ضرورت تقویت دیپلماسی آبی با کشورهای همسایه برای حل چالش گردوغبار/ سه پروژه آبی ترکیه که به مشکل دامن زده است

به گزارش خبرگزاری تسنیم؛ یکی از عوامل پدیده گردوغبار در کشور به اذعان بسیاری از مسئولان و کارشناسان، اجرای پروژه های متعدد آبی در کشور ترکیه است که آثار ناگوار این پروژه ها در کشورهای مختلف ایران، سوریه، عراق، عربستان و غیره قابل مشاهده است.

اما درباره چالش های هیدروپلتیکی منطقه و اینکه ترکیه مشغول چه کاری است حجت میان آبادی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس می گوید: ترکیه 25 حوضه آبریز دارد که شش حوضه از آنها فرامرزی است. البته اگر دجله و فرات را یک حوضه در نظر بگیریم که البته در اصل دو حوضه مجزا است، پنج حوضه آبریز می شود: حوضه آبریز ماریستا مشترک بین بلغارستان، یونان و ترکیه؛ حوضه آبریز عاصی مشترک بین ترکیه، سوریه و لبنان؛ حوضه آبریز دجله و فرات مشترک بین ترکیه، سوریه، عراق، عربستان، ایران و اردن؛ حوضه آبریز چروح مشترک بین ترکیه و گرجستان؛ حوضه آبریز ارس کورا مشترک بین ترکیه، گرجستان، ارمنستان، آذربایجان و ایران. درباره حوزه آبی ارس که ایران هم در آن مشترک است باید گفت، درگیری شدیدی بین ترکیه، آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ هست و درگیری ها بر سر این منطقه می تواند روی بهره برداری از ارس اثر جدی داشته باشد؛ یعنی کسی که قره باغ را بگیرد در آن مناطق پررنگ حضور دارد..

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه ترکیه یکی از کشورهای مهم منطقه است که عهدنامه بسیار حساب شده و جدی برای استفاه از آب و ابزار هیدروپلتیکی در منطقه غرب آسیا داشته و رسما اعلام کرده است، هر چه از نظر انرژی کشور نیازمندی است، از نظر آب غنی است، معتقد است: ترکیه تقریبا از 60-70 سال گذشته برنامه بسیار جدی برای استفاده از آب به عنوان ابزار سیاسی و امنیتی علیه کشورهای همسایه داشته است. برای نمونه ترکیه در 20 سال گذشته تعداد 585 سد روی رودخانه هایش احداث کرده است؛ در حالی که تعداد کل سدهای احداث شده ترکیه برای حدود 56 سال قبل از آن 276 سد بود یعنی فقط در 18 سال اخیر 585 سد اضافه کرده است.

پژوهشگر مسائل هیدروپلتیکی آب اظهار می دارد: ترکیه سه دسته پروژه دارد این سه نوع پروژه عبارت است از: پروژه های داخلی ترکیه که می تواند امنیت ملی کشورهای همسایه را به شدت تهدید کند؛ پروژه های انتقال و فروش آب به کشورهای همسایه و غیرهمسایه اش از جمله رژیم صهیونیستی و نیز اقدامات هیدروپلتیکی ترکیه در خارج از مرزها از جمله اقدامات علیه ایران در افغانستان، خط دهی، سدسازی و پروژه های دیگری که دارد. این یعنی ترکیه را فقط محدود به ترکیه نبینیم و باید تمام اینها بررسی شود.

میان آبادی با اشاره به اینکه ایران در شش حوزه آبریز فرامرزی ترکیه در دو حوزه آبریز دجله و فرات و ارس کورا مشترک است، تاکید می کند: ترکیه 10 ابرپروژه ملی برای بهره برداری از منابع آب تعریف کرده است و آنها را خیلی جدی دارد پیگیری می کند. یکی از آن 10 ابرپروژه که همه شما اسمش را شنیده اید، پروژه گاپ یا آناتولی جنوب شرقی است، این پروژه گاپ بر روی سرشاخه های دجله و فرات قرار دارد؛ اما نکته این است که ترکیه به جز ابرپروژه گاپ 9 ابرپروژه دیگر دارد؛ پروژه های عظیمی که ما کاملا بی خبریم و دستگاه های مطالعات راهبردی و سیاستگذاری و مراکز استراتژیکی ما حتی اسمش را هم نشنیده اند. ترکیه اعلام کرده است اگر این پروژه ها اجرا شود، سالانه نزدیک به 11 میلیارد دلار درآمد خواهد داشت؛ یعنی فقط از پروژه گاپ، گوپ، داک، دراگپ یازده میلیارد درآمد سالیانه دارد: 5.7میلیارد دلار این درآمد از آبیاری و کشاورزی و 4.6 میلیارد دلار انرژی برقی آبی و نیم میلیارد دلار در حوزه شرب و بهداشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس می افزاید: پروژه گاپ سرشاخه های دجله و فرات احداث شده است؛ حوضه ای که یکی از پرتنش ترین حوضه های آبریز دنیا است. سدهای احداث شده کشورها بر سر دجله و فرات در مناطقی از ترکیه است که این پروژه را تحت پوشش قرار می دهد. گفتنی است که میزان ذخیره سدهای پروژه گاپ در حوضه دجله معادل کل آورد سالیانه رودخانه دجله است؛ یعنی ترکیه اراده کند می تواند آن را پشت سدهای خود خشک کند. در قبال پروژه گاپ در حوضه فرات میزان ذخیره سدهای ترکیه سه برابر کل آورد سالیانه فرات است تا سه سال آورد را می تواند آنجا نگه دارد.

میان آبادی تاکید می کند: وقتی درباره گردوغبار مطالعات جامع هیدروپلتیکی نکنیم و نگاه جامعی نداشته باشیم، دچار بخشی نگری می شویم، چون به جز سدهای ترکیه اقدامات سوریه و عراق هم بی تاثیر نیست. حجم مخازن ذخیره سازی های سدهای ترکیه، سوریه و عراق روی فرات، پنج برابر کل رودخانه فرات است. خیلی ها می گویند به ترکیه فشار بیاوریم وکاری کنیم، من پیش بینی می کنم اگر ترکیه کوتاه بیاید آب همچنان به هورالعظیم نمی رسد؛ چون پشت سدها و سازه های سوریه و عراق گیر خواهد کرد.

در پایان باید گفت با توجه به مشکلات و چالش های متعدد زیست محیطی که ناشی از اقدامات نامتعارف آبی کشورهای همسایه است، ضرورت تقویت دیپلماسی آبی برای حل چالش گردوغبار ضروری به نظر می رسد و این مساله ای است که باید دستگاه های اجرایی به خصوص وزارت امور خارجه، وزارت نیرو و سازمان محیط زیست بدان اهتمام ویژه داشته باشند.

انتهای پیام/