سرنوشت حزب حاکم ترکیه چه خواهد شد؟ بخش شانزدهم

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بررسی تاریخچه 22 ساله حزب عدالت و توسعه، متوجه این واقعیت می شویم که این حزب، در رویکرد سیاست خارجی خود، چند مقطع متفاوت را پشت سر گذاشته است.

همچنان که در بخش پیشین اشاره شد، این حزب که توسط چند تن از شاگردان مرحوم اربکان و کادرهای برجسته حزب فضیلت تاسیس شد، از همان آغاز دوران فعالیت، مورد تایید و حمایت آمریکا قرار گرفت. چرا که بر خلاف رویکردهای سیاسی اربکان، اندیشیدن به استیلای غرب و ضرورت تکیه دادن ترکیه به آمریکا و ناتو را به عنوان اصلی ترین ستون های تفکر سیاسی خود، پذیرفته بود.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه، از حامیان ایده متوهمانه جورج بوش برای تاسیس خاورمیانه جدید بود و آشکارا اعلام می کرد که لازم است آمریکا برای اجرای این طرح، روی ترکیه حساب ویژه ای باز کند. با این حال، همچنان که پیش بینی می شد، پروژه مزبور به جایی نرسید. اما حتی شکست این پروژه نتوانست دیدگاه های غلط و اغراق آمیز اردوغان در مورد روابط آنکارا – واشنگتن را تغییر دهد.

نگاه اردوغان به اوباما

زمانی که باراک اوباما با شعار «تغییر» در آمریکا قدرت را به دست گرفت، اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، رفته رفته با این واقعیت کنار آمد که سیاست مداخله گرایی آمریکا در خاورمیانه و عراق شکست خورده است.

یکی از دغدغه های مهم اردوغان و تیم او در بخش سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه، این بود که بر اساس نظرات بسیاری از تحلیلگران روابط بین الملل، اوباما در همان گام نخست، با طرح شعار تغییر و کلید زدن خروج از عراق، باعث شده که شرایط به نفع ایران رقم بخورد.

واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران، حتی قبل از سقوط رژیم بعثی صدام، روابط عمیق و گسترده ای با تمام گروه ها و جریانات سیاسی و حزبی عراق داشت و طبیعتاً بعد از سقوط صدام نیز، از قدرت و نفوذ بیشتری برخوردار شد و به عبارتی روشن، ایران محتاج آن نبود که با رفتن اوباما و نیروهای او، صاحب قدرت بیشتری شود. چرا که در همان زمان هم به اندازه کافی قدرت داشت. با این حال، اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، به شدت تحت تاثیر تریبون های جمهوری خواهان آمریکا بود و فکر می کرد که آمدن دموکرات ها، شرایط را له ایران و علیه ترکیه، تغییر داده است.

اشتیاق اردوغان به رفاقت با کاخ سفید

گفته می شود که هر دو سیاستمدار و دیپلمات قدرتمند موسس حزب عدالت و توسعه یعنی عبدالله گل و علی باباجان، موفق شدند که روابط خوبی با تیم اوباما برقرار کنند. با این حال، اردوغان به دنبال آن بود که شخصاً با باراک اوباما روابط نزدیک و دوستانه ای برقرار کند. اساساً این یکی از خصایل منفی رهبر حزب عدالت و توسعه است و او همواره رابطه رفاقتی را بر دیپلماسی نهادی و سازمانی ترجیح داده است.

از دید تحلیلگران و ناظران سیاسی ترکیه، یکی از خطاهای راهبردی اردوغان این بوده که همواره تلاش کرده رابطه با روسای جمهور آمریکا را به یک رابطه دوستانه و شخصی تبدیل کند و همه نهادها را دور بزند.

اوباما در سال 2009 میلادی به ترکیه سفر کرد. یعنی در همان دورانی که پست ریاست جمهوری در اختیار عبدالله گل بود، اردوغان نخست وزیری را اداره می کرد و علی باباجان نیز وزارت امور خارجه را می چرخاند.

رئیس جمهور آمریکا در آن سفر، با لحنی مودبانه به این اشاره کرد که او نیز همچون اردوغان پدر دو دختر است و تمایل دارد با اردوغان، درباره تجربیات پدرانه او و نگرش او به تربیت دختران، صحبت کند. این بیان دیپلماتیک اوباما، چنین مورد ارزیابی قرار گرفت که او از سویی تمایل دارد سیاست آمریکایی حفاظت از خانواده را تبلیغ کند و از دیگر سو، مایل است نشان دهد که بحث بر سر موضوعات سیاسی و امنیتی منطقه، کار دیپلمات ها و نهادها است و رابطه دوستانه با یک مقام خارجی نیز، نهایتاً در حد یک گفتگوی مودبانه خانوادگی پیش می رود و نه بیشتر از آن.

اردوغان، پس از آغاز بحران سوریه و در سفر به آمریکا، خود را مهیا کرده بود تا پس از دیدار با باراک اوباما به دو هدف مهم دست پیدا کند:

1.اقناع اوباما به پایان دادن همکاری آمریکا با نهادهای اقماری پ.ک.ک در سوریه.

2.سپردن یک نقش سیاسی – امنیتی ویژه از سوی آمریکا به ترکیه در منطقه.

3.اقناع اوباما و سناتورها به دادن تسلیحات استراتژیک به ترکیه از جمله سامانه موشکی پاتریوت.

کنفرانس مطبوعاتی اوباما و اردوغان در محوطه کاخ سفید و در یک هوای بارانی و زیر چترها، نشان داد که هیچکدام از خواسته های اردوغان از سوی میزبان او مورد قبول قرار نگرفته است.

تحلیلگران سیاسی ترکیه بر این باورند که در آن دوران، آمریکا به دو دلیل، برای همکاری استراتژیک با ترکیه، جانب احتیاط و تحفظ را رها نکرده است:

الف) رفاقت حزب عدالت و توسعه با اخوانی ها و افراطی ها در سوریه و تلاش برای به قدرت رساندن آنها.

ب) مخالفت قاطعانه جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا با ارتقای نقش ترکیه در منطقه.

جو بایدن، در دوران 33 ساله سناتوری خود، هیچگاه روی خوشی به توسعه روابط آمریکا و ترکیه نشان نداده و بر این باور بوده که ماجرای حریصانه ورود ترکیه به قبرس، نشانه و گواه قانع کننده ای است که تفاوت های ماهیتی نقش ترکیه و یونان در منطقه را روشن می کند و لازم است که آمریکا و ناتو، هیچگاه فراموش نکنند که رجحان نقش و جایگاه یونان بر ترکیه، از ضرورت های حفظ منافع استراتژیک غرب است.

انتظارات آکپارتی از آمریکا در سال 2016

یکی از مهمترین نقاط عطف در ارزیابی روابط حزب عدالت و توسعه با آمریکا، چند و چون تحلیل دلایل و پس زمینه های بروز کودتای سال 2016 میلادی است. پیش از آن که کودتا روی دهد، دولت برآمد از حزب عدالت و توسعه ارتباط حیاتی و استراتژیکی با فتح الله گولن داشت و او را خواجه افندی می نامید.

در همان دوران، در بسیاری از بزنگاه های حساس سیاسی و امنیتی، نماینده ای از سوی اردوغان به پنسیلوانیای آمریکا می رفت تا با گولن مشورت کند و در واقع از او اذن و رخصت بگیرد.

حزب عدالت و توسعه، از دولت آمریکا ممنون بود که ترتیبات امنیتی و آبرومندانه ای برای اقامت گولن در یک ویلا و مزرعه بزرگ در پنسیلوانیا را فراهم کرده است. اما همین که کودتای 15 جولای روی داد، اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، انگشت اتهام را به سوی آمریکا دراز کرد.

تیم اردوغان، آشکارا اعلام کرد که تیمی از سازمان جاسوسی سیا با حمایت برخی از اعضای کنگره و آدم های نزدیک به اوباما، در طراحی کودتا دست داشته اند.

ترکیه به دنبال آن بود که همه کاسه کوزه ها را بر سر پروفسور هنری بارکی آمریکایی بشکند. همان دیپلماتی که در استانبول و در یک خانواده دیپلمات آمریکایی به دنیا آمده و تسلط کاملی بر ترکی استانبولی داشت و مدت ها در وزارت امور خارجه مسئول میز خاورمیانه بود.

یکی از استدلالات تیم اردوغان  حزب عدالت و توسعه برای ربط دادن کودتای گولن به آمریکا و دولت اوباما، این بود که چرا جو بایدن معاون وقت رئیس جمهور آمریکا برای ابراز همدردی با ترکیه، خیلی دیر به آنکارا سفر کرده است. حالا که 6 سال از کودتای جولای سپری شده، هنوز هم اطلاعات و مستندات چندانی درباره احتمال مشارکت نهادهای رسمی و دولتی آمریکا در هدایت و اجرای آن، منتشر نشده است. اما بدون تردید، این آغاز یکی از نقطه عطف های مهم در انجماد و سردی در روابط حزب عدالت و توسعه و نهادهای فکری و سیاسی آمریکا بود.

در بخش بعدی گزارش، به رویکردهای اوباما و بخش سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه به آمریکا و سیاست های ترامپ خواهیم پراخت.

ادامه دارد....

انتهای پیام/