موارد منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود.
نبود نظارت کافی بر افراد غیرپزشک
او معتقد است: یکی از مشکلات اصلی در این حوزه، نبود نظارت کافی بر افراد غیرپزشک است که در این زمینه فعالیت می‌کنند. در حالی که سازمان‌هایی از قبیل نظام پزشکی، نظام پرستاری و ساختارهای مشابه مسئول نظارت بر پزشکان، پرستاران و سایر حرفه‌مندان هستند، افراد غیرپزشک و غیرحرفه‌مند مانند آرایشگران یا بازیگران که کلینیک‌های زیبایی افتتاح می‌کنند، هیچ‌گونه نظارتی از سوی این نهادها ندارند. این افراد که هیچ‌گونه آموزش پزشکی ندیده‌اند، بدون هیچ مجوزی در حال انجام عمل‌های زیبایی هستند که می‌تواند به سلامتی افراد آسیب جدی وارد کند. به علاوه، این افراد تحت حاکمیت نظام پزشکی و نهادهای مشابه قرار نمی‌گیرند و از این رو در مواجهه با تخلفات خود، از طرف دادسرای ویژه جرایم پزشکی اغلب تنها با جرایم مالی مواجه می‌شوند که حتی ممکن است برابر با هزینه یک عمل جراحی زیبایی نباشد؛ درواقع چاقو و آمپول به دست گرفتن و استفاده از کاتر و لیزر برای بریدن بافت‌های بدن توسط افراد آموزش‌ندیده جرم‌انگاری نشده و جنایت بر بدن انسان‌ها تلقی نمی‌شود و به نظر می‌رسد تنبیه‌های موجود بازدارنده نیست.
بیماران چگونه از اعتبار پزشکان و مراکز درمانی مطمئن شوند؟
علی سلحشور، سرپرست اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان نظام پزشکی درخصوص پلمب اتاق عمل بیمارستان آپادانا به خبرنگار ما می‌گوید: سازمان نظام پزشکی همواره بر رعایت اصول علمی و قانونی در ارائه خدمات پزشکی تأکید داشته و از هرگونه برخورد قانونی با تخلفات حرفه‌ای حمایت می‌کند. با این حال، مسئولیت رسیدگی به این موارد و گرفتن تصمیمات اجرایی مانند پلمب مراکز درمانی بر عهده معاونت درمان وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی مربوط است. در این مورد خاص، سازمان نظام پزشکی نماینده‌ای در تیم بازرسی نداشته و از جزئیات دقیق آن بی‌اطلاع است اما پیگیر موضوع خواهد بود.
او در پاسخ به این پرسش که اتفاقات اینچنینی چه تأثیری بر اعتماد عمومی دارد، بیان می‌کند: موارد تخلف در حوزه پزشکی می‌تواند موجب کاهش اعتماد عمومی به خدمات درمانی شود. ازاین‌رو بیماران باید از طریق منابع رسمی مانند وب‌سایت سازمان نظام پزشکی، دانشگاه‌های علوم پزشکی و انجمن‌های تخصصی، اعتبار و تخصص پزشک موردنظر خود را بررسی کنند.
همچنین توصیه می‌شود بیماران برای دریافت خدمات درمانی به بیمارستان‌ها و مراکز معتبر دارای مجوز قانونی مراجعه کنند و از مراکزی که مجوزهای آن‌ها تأیید نشده، اجتناب کنند. در این راستا، معاونت درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند نظارت بیشتری بر بیمارستان‌ها و مراکز جراحی محدود داشته باشند تا از تکرار چنین تخلفاتی جلوگیری شود. همچنین به نظر می‌رسد می‌توان اجازه نظارت و بازرسی از این مراکز را به نهاد نظارتی دیگری مثلاً در سازمان نظام پزشکی واگذار کرد. این موضوع می‌تواند به تقویت فرایند نظارت بر مراکز درمانی و جلوگیری از تخلفات احتمالی کمک کند.
سازمان نظام پزشکی آماده است در صورت فراهم شدن بستر قانونی، در این فرایند مشارکت کرده و نقش مؤثرتری در حفظ سلامت بیماران و نظارت بر استانداردهای حرفه‌ای ایفا کند.
سلحشور درخصوص چگونگی افزایش آگاهی عمومی این‌گونه توضیح می‌دهد: آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی شفاف از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از وقوع چنین تخلفاتی است. سازمان نظام پزشکی و دیگر نهادهای مسئول باید با انتشار اطلاعات صحیح از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و کمپین‌های آگاهی‌بخشی، مردم را در انتخاب‌های درست و آگاهانه یاری کنند. همچنین برخورد با تبلیغات گمراه‌کننده پزشکی در فضای مجازی ضروری است تا از انتشار اطلاعات نادرست جلوگیری شود.
او با بیان اینکه سازمان نظام پزشکی مسئول رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای، بررسی شکایت‌های بیماران و نظارت بر عملکرد پزشکان است، اظهار می‌کند: این سازمان در مواردی که مستندات تخلف ارائه شود، موضوع را از طریق هیئت‌های انتظامی و مراجع قانونی پیگیری کرده و اقدامات لازم را انجام خواهد داد. علاوه بر این نظام پزشکی در تلاش است با همکاری وزارت بهداشت، راهکارهای نظارتی و اصلاحی را تقویت کند تا از بروز موارد مشابه در آینده جلوگیری شود. حفظ سلامت مردم و ارتقای استانداردهای پزشکی، اولویت اصلی این سازمان است و هرگونه تخلف در این حوزه را تا جایی که امکان دارد، با جدیت پیگیری خواهد کرد.
منبع: قدس
انتهای پیام/
