جواهرسازی سنتی قزوین رانده از سنت و مانده از تجدد / وقتی نقوش اصیل فراموش می‌شوند
گروه استانها- با وجود قدمت ۳ هزار و ۵۰۰ ساله ساخت جواهر و زیورآلات در قزوین این هنر امروز میان وفاداری به سنت و استفاده از طرح‌های مدرن معلق مانده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازقزوین،هنر جواهرسازی و ساخت زیورآلات سنتی از سابقه بیش از سه هزار و 500 ساله در تاریخ قزوین برخوردار است و گواه این مدعا زیورآلات کهنی است که در موزه مرکزی شهر نگهداری می‌شوند. همچنین در سالیان نه چندان دور جواهرسازان خبرهای در این دیار زندگی می‌کردند که با استفاده از نقره، عقیق و فیروزه زیورآلات بدیع و ماندگاری خلق کردند.
ناگفته پیداست که این هنر ظرفیت بالایی برای ایجاد شغل و درآمد پایدار برای استان دارد. با این حال تاکنون مسئولان اقتصادی استان کمتر به این ظرفیت توجه کرده‌اند. ضمن اینکه پیشرفت سریع شیوه‌های طراحی و ساخت زیورآلات و همگام نشدن هنرمندان جواهرساز مینودری با تغییر و تحولات نوین این هنر سبب عقب‌افتادگی آنها از همتایان خود در نقاط دیگر کشور شده است.
پیشینه ساخت زیورآلات در قزوین
یک طراح و سازنده زیورآلات سنتی درباره تاریخچه این رشته هنری در قزوین اظهار داشت: پیشینه ساخت زیورآلات در استان به دوره شهرنشینی و عصر مفرغ جدید می‌رسد که از سال 1500 تا 800 پیش از میلاد در بعضی از روستاهای مناطق آبیک و الموت مانند زرجه‌بستان و اندج رواج داشته و عمده زیورآلات به‌دست‌آمده از این دوره شامل دستبند، النگو و گردنبدهایی است که در نهایت سادگی و به اشکال دایره‌ای خلق شده‌اند.
علی مستوفی با بیان اینکه این هنر در دوران ساسانی به تکامل و شکوه چشمگیری رسید عنوان کرد: مهم‌ترین تحول هنر ساخت زیورآلات در قزوین در دوره قاجار اتفاق افتاد که جواهرسازان این دیار با بهره‌گیری از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی مانند فیروزه، عقیق، یشم و باباقوری(عقیق سلیمانی) انگشترها، گوشواره‌ها و گردن‌آویزهای زیبایی آفریدند.
وی با اشاره به تأثیرپذیری فراوان جواهرسازان عصر قجری از نقوش و طرح‌های معماری ایرانی افزود: اگر به زیورآلات ساخته هنرمندان قزوینی در این دوره نگاهی بیاندازیم، متوجه حضور طرح‌های هندسی مانند کاربندی، رسمی‌بندی و نقوش گیاهی مانند اسلیمی و ختایی در آنها می‌شویم که بیشتر در معماری مساجد به چشم می‌خورند.
مستوفی با ذکر اینکه اغلب جواهرآلات سنتی استان در 2 قرن اخیر با استفاده از فلز نقره ساخته شدند ادامه داد: بر خلاف تصور موجود طلاسازی و طلاکاری ساخت و تولید زیورآلات طلایی از زمان دولت پهلوی دوم در قزوین رایج شده است.
فراموشی نقوش اصیل
این جواهرساز فراموشی طرح‌ها و نقوش اصیل زیورآلات ایرانی را از جمله آسیب‌های این هنر دانست و گفت: با وجود تاریخ غنی و پربار کشور ما در زمینه ساخت جواهر و زیورآلات سنت‌ها، سبک‌ها و فنون کهن جواهرسازی ایرانی فراموش شده و بیشتر فعالان این رشته در استان به سبک‌های اروپایی و غربی زیورآلات را تولید می‌کنند.
مستوفی اضافه کرد: متأسفانه اکثر زیورآلات دست‌سازی که امروز توسط هنرمندان هم استانی ساخته می‌شوند، از زیبایی، ظرافت و جایگاه هنری قابل اعتنایی بهره‌مند نیستند. ضمن اینکه عمده طرح‌ها و نقوش این آثار شباهت زیادی به زیورآلات خارجی دارند و حتی برخی از آنها کپی ضعیفی از کارهای اروپایی هستند.
وی با تأکید بر لزوم بازگشت به جواهرسازی کهن ایرانی ادامه داد: با توجه به اینکه ما از دوره هخامنشی، صاحب سبک و حرف در این هنر هستیم و گنجینه بزرگی از طرح‌ها و نقوش زیورآلات قبل و بعد از اسلام داریم، هیچ نیازی به تقلید یا الگوبرداری از جواهرسازی غربی نداریم و تا سال‌ها می‌توانیم از این گنجینه برای آفریدن آثار بدیع بهره بگیریم.
لزوم آموزش روزآمد و هدفمند جواهرسازی
یک کارشناس جواهرسازی هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه بهره‌گیری از رایانه هزینه ساخت جواهر را کاهش می‌دهد، گفت: متأسفانه اکثر کسانی که در استان ما جواهر و زیورآلات می‌سازند، هیچ آشنایی با نرم‌افزارهای طراحی جواهر ندارند. به همین خاطر در زمینه ساخت زیورآلات از استان‌های همجوار خود مانند البرز، گیلان و تهران عقب‌تر هستیم.
بنفشه همتی با تأکید بر ضرورت آموزش روزآمد و هدفمند این هنر در نقاط مختلف استان افزود: متأسفانه در حال حاضر مراکز و آموزشگاه‌های خیلی‌کمی برای یادگیری این رشته وجود دارد. ضمن اینکه سطح آموزش این هنر در قزوین پایین است و دوره‌هایی که توسط سازمان صنایع دستی استان برگزار می‌شود، کیفیت آموزشی مطلوبی ندارند.
ظرفیت‌های اقتصادی جواهرسازی در استان
این هنرمند با ذکر اینکه رشته ساخت زیورآلات در بین جوانان هم‌استانی ناشناخته مانده، گفت: خوشبختانه بازار کار این رشته برخلاف رشته‌های دیگر هنری و صنایع دستی اشباع نشده و با وجود ارزش افزوده بالایی که در تولید زیورآلات سنتی وجود دارد، باید از ظرفیت‌های بالای این هنر برای اشتغالزایی استفاده کنیم.
همتی ادامه داد: می‌توانیم با اتکا به نقوش سنتی و روش‌های ساخت نوین جواهر بازار این رشته در استان و حتی کشور را متحول کنیم. در ضمن کارآفرینی در این هنر به سرمایه خیلی‌زیادی احتیاج ندارد و با سرمایه‌ای بین 300 تا 400 میلیون تومان می‌توان یک کارگاه مجهز تولید زیورآلات سنتی ایجاد کرد.
از سوی دیگر، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان با بیان اینکه دوره‌های آموزش ساخت زیورآلات سنتی و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در مراکز آموزشی این نهاد برگزار می‌شود گفت: این دوره‌ها به طور معمول در فصل‌های زمستان و تابستان برپا می‌شوند و مدرسان آنها اساتید جواهرسازی قزوین هستند.
سیدمیثم حصاری با یادآوری اینکه این کلاس‌ها در سه سطح مقدماتی، پیشرفته و به‌آموزی برگزار می‌شوند، عنوان کرد: هنرآموختگان پس از گذارندن این سه دوره می‌توانند از مزایایی مانند بیمه، شرکت در نمایشگاه‌های مختلف، دریافت جواز تاسیس کارگاه، دریافت پروانه تولید، تأسیس شرکت تعاونی و انجام طرح‌های پژوهشی استفاده کنند.
به گزارش تسنیم، در شرایطی که هنر ساخت جواهر و زیورآلات از جذابیت هنری و اقتصادی بالایی برخوردار است، اما قرارگرفتن این هنر در زیرسایه فعالیت‌های سنتی صنف طلا و جواهر باعث مغفول ماندن ظرفیت‌های در توسعه اقتصاد گردشگری استان قزوین شده و مشکلات این رشته نشام می‌دهد که هیچ طرحی برای احیای ظرفیت‌های آن در استان در دستور کار مسئولان قرار ندارد.
انتهای پیام/ن/ش
