جعفری: یکی از افتخارات ما در ایران نداشتن موزه جنگ است/چرا حاج قاسم از موزه مقاومت بازدید نکرد؟

خبرگزاری تسنیم -گروه فرهنگی-زهرا بختیاری: هشت سال دفاع مقدس نقطه عطفی در تاریخ ایران است. سال‌هایی که ملت ما با دست خالی در مقابل عراقی می‌جنگید که تمام دنیا پشتیبانش  بودند تا به هر صورتی که می‌شود پیروز این نبرد باشد. پیروزی برای عراق یعنی موفقیت استکبار و در رأس آن ایالات متحده. یعنی از بین رفتن آنچه در انقلاب اسلامی به دست آمده بود.

توازن قوا در دو جبهه به گونه‌ای بود که حاذق ترین کارشناس نظامی در دنیا هم نمی‌توانست آن را به نفع ایران پیش بینی کند. کشوری که نه تنها دستش به لحاظ تسلیحات جنگی خالی بود بلکه باید علاوه بر دشمن خارجی با دشمنان داخلی خود یعنی منافقن هم می‌جنگید. منافقینی که توانسته بودند تا رده ریاست جمهوری و روی کار آمدن ابوالحسن بنی صدر، نفوذ کنند.

اما بعد از پیروزی قاطع در جنگ تحمیلی آنچه این دوران هشت ساله طلایی را تهدید می کند تحریف و دروغ پردازی پیرامون آن است. دشمن سال‌ها در تلاش است تا به هر شکلی این برهه را برای نسل ‌های آینده کم رنگ کرده و یا با دروغ و تحریف واقعیت را نقض کند.

با سردار علی اصغر جعفری معاون هماهنگ کننده استان‌های بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و مدیر سابق باغ موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، که همراه کارگروهی به این تحریف‌ها و شبهات راجع به دفاع مقدس در فضای مجازی، می‌پردازد به گفت و گو نشستیم که قسمت اول آن را اینجا می‌توانید؛ بخوانید و در ادامه بخش دوم گفت‌و گو را پیش‌رو دارید.
 

تسنیم: درباره اهمیت پاسخ به شبهات و جلوگیری از تحریف‌ها سخن به میان آمد و مواردی را مطرح کردید، اما همانطور که می‌دانید بخشی از واقعیات نه در ایران بلکه در سراسر جهان توسط موزه‌ها و مجموعه‌های مرتبط به نمایش گذاشته می‌شود تا مستنداتی که وجود دارد بی‌واسطه در مقابل دیدگان مخاطبان قرار گیرد. این درحالی است که شما مدتی مدیر باغ موزه دفاع مقدس است. در خصوص این موزه توضیح می دهید؟

جعفری: موزه به طور کلی برای کسی که ذهنش دنبال پرسش است خیلی می‌تواند جوابگو و کمک کننده باشد. امروزه یکی از رسانه‌های مهم در دنیا موزه‌هاهستند. در حالی که برخی از مردم وقتی صحبت از موزه می‌شود بر اساس کارکردهای سنتی و پیشین ، فکر می‌کنند موزه مکانی است که فقط آثار تمدنی و تاریخی در آنجا نگهداری و برای علاقمندان به نمایش گذاشته می‌شود. شاید قبلاً اینطور بوده اما در تعریف امروزین به موزه‌ها به عنوان یک مرکز آموزشی نگاه می شود، که از جمله وظایف آن تعامل فعال، آموزش، اطلاع‌رسانی و افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان و روزآمدی مناسب، مبتنی بر کارکردهای تخصصی هدفگذاری شده است.

به عبارتی در رویکرد جدید موزه‌ها به مثابه یک موجود زنده‌ هستند که می‌توانند پا به پای تمدن بشری جلو بیایند، رشد کنند، بیاموزند و آموزش دهند و عملاً نسل‌ها را به هم پیوند و یک اندیشه‌ای را بارور کنند. یکی از گونه‌های موزه‌ها در جهان موزه‌های جنگ است که جزیی از زیرمجموعه موزه‌های دنیاست. ما یک ایکوم داریم که موزه‌های دنیاست و در تشکیلات جهانی به نام ایکوم و ایکومَم که سازمان جهانی موزه‌های جنگ دنیاست و ما جزیی از این مجموعه هستیم.

البته یکی از افتخارات ما در دنیا این است که ما تنها کشوری هستیم که موزه جنگ نداریم، ما موزۀ دفاع داریم. ایران تنها کشوری است که وزارت جنگ ندارد بجای آن وزارت دفاع داریم. اتفاقاً در دیدار با مسئولان موزه‌های دنیا همیشه می‌گوییم تفاوت ما با شما این است ما موزه دفاع داریم و شما موزه جنگ. یعنی ملت ما ملتی صلح جو و عدالت خواه است، لذا هیچگاه ابتدا به جنگ نکرده و نمی‌کند، لذا چیزی به نام جنگ را نمی‌پسندیم و از آن متنفریم مگر اینکه از اعتماد ما سوءاستفاده شده باشد و قلدران و متجاوزان پایشان را از گلیم شان بیشتر دراز کرده باشند. آن موقع است که صحنه تغییر خواهد کرد بنابراین سناریوهای حاکم بر موزه های دفاع مقدس مبتنی بر منطق دفاع و مقاومت ، ایستادگی و پیروزی است.

تسنیم: ایده اصلی ایجاد موزه‌های دفاع مقدس از طرف چه کسی مطرح شد؟

جعفری: ایدۀ آن توسط رهبری معظم انقلاب در دهه 60، زمانی که در مقام ریاست جمهوری اسلامی ایران بودند، داده شد. ایشان در دوران جنگ  تحمیلی که خیل کثیری از فرزندان این کشور درگیر دفاع از مام وطن بود، تیمی را به کره و بعضی از کشورهایی که در حوزه موزه داری پیشگام بودند فرستادند و مأموریت دادند که تجارب آنها را در حوزۀ ایجاد وراهبری موزه‌های جنگ بگیرید و در کشور با اقتضائات بومی و زیست دفاع مقدس موزه‌هایی در تراز ایستادگی و مقاومت فرزندان رشید این کشور ایجاد کنند. تا پس از پایان جنگ موزه‌های دفاع مقدس بتوانند ارزش‌های والای آن دوران غیر قابل تکرار را به شایستگی و با رعایت امانت به نسل آینده، منتقل کنند.

تسنیم: چند موزه دفاع مقدس در کشور وجود دارد؟

جعفری: در حال حاضر در کشور 24 موزه دفاع مقدس پس از پایان جنگ تحمیلی و پیروزی ملت بزرگ ایران ساخته شده و اولین موزه را هم شهید قاسم سلیمانی در کرمان ساختند. یعنی حاج قاسم هم مبدع میدانی موزه دفاع مقدس در کرمان بود که بعد از آن در همدان و خرمشهر هم این اقدام تکرار شد. با عنایت الهی امسال تا پایان سال 5 موزه دفاع مقدس جدید با حضور ریاست‌ محترم جمهوری اسلامی افتتاح خواهد شد و بنا است تا  پایان سال 1404 تعداد موزه‌های دفاع مقدس در سطح کشور به 37 موزه برسد که یکی از این موزه‌ها "موزه بین‌المللی استکبارستیزی طبس" است. بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در صدد است برابر با توصیۀ رهبر معظم انقلاب و با کمک دولت در صحرای طبس موزه‌ای برای زنده نگداشتن معجزه بزرگ قرن ایجاد نماید. موزه‌ای که بتواند از یک سو ابعاد پیچیده تجاوز و جنایت آمریکا، از سوی دیگر بازنمایی مأموریت خداوند به شن‌های طبس در حمایت از ملت ایران ایجاد کند که امیدواریم تا سال 1404 این موزه نیز آماده افتتاح شود.

تسنیم: الان در باغ موزه دفاع مقدس بخش مربوط به دفاع مقدس تکمیل شده است؟

جعفری: در بخش مربوط به دفاع مقدس، موزه دارد روزآمد و کارآمد می‌شود. بخش تالارهای ما در دفاع مقدس خیلی هنرمندانه کار شده، تا جایی که هر کسی می‌آید برای بازدید تحت تاثیر قرار می‌‌گیرد، اما همچنان بازمهندسی می‌شود برای اینکه ما باید بعد از یک دهه، مجدد فضای آنجا را ارتقا دهیم و اصلاح کنیم.

تسنیم: بخش «سراسر نمای مقاومت» یکی از نقاط قوت باغ موزه و حضور شما در این مجموعه است. چطور تصمیم به ساخت آن گرفتید؟

جعفری: یکی از بحث‌هایی که خیلی برای ما مهم بود بحث دفاع از حرم و حوزه مقاومت بود، شهید سلیمانی و رزمندگان نیروی قدس و همه مسلمانان و معتقدین، همراه او به سوریه و عراق رفتند و از حریم و حرم دفاع کردند. اما از طرفی برای عموم جامعه، این سوال مطرح بود که چرا ما باید در یک کشور دیگر بجنگیم؟ چرا جوانان ما باید آنجا به شهادت برسند؟ چرا ما باید در این درگیری‌ها نقش داشته باشیم؟ اینها سوالاتی بود که دائم پرسیده می‌شد و هنوز هم کم و بیش مطرح است.

این موارد بستری شد تا به فکر ساخت موزه مقاومت بیافتیم. نامه‌ای را خدمت شهید قاسم سلیمانی نوشتیم مبنی بر اینکه شما در میدان جنگ و در حال مبارزه هستید، حماسه می‌‌آفرینید و جهاد می‌کنید منتها در پشت جبهه و در بین مردم بویژه جوانان عزیز ظرفیتی که بتواند هنرمندانه، هوشمندانه  گره‌های ذهنی مردمی که برایشان سوال است که چرا ما باید در سوریه حضور داشته باشیم، را باز کنند و دلایل حضور را تبیین کنند؟ این سوالات سال های بعد هم بیشتر خواهد شد.

چنین نامه‌ای را از طرف بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برای حاج قاسم ارسال کردیم. سردار سلیمانی پس از دریافت نامه فرموده بودند این حرف درستی است و از قبل هم در ذهن من بوده که کاری انجام بدهیم، اما اکنون درگیر جنگ و در بحبوحه نبرد هستیم. (آن زمان هنوز داعش پرقدرت داشت می‌جنگد.)حاج قاسم در جواب نامه فرمودند با قوت کار کنید و هر کمکی از من برآید انجام خواهم داد. به برخی از مجموعه‌های نیروی قدس هم دستور دادند  با ما همکاری کنند.

پس از آن شاید بالغ بر ده‌ها جلسه با معاونان و کارشناسان نیروی قدس برگزار و ابعاد، ویژگی‌ها و سناریوی موزه مقاومت تهیه و خدمت سردار سلیمانی فرستادیم و ایشان هم با ملاحظاتی تأیید کرد و فرمودند مورد قبول است، بروید این را کار بکنید.

تقریباً‌ یکسال از تصویب طرح توسط حاج قاسم گذشت ولی به دلیل حجم کار و درگیری‌های میدانی عملاً کارها در حد توقع پیش نرفت، دلیلش هم این بود که ما اصلاً این دوستان را نمی‌دیدیم، یعنی اکثر ایام ایران نبودند و گرفتار جنگ با داعش بودند. مجدد یک نامه‌ای را خدمت سردار سلیمانی فرستادیم و اطلاع دادیم این کار متوقف شده و کارها پیش نرفته است. از مشکلات بخش موزه دفاع مقدس گفتیم که ما الان برای یک تانک غنیمتی دشمن که لازم است در موزه بگذاریم دستمان خالی است، متاسفانه  ادوات برجای مانده ازدشمن یا نیروهای خودی در دفاع مقدس دیگر وجود ندارد و در اختیار ما نیست، تجهیزات بیمارستان آن زمان یا نیست یا کم شده است، به ایشان عرض شد اگر تعلل کنیم ممکن است دیگر به این تجهیزات اصلی جنگ داعش در سوریه هم دست پیدا نکنیم و از بین برود.

به همین منظور سفری به اتفاق چند تن از دوستان به سوریه و لبنان داشتیم  و مقدمات جمع آوری و ارسال تجهیزات مورد نیاز موزه مقاومت فراهم شد. قرار شد یک مقری در سوریه برای دپوی تجهیزاتی که میدانی جمع آوری می‌شود ایجاد شود و تجهیزات موزه‌ای از سراسر حوزه جغرافیایی مقاومت به آنجا منتقل  و از آنجا به ایران ارسال شود.

با گذشت چند ماه از این سفر و گفتگوها به دلیل حجم آتش و درگیری‌های میدانی همچنان کار متوقف بود. بناچار برای بار دوم خدمت  سردار سلیمانی نامه‌ای تقدیم و مشکلات و بلاتکلیفی کار تشریح شد . این بار شهید سلیمانی سردار فلاح زاده معاون ارشد خود را مأمور این کار کرد و دستور دادند ایشان زمانی که ایران هستند یک روز در هفته به همراه کارشناسان مرتبط در موزه مستقر شوندو  تا کار را تمام نکردند  رها نکنند . خوشبختانه به رغم همه مشکلات زیاد، سردار فلاح زاده معاون محترم هماهنگ کننده وقت نیروی قدس به اتفاق تعدادی از مدیران و کارشناسان مطلع حوزه مقاومت هر هفته یک روز در موزه مساقر می شدند، و با همکاری کارشناسان موزه داری موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس سناریوی موزه مقاومت تهیه و مقدمات کار فراهم می کردند.

یکی از بهترین و مدرن ترین فضاهای موزه ملی به این مهم اختصاص داده شد و الحمدلله کار به ثمر رسید و از سراسر مناطق عملیاتی عراق و سوریه با همه مشکلات و تنگناهای جمع آوری و به ایران ارسال شد با همت این عزیزان امروز بی‌نظیرترین مجموعه کلکسیون تجهیزات غنیمتی داعش در دنیا، در تهران و در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است. الان هم دوسال است که تیم متخصصی در حال مطالعه، تهیه سناریو و طراحی این بخش موزه هستند و روی این بخش کار می‌کند  تا ازحالت نمایشگاهی به چیدمان موزه‌ای حرفه‌ای تبدیل شود. به لطف الهی مقدمات این کار هم فراهم شد. وقتی موزه آماده افتتاح شد به سردار قاسم سلیمانی اطلاع داده شد اگر امکان دارد بازدیدی از موزه مقاومت داشته باشید تا پس از تایید شما در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی برای عموم مردم و علاقمندان افتتاح شود.

تسنیم: سردار سلیمانی آمد؟

جعفری: با دفتر سردار هماهنگ شد و به ما اعلام کردند حاج قاسم روز دوشنبه برای بازدید به موزه می‌آید، دوشنبه یک هفته قبل از شهادت‌شان. ما با دوستان جلسه گذاشتیم و گفتیم یکسری نواقص وجود دارد، حاجی بیاید شاید بگوید اینجا چرا اینطوری است؟ آنها را برطرف کنیم و بعد از او بخواهیم دوشنبه هفته آینده بیاید. به دفترش هم اطلاع داده شد که یکسری اشکالات وجود دارد اگر اجازه بدهند اینها را برطرف کنیم و حاج قاسم هفته بعدتشریف بیاورند. سردار سلیمانی در پاسخ فرمودند: عیبی ندارد! شما کارتان را انجام بدهید من هفته آینده می‌آیم. که متأسفانه جمعه بعدش به شهادت رسید و دیگر توفیق اینکه بیاید و موزه را ببیند فراهم نشد. این حسرت در دل همۀ ما ماند!

با شنیدن خبر شهادت حاج قاسم رمق بچه‌ها گرفته شد و حتی تا چهلم و چند ماه بعد کِرکرۀ‌ آنجا بالا نیامد. منتها بعداً هماهنگ کردیم سرلشکر دکتر محمد باقری به اتفاق سردار دکتر کارگر دو بار به اتفاق تعدادی از معاونان ستادکل، و همچنین سردار قاآنی بازدید داشتند و نکات مهمی را تذکر دادند که بلافاصله رفع و اصلاحاتی انجام گرفت و تیم‌هایی متعددی آمدند و در سال بعد و 6 ماه بعد از شهادت سردار سلیمانی، با حضور سرلشکر دکترمحمد باقری رئیس محترم ستاد کل، فرمانده محترم کل ارتش، فرمانده محترم کل سپاه، فرمانده انتظامی جمهور اسلامی،  وزیر دفاع، فرماندهان نیروهای چهارگانه سپاه و پنجگانه ارتش از جمله سردار قاآنی موزه به نام موزه مقاومت سپهبد شهی حاج قاسم سلیمانی افتتاح شد و اکنون هم یکی از بهترین مکان‌ها برای تبیین نحوه شکل‌گیری و مأموریت داعش، شناخت ابعاد جنگ در سوریه و عراق جنایات داعش  در غرب آسیا است.

تسنیم: تجهیزات موجود در این قسمت موزه واقعاً جالب توجه است. سردار قاسم سلیمانی چقدر در تأمین این تجهیزات نقش داشت؟

جعفری: ما توانستیم با کمک بی نظیر کارشناسان نیروی قدس، خباثت جریان داعش و سلفی‌ها را در موزه سراسر نمای مقاومت تا حدود زیادی نشان دهیم و اگر لطف حاج قاسم و کمک ایشان و هم‌رزمانش در سپاه قدس نبود این تجهیزات به هیچ وجه فراهم نمی‌شد! الان در میدان ورودی موزه ماشینی انتحاری وجود دارد که حدود 14، 15 تن وزنش است و سردار سلیمانی این را از سوریه برای ما فرستاد، ماشین‌های انتحاری، زیردریایی‌ انتحاری و... همه به همت ایشان فرستاده شد. شمشیرها و خنجرهایی در موزه داریم که هنوز خون‌آلود است، شمشیرهایی که تکفیری‌ها با آنها سر می‌بریدند. کتاب‌های درسی داعش که هم یک ظرفیتی برای پژوهشگران است و هم برای افراد که بیایند ببینند، وجود دارد. خدا روح شهید حاج قاسم را متعالی‌تر کند، خیلی نگاه بلندی داشت و خیلی کمک کرد امیدواریم بتوانیم مجاهدن‌های خالصانه آن عزیز و یاران  بزرگوارشان را به شکل هنرمندانه و مناسب به نسل جوان منتقل کنیم.

تسنیم: جایگاه موزه در بحث تبیین دفاع مقدس و حتی جنگ سوریه خیلی مغفول مانده است و می‌تواند برای ذهن پرسش‌گر مخاطبان جالب باشد. از نظر شما موزه در بحث تبیین موضوعات چه جایگاهی دارد؟ مضاف بر اینکه موزه سراسر نمای مقاومت از بخش دفاع مقدس خیلی کامل تر به نظر می‌آید.

جعفری: دلیلش این است که جنگ سوریه تازه است. یعنی در ذهن کسانی که جنگ سوریه را از نزدیک ندیدند اما می‌دانند ماشین انتحاری چطور عمل کرده است. برای همین در این بخش حس نزدیک تری هم به ماجرا دارند. نکته دیگر این است که حاج‌قاسم اسطوره‌ نسل جوان ما در کنار مردم حضور داشت، جوان‌های ما او را دیدند، وجوش را حس کردند از گرمای وجوش لبریز شدند ، اما شهدای دفاع مقدس را جوانان امروز ما ندیدند. اما چون سردار سرلشکر پاسدار حاج قاسم سلیمانی را دیدند و با او ارتباط برقرار کردند،‌ این دستاوردهایش برای آنها شیرین تر است و آن بخش موزه هم بیشتر به چشم می آید.

تسنیم: مسئولان زیادی از سراسر دنیا به موزه آمده اند. عکس العملشان چطور است؟

جعفری: هر کدام از مسئولین ارشد نظامی یا مسئولین موزه‌های دیگر کشورها که میهمان ما می‌آیند موزه دفاع مقدس، آنجا را تحسین می‌کنند و می‌گویند یکی از بی‌نظیرترین موزه‌هایی است که هنر و تکنولوژی توامان استفاده شده است، مدرن‌ترین موزه غرب آسیا در حوزه دفاع مقدس را در تهران داریم یعنی مشابه آن نیست. البته همانطور که گفتم دوستان ما همچنان در حال اصلاح و ارتقا موزه هستند. که یکی از کارهایی که انجام می‌گیرد بحث بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در موزه دفاع مقدس است مثل وی‌آر، متاورس. ما جز کشورهای پیشگام در این حوزه هستیم. یعنی ما الان در لبه تکنولوژی این حوزه حرکت می‌کنیم.

انشاءالله در دی ماه 1402 یک نمایشگاه بزرگ نقش فناوری در معرفی درست و جذاب دفاع مقدس  با محوریت فعالیت‌های انجام شده در فضای مجازی با محوریت هفته خواهیم داشت، دستاوردهایی که در آنجا کار می‌شود بحث موزه مجازی، موزه هوشمند، نمایشگاه هوشمند، ظرفیت‌های تعاملی در فضای مجازی که ما مثلاً خرمشهر را بازسازی کردیم و به یک نوجوان حس خوبی دست می‌دهد وقتی در شرایطش قرار می‌گیرد. ولی اگر ما بتوانیم با تکنولوژی این فرد را به محیط دوران دفاع مقدس ببریم و با این تکنولوژی خودش را در صحنه آزادسازی خرمشهر ببیند، این تاثیر دو برابر خواهد شد، بنابراین به این سمت حرکت می‌کنیم که آن بخش‌ها را اضافه کنیم.

تسنیم: موزه دفاع مقدس در بحث تبیین و شبهه‌زدایی خیلی می‌تواند کمک‌کننده باشد، برای شما کدام قسمت موزه جالب‌تر باشد؟

جعفری: بنده با تمام سلول‌های بدنم  به همه بخش‌های موزه مقاومت علاقمندم البته این بخش‌ها داری نقاط قوت و ضعفی است که در تلاشیم نقاط قوت راارتقاء و نقاط ضعف را کاهش دهیم . آنجا ما برخی از وسایل شهدا را داریم که وقتی فردی آنها را می‌بیند می‌گوید چه مردان بزرگی بودند! مثلاً این لباس‌ها در قامت آنها بوده و چه شجاعت‌هایی رقم زدند! آدم به اینها می‌بالد و ما بتوانیم زندگی  و مبارزات این بزرگان  عزیز را منعکس کنیم .

منتها یکی از چیزهایی که خیلی غرورآفرین و افتخارآفرین است، پلاک یکی از سربازان متجاوز آمریکایی که در طبس به اراده خداوند زمین‌‌گیر شدند و عملیات آنها با شکست مواجه شد. ما اصل پلاک یکی از آمریکایی‌ها را آنجا داریم که بالاخره این قابل توصیف نیست.

زمانی بود که استکبار ملت ایران را به عنوان برده نگاه می‌کرد و برای زندگی در میان ما حق توحش می‌گرفتند و تحقیر می‌کردند اما امروز این ملت شریف ایران به جایی رسیده که روی پای خودش ایستاده و توانسته است بازیگری مهم  اثر بخشی در میدان دنیا باشد و خیلی از معادلات را به هم زد، آمریکا را تحقیر کرد و امروز توانست خیلی از کشورهای دنیا را به عزت و سربلندی برساند.

آمریکایی ها در حادثه طبس به ایران حمله کردند و اما امروز نشانه‌ای از عزت و سربلندی ایران را در موزه گذاشته شده و کارت‌های شناسایی آنها نیز همانجاست و این خیلی لذت‌بخش و خوب است. همچنین دو تا از بالگردهای آمریکایی که در حادثه طبس حضور داشتند بعد از 4 دهه از آن دوران، آماده انتقال به موزه طبس است تا در معرض دید مردم قرار بگیرد.

تسنیم: اشاره کردید به مکتوب شدن خیلی از مستندات و کتاب‌ها برای پاسخ به پرسش‌ها. چقدر به فیلم یا انیمیشن شدن این کتب فکر کردید؟و اینکه کتاب‌ها چه زمانی منتشر می‌شود؟

جعفری: سال گذشته تقریباً 4 هزار عنوان کتاب در حوزه دفاع مقدس منتشر شده است. این حوزه بالنده است. امیدواریم تا هفته دفاع مقدس سال آینده کتاب‌های در دست انتشار هم روانه بازار شود.

تسنیم: در میان بازدیدکنندگان موزه کسی بوده که عکس‌العملش برای شما جالب بوده باشد؟

جعفری: بله معاون فرمانده ارتش چین از موزه دفاع مقدس بازدید داشت. وقتی از تالار آخر می‌رفت گفت: اشک ما را درآوردید! من به شوخی گفتم مگر شما اشک هم دارید؟! گفت واقعاً خیلی متاثر شدم! فرمانده ارتش پاکستان از آنجا بازدید داشت و بعد از بازدیدش گفت من الان متوجه شدم ملت ایران در این دفاع مقدس چه کار بزرگی کردند! بعد از سردار کارگر درخواست کرد و گفت اجازه می‌دهید ما یک تیم به اینجا بفرستیم و تجربه شما را بگیرند؟ سپس 4، 5 گروه آمدند برای انتقال تجربه و از موزه بازدید کردند. اینها شخصیت‌های بزرگی در حوزه نظامی دنیا هستند و موزه‌های دنیا را دیدند و تجربه کردند وقتی چنین نگاهی به موضوع دارند آدم می‌فهمد کار ،کارِ موثر و خوبی بوده که انجام گرفته است.

انتهای پیام/