بازی رسانه‌ای کشورهای غربی در مذاکرات وین
کشورهای غربی حاضر در مذاکرات وین در روزهای گذشته مواضعی متناقض و ناهمخوان درباره روند گفت‌وگوها اتخاذ کرده‌اند.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ مذاکره‌کنندگان ارشد جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی عصر روز گذشته (جمعه) در حالی برای انجام پاره‌ای مشورت‌ها به‌مدت دو روز به پایتخت‌های خود بازگشتند که ارزیابی‌هایی متفاوت و گاه متناقض از روند پیشرفت گفت‌وگوها توسط هیئت‌های مختلف ارائه شد.
در ابتدا «سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه از «پیشرفت‌های واقعی» در مذاکرات خبر داد و گفت که انتظار دارد توافق حاصل شود. او گفت: «در خصوص برنامه هسته‌ای ایران خوش‌بینی‌های بیشتری دارم زیرا پیشرفت‌هایی واقعی صورت گرفته است. بین ایران و آمریکا تمایلی واقعی برای درک نگرانی‌ها و درک روش‌های حل این نگرانی‌ها در قالب یک بسته کلی وجود دارد.»
او در ادامه گفت: «مذاکره‌کنندگان مجربی در وین حضور دارند که جزئیات دقیقی را مورد بررسی قرار داده‌اند و پیشرفتی که حاصل شده بسیار زیاد است و امیدواریم همین روند ادامه یابد و توافق حاصل شود.»
علاوه بر او، «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین که ریاست هیئت روسیه را در مذاکرات وین به‌عهده دارد نیز با تأیید تلویحی پیشرفت در مذاکرات گفت که همزمان با حصول پیشرفت‌ها در گفت‌وگوها مخالفان برجام هم فعال‌‌تر شده‌اند و رفتارهایی تحریک‌آمیزتر دارند.
در همین راستا، شبکه المیادین شب گذشته به‌نقل از یک منبع گزارش داد که اختلاف در مذاکرات کاهش یافته است و تنها چند مورد محدود برای رایزنی‌های آتی باقی مانده‌اند. این منبع گفته بود که یکی از اختلاف‌ها بر سر درخواست ایران برای اخذ تضمین در خصوص عدم خروج مجدد آمریکا از توافق است.
در سوی دیگر، ضلع غربی مذاکرات وین موضع‌گیری‌هایشان درباره برجام متناقض بود. ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، بدون اشاره به کارشکنی‌های کشورهای غربی در روند پیشرفت مذاکرات گفت: «اگر روند مذاکرات وین با کُندی کنونی ادامه یابد و ایران همچنان به غنی‌سازی اورانیوم بپردازد، هیچ چیزی برای مذاکره باقی نمی‌ماند».
او اضافه کرد: «مذاکرات با سرعت بسیار آهسته پیش می‌روند. گزینه‌های انتخابی این است که یا بازگشت به برجام خیلی فوری اتفاق بیفتد و یا اینکه باید یک بحران منع اشاعه‌ای جدید با ایران را تجربه کنیم.»
«جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا لحنی کاملاً خوش‌بینانه داشت و گفت امیدوار است که توافق در مذاکرات وین، «ظرف چند هفته آتی» اتفاق بیفتد. او گفت: «فضای گفت‌وگوها از زمان کریسمس بهتر شده است. من قبل از آن، بدبین بودم ولی الآن فکر می‌کنم می‌توانیم به توافق برسیم.»، جوزپ بورل اضافه کرد: «ظرف چند هفته آینده، امیدوارم بتوانیم شما را در جریان نتایج نهایی توافق قرار دهیم، امیدوارم بتوانیم حصول توافق را تضمین کنیم.»
دلیل این تناقض در روایت‌های کشورهای غربی را می‌توان در راستای رویکرد کلی این کشورها در مذاکرات وین از زمان آغاز گفت‌وگوها در روز هشتم آذرماه دانست که سعی می‌کنند نداشتن ابتکار عمل در گفت‌وگوها در برابر راهکارهای مکتوب ایران را با حجم گسترده عملیات‌های رسانه‌ای و روانی و موضع‌گیری‌های غیرواقعی جبران کنند.
به‌نظر می‌رسد عامل اصلی عدم اراده طرف‌های غربی برای پیشرفت در مذاکرات وابستگی آنها به احیای همان برجامی است که در 6 سال گذشته اجرا شده است، یعنی به‌گونه‌ای یک‌سویه که اجرای توافق دربردارنده بیشترین مزایا برای طرف غربی و تنها دربردارنده مزایای نمادین و کاغذی برای ایران باشد.
طرف ایرانی توافقی را دوطرفه و متوازن می‌داند که طبق نص صریح برجام به‌ازای ایجاد محدودیت در بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران به ایجاد انتفاع اقتصادی واقعی و رفع مؤثر و کارآمد تمامی تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران منجر شود.
از نگاه ایران، بخش مربوط به تعهدات هسته‌ای این کشور از سطح غنی‌سازی مجاز گرفته تا نوع و تعداد سانتریفیوژها و میزان مجاز برای انباشت مواد هسته‌ای به‌صورت عینی، ملموس و قابل اندازه‌گیری مشخص است، در مقابل، سوی دیگر موازنه که مربوط به بهره‌مندی ایران از مزایای اقتصادی به‌ازای این تعهدات است به‌گونه‌ای طراحی شده است که ماهیتی تفسیرپذیر و قابل نقض داشته باشد.
تجربه اجرای برجام از سال 2015 نقش مهمی در شکل دادن به دیدگاه ایران در این زمینه دارد. تا قبل از خروج آمریکا از برجام در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، علی‌رغم پایبندی ایران به تمامی تعهداتش در توافق، طرف غربی تحریم‌ها را تنها روی کاغذ رفع کرده بود و عملاً از انتفاع اقتصادی مستمر ایران جلوگیری می‌کرد، در دولت بعدی آمریکا هم که ترامپ تحریم‌ها را به‌صورت مستقیم علیه ایران از سر گرفت و تحریم‌های جدیدی وضع کرد، دولت بایدن هم به‌قرینه شواهد مختلف همان سیاست دولت ترامپ را تا به حال ادامه داده و در بهترین حالت دنبال بازگرداندن برجام به همان ریل دوران اوباما است.
از آنچه در بالا گفته شد، پیداست که از نگاه طرف اروپایی «توافق منصفانه» توافقی است که در بهترین حالت ویژگی‌های توافق دولت اوباما را داشته باشد و به همان شکل اجرا شود، یعنی از لحاظ تعهدات ایران بی‌کم‌وکاست مورد اجرا و راستی‌آزمایی قرار بگیرد اما از لحاظ انتفاع ایران به وعده‌درمانی و اعطای امتیازهای مقطعی و زودگذر مانند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های ایران محدود شود.
این تفاوت در تفاسیر، چنان‌که پیشتر نیز گفته شد، از راهبرد کلانی که دو طرف قصد دارند برجام را در دل آن قرار دهند، نشئت می‌گیرد و ریشه در آن دارد. اگر برجام از نگاه معماران ایرانی آن در دولت دوازدهم جمهوری اسلامی توافقی برای حل‌وفصل سوءتفاهمات غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران تعریف شده است، از نگاه معماران آمریکایی و غربی آن، در دل راهبردی گسترده‌تر گنجانده شده و به‌عنوان نخستین سکو برای ورود به دیگر پرونده‌های اختلافی با ایران به‌ویژه مسائل منطقه‌ای و موشکی تعریف شده است.
با در نظر داشتن همین چشم‌انداز راهبردی برای طرف‌های غربی است که می‌توان به تبیین این پرداخت که چرا طرف‌های غربی انتفاع کامل ایران از برجام را مغایر با راهبرد کلان تعریف‌شده برای این توافق می‌بینند. از نگاه طرف غربی، هرگونه رفع تحریم علیه ایران در پرونده برجام نباید به‌گونه‌ای باشد که اقتصاد ایران را از مقوله رفع تحریم‌ها به‌طورکلی بی‌نیاز کند تا بتوان ایران را مجدداً برای برجام‌های بعدی پای میز مذاکره آورد.
با این تفاصیل پیش‌بینی اینکه سرنوشت مذاکرات برجام به کدام سو پیش خواهد رفت مستلزم توجه به این نکته است که تعهدات هسته‌ای ایران کمتر وابسته به تفسیر است تا تعهدات طرف غربی؛ و طرف ایرانی در صدد است اجرای برجام را به‌سمتی حرکت دهد که بتواند به‌خلاف رویه‌های گذشته برای این کشور نفع اقتصادی ایجاد کند، بر همین اساس، آنچه پیشرفت یا عدم پیشرفت گفت‌وگوها در آینده را رقم خواهد زد به آمادگی طرف‌های غربی برای کنار گذاشتن دیدگاه‌های پیشین بستگی خواهد داشت.
انتهای پیام/+
