اوج‌گیری ایران در حوزه "زیست فضا" با پرتاب دومین میمون فضانورد + عکس و فیلم

به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، سابقه 13 ساله  ایران در حوزه زیست فضا اگرچه نوپا اما سرشار از دستاوردهای بزرگ و امیدوارکننده است. تجربیات گذشته در حوزه زیست فضا بار دیگر ایران را آماده پرتاب موجود زنده و انسان به فضا کرده است و علی‌رغم وقفه 8 ساله پرتاب کپسول‌های زیستی در دولت حسن روحانی، رئیس سازمان فضایی ایران اخیراً از پرتاب نخستین کپسول زیستی ایران در سال جاری خبر داده و گفته بود: "زیست فضا" در دستور کار ما قرار دارد.

پیش از این در 3 گزارش، ایران با ارسال موجود زنده به فضا چگونه به باشگاه کشورهای دارای "زیست فضا" پیوست؟، ماجرای پرتاب میمونی به‌نام "آفتاب" به فضا و روشن‌ترشدن موتور "زیست فضایی" ایران و ایران در جمع 7 کشور صاحب فناوری "زیست فضا" با پرتاب موفق "8 کاوشگر"/ گام بعدی؛ اعزام انسان به فضا به بررسی روند فعالیت‌های ایران در حوزه زیست فضا پرداختیم؛ در ادامه به روند فضایی شدن فرگام؛ دومین میمون فضانورد ایرانی پرداخته‌ایم:

آذرماه سال 1392 کپسول زیستی ایران حامل دومین میمون فضایی با نام "فرگام"، توسط کاوشگر پژوهش پرتاب شد و توانست مأموریت زیرمداری خود را با موفقیت کامل پشت سر بگذارد تا جمهوری اسلامی ایران یک گام دیگر به اعزام انسان به فضا نزدیک‌تر شود.

.

کاوشگر پژوهش که حامل یک میمون از نژاد رزوس بود پس از طی مسیر زیرمداری تا ارتفاع 120 کیلومتر در مدت زمان حدود 15 دقیقه توانست به زمین بازگردد و موجود زنده را سالم بازیابی کند.

در طول این مأموریت دانشمندان فضایی کشور توانستند علایم محیطی داخل محموله زیستی ازجمله صوت، تصویر، ترکیب گازی و علائم حیاتی موجود زنده نظیر نوار قلب و شاخص‌های تعیین‌کننده وضعیت عمومی در طول پرواز زیرمداری را ثبت و کنترل کرده و آنها را در ایستگاه‌های زمینی لحظه به لحظه رؤیت کنند.

این اطلاعات ارزشمند به متخصصین کشورمان این فرصت را داد تا در زمینه‌های گوناگون از جمله زیست فضایی، فیزیولوژی، هوافضا و مهندسی پزشکی، تحقیقات خود را تکمیل کنند.

استفاده از سوخت مایع، به‌کارگیری فناوری ضربه‌گیر فرود برای کاهش ضربه وارده به موجود زنده در زمان نشست، حداقل‌سازی زمان جستجو و نجات محموله و پاسخگویی مطلوب چتر نجات در مرحله پایانی پرواز از دیگر ویژگی‌های کاوشگر پژوهش به شمار می‌رود.

.

بررسی نتایج پرتاب

دانشمندان فضایی کشورمان بعد از فرود محموله به بازیابی و بررسی آن پرداختند، محموله بازیابی شده، نشان می‌دهد که سازه، یکپارچگی خود را در کل مسیر حرکت حفظ کرده است.

همچنین ‌بررسی تغییر شکل اجزای جاذب انرژی گویای آن است که این مجموعه توانسته است با جذب انرژی ناشی از برخورد محموله به زمین، شوک حاصل از برخورد را به نحوی مطلوب کاهش دهد. علاوه بر این، تمامی حسگرها از جمله فشار، دما، شتاب، علائم حیاتی موجود زنده و ... توانستند با ثبت داده‌‌های خود، راه را برای تعیین و شناسایی الزامات مأموریت‌های آتی هموارتر کنند.

با توجه به داده‌های به دست‌ آمده از سامانه ثبت علائم حیاتی و محیطی، ضربان قلب میمون، جز به صورت لحظه‌ای و در لحظه بیشینه شتاب خطی، از 148 بالاتر نرفته است. پس از این لحظه و در بیشتر فازهای پروازی، ضربان قلب فرگام در محدوده 90 تا 110 متغیر بوده است.

از داده‌های حسگرهای دمایی نصب شده روی بدن "فرگام" مشخص شد که دمای سطح بدن در 37 درجه سانتی‌گراد را نشان می‌داد. همچنین دمای عمقی (پرده گوش) «فرگام» نیز بدون تغییر عدد 41 درجه سانتی‌گراد را نشان می‌داد.

با انجام تحلیل‌های اولیه روی این داده‌‌ها مشخص شد که "فرگام" در طول مأموریت دچار کمترین میزان استرس شده است ک این مطلب با توجه به آزمون‌های زمینی انجام شده نیز تأیید شد.

در کنار سامانه پشتیبان حیات، سامانه بسیار دقیقی نیز برای اندازه‌گیری شدت صوت در داخل کپسول به کار گرفته شد. این سامانه در فازهای مختلف پروازی شدت صوت ناشی از روشن شدن موتور، جدایش‌ها و ورود به جو را اندازه‌‌گیری کرده است که این داده‌های ارزشمند راهگشای بسیاری از چالش‌های پیش روی مأموریت‌های آتی بوده است.

تمامی این اطلاعات پس از جمع‌آوری و پردازش در سامانه مرکزی کپسول، از طریق سامانه خدمات کاوشگر به ایستگاه زمینی ارسال شده بود تا پژوهشگران در طول زمان انجام مأموریت، بتوانند بر تمامی ویژگی‌های عملکردی کپسول نظارت کنند.

از دیگر ویژگی‌های کپسول زیستی کاوشگر "پژوهش"، استفاده از یک سامانه جدید کنترل غیرفعال بارهای دینامیکی برای محافظت از تجهیزات الکترونیک در برابر ارتعاشات اتفاقی، شوک و پیروشوک بود. این سامانه از تجهیزات الکترونیک در برابر محیط‌های یادشده محافظت کرده و نویزهای مزاحم را در جریان داده‌برداری حذف می‌کرد تا داده‌های به دست آمده با حداکثر دقت ثبت و به ایستگاه‌های زمینی ارسال شوند.

در مأموریت‌های زیرمداری، کپسول زیستی با گرادیان حرارتی بسیار شدیدی مواجه است که این مواجهه می‌تواند در محدوده دمایی 50 تا 300 درجه سانتی‌گراد باشد، بنابراین برای اینکه موجود زنده تحت تأثیر این میدان حرارتی قرار نگیرد، نیاز است که به خوبی از محیط اطراف ایزوله شود. در این راستا در کپسول زیستی کاوشگر "پژوهش" از نوعی عایق استفاده شد که این وظیفه را به خوبی به انجام رساند.

با توجه به داده‌های ثبت شده توسط حسگرهای دمای محیط، محدوده تغییرات دمای محیط کپسول در طول انجام مأموریت، در محدوده یک درجه سانتی‌گراد بوده است که بیشتر مربوط به عملکرد تجهیزات به کار گرفته شده در کپسول بود.

نتایج به دست آمده از حسگرهای دمای محیط، مهر تأییدی بر نحوه ایزولاسیون کپسول زیستی در برابر شوک‌های حرارتی بود.

علاوه بر این، صوت تولید شده در طول مأموریت که ناشی از فرایندهایی نظیر لحظه آغاز حرکت حامل، جدایش، جریان لایه مرزی و ... است، می‌تواند باعث وارد شدن آسیب‌های جدی به موجود زنده شود که برای رفع این مشکل، کپسول زیستی در برابر صوت نیز ایزوله شد.

یکی از راهکارهای ساده و کاربردی، استفاده از روش کنترل غیرفعال است که این روش در کپسول زیستی و با استفاده از عایق صوتی اجرا شد.

نتایج آزمایشات فرگام

آزمایشاتی که روی فرگام انجام شد، رادیوگرافی استخوان‌ها و ریه، سونوگرافی تمامی احشای داخل شکم و اکوکاردیوگرافی را شامل می‌شد. نتایج این آزمایش‌ها در آن زمان به شرح زیر اعلام شد:

1. بر اساس نتایج رادیوگرافی، نشانی از شکستگی در ستون مهره‌ها، جمجمه، لگن و استخوان‌های دست و پا مشاهده نشد. ضایعه و اختلالی در ریه‌ها و در احشای شکمی مشاهده نشد و ریه‌ها در وضعیت مطلوب و طبیعی بود.

2. نتایج سونوگرافی حاکی از سلامت پارانشیم کبدی، پارانشیم و اندازه هر 2 کلیه، طحال و کیسه صفرا و سیستم ادراری و مثانه بود. دستگاه گوارش نیز از لحاظ ساختار، لایه‌های عضلانی و حرکات گوارشی طبیعی بود.

3. نتایج اکو کاردیوگرافی نشان داد که تمام ساختارهای قلبی شامل بطن، دهلیز، دریچه‌های قلبی و عروق قلبی طبیعی بود.

4. بر اساس نتایج آزمایش‌ها و معاینه‌های به عمل آمده می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که "فرگام" شرایط سخت ارسال به فضا را به خوبی تحمل کرده و در واقع تمام فعالیت‌های انجام شده برای آموزش و حساسیت‌زدایی "فرگام" در حد مطلوب و کاملاً موفق بوده است.

در کارنامه کاوشگرهای فضایی ایران (8 کاوشگر)، 3 کاوشگر وظیفه اعزام موجود زنده به فضا را داشتند که پژوهش و پیشگام هر کدام یک میمون را به فضا اعزام و زنده در زمین بازیابی کردند.

در حالی که تصور می‌شد پس از این پرتاب موفقیت‌آمیز و نتایج مطلوب آن ایران راه چندانی تا محقق کردن رویای حضور انسان در فضا نداشته باشد اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، ناگهان صنعت فضایی کشور دچار رکود شد و موضوع زیست فضا به مدت 8 سال به فراموشی سپرده شد اما امروز بعد از یک دهه توقف حوزه فضایی کشور، دولت سیزدهم بنا دارد روند پرتاب کپسول‌های زیستی را همین امسال از سر بگیرد و در روزها یا ماه‌های آینده‌، شاهد پرتاب نخستین کپسول زیستی ایران در سال 1402 خواهیم بود.

انتهای پیام/