یادداشت عامری| سیاست متوازن، رویکرد همسایگی و تحول در سیاست خارجی

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ـ داود عامری پژوهشگر مسائل سیاسی و بین‌الملل در یادداشتی نوشت: اهمیت و نقش سیاست خارجی در پیشبرد اهداف مختلف کشورها امری آشکار و مورد توافق قریب به اتفاق سیاست‌مداران است، به‌طوری که امروزه سیاست خارجی تأثیر گسترده‌ای در سیاست‌ها و روندهای داخلی کشورها دارد. سیاست خارجی به‌عنوان یک ابزار مهم قدرت ملی، در کنار پیچیدگی‌های خاص خود، وابستگی‌هایی نیز با جغرافیای سیاسی، جغرافیای اقتصادی، جغرافیای فرهنگی و همچنین ویژگی‌ها و تنگناهای ژئوپولیتیک کشورها دارد که هر کشوری به‌صورت طبیعی تلاش می‌کند با گذر از تنگناها و بهره‌گیری درست از مزیت‌های خود، به‌نحو شایسته از عوامل قدرت ملی و محیطی خود بهره‌برداری نماید.

طبیعت ایران اسلامی به‌واسطه جغرافیای خاص و مجاورت و همسایگی با 15 کشور و داشتن مرز آبی و خاکی با این کشورها و اضافه شدن کشورهای دیگر خارج نزدیک، به‌صورت طبیعی می‌تواند بهترین خط اتصال این کشورها واقع شود، لذا این موقعیت می‌تواند برای ایران مزیت‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی ایجاد نماید.

واضح است که ایران اسلامی نیز به‌عنوان یک واحد سیاسی مستقل همانند دیگر واحدهای سیاسی نظام بین‌الملل، به‌دنبال رسیدن به اهداف و منافع ملی خود است که متناسب با شرایط و رویکرد کشورهای دیگر، در صدد تحقق آنها از طریق رویکردهای مختلف است و باید از ویژگی‌ها و مزیت‌های خود بهره‌برداری بهینه داشته باشد که یکی از این رویکردها اتخاذ سیاست متوازن با همسایگان است،
به‌عبارت دیگر، سیاست خارجی ایران ضمن حفظ اصول و مبانی خود در دوره‌های مختلف و متناسب با تغییرات و تحولات مختصات دولت‌های منطقه، رهیافت‌های متناسب با این تحولات را برای پیشبرد اهداف خود انتخاب کرده است که برای پیشبرد این رهیافت‌ها، وزارت امور خارجه و سفرای ایران اسلامی در کشورهای مختلف نقش محوری و اساسی دارند که ضمن پاسداشت تلاش‌های انجام‌شده باید یادآور شویم که امروز شرایط خاصی بر منطقه حاکم است و این رویکرد باید با هوشمندی تقویت شود.

بنابراین، باید گفت که با توجه به رویکرد تحولی دولت سیزدهم در عرصه‌های مختلف از جمله سیاست خارجی، سفیران جمهوری اسلامی ایران در مناطق مختلف از جمله کشورهای همسایه نقش مهمی در این تحول‌خواهی دارند، ازاین‌رو حضور دکتر ابراهیم رئیسی در نشست سفرای ایران در منطقه از جهات مختلفی حایز اهمیت و تأکید بر این موضوع است.

شاید اولین اهمیت این دیدار، به فرصت‌سازی برای انتقال دیدگاه‌های رئیس‌جمهور به کارگزاران سیاست خارجی در حوزه سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است. سفرای ایران اسلامی برای اینکه بتوانند سیاست‌های موردنظر ملت ایران را در این برهه از زمان به‌شکل درستی پیگیری نمایند، لازم است که در خصوص سیاست‌های مدنظر منتخب مردم اشراف کامل داشته باشند، لذا این دیدار فرصت مناسبی برای این مهم می‌تواند باشد. در این نشست ریاست محترم جمهور و وزیر محترم امور خارجه دیدگاه‌های خود را از نزدیک ـ در هماهنگی با بدنه دولت که باید پشتیبان این رویکرد باشد ـ عرضه نمایند، تا با افزایش هماهنگی‌ها و هم‌افزایی‌ها در آینده بهترین نتیجه حاصل گردد.

دومین نکته که به این‌گونه نشست‌ها، اهمیت ویژه می‌دهد، ایجاد یک فرصت رودررو برای سفرای ایران اسلامی در یک منطقه بین‌المللی برای هماهنگ کردن دیدگاه‌ها و تقویت تلاش‌های همدیگر برای تحقق اهداف منطقه‌ای است، یعنی هم‌افزایی منطقه‌ای میان سفرا که از ضرورت‌های این رویکرد است.

امروز ایران اسلامی برای عبور از مشکلات بین‌المللی که به‌واسطه تعارضات ماهیتی با نظام سلطه دارد، نیازمند یک تحول منطقه‌ای قوی برای حفظ قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی خود است، لذا سفیران ما باید بدانند که تحقق پیروزی و رسیدن به اهداف منطقه‌ای ما با توجه به حضور و نفوذ برخی از کشورهای غربی و آمریکا در این حوزه، نیازمند نوآوری و به‌دست گرفتن ابتکار عمل به‌روش‌هایی فراتر از تشریفات دیپلماتیک رسمی است که از آن جمله می‌توان به قابلیت‌های دیپلماسی ایران فرهنگی، علم و فناوری، اقتصادی و دفاعی ـ امنیتی اشاره کرد.

اهمیت بعدی نشست سفرای منطقه‌ای ایران، به جایگاه ویژه آنها در سیاست‌ خارجی ایران اسلامی برمی‌گردد، این سخن بدین معناست که ریاست‌جمهوری به آنها یادآور شده که جایگاه منطقه در سیاست‌های تحولی ایران اسلامی بسیار حائز اهمیت است و این مهم اگرچه نیازمند ارائه دلیل نیست، اما بر هیچ‌کس پوشیده نیست که تاب‌آوری سرافرازانه ملت ایران در برابر تحریم‌های ظالمانه غرب، مدیون توسعه ارتباطات با همسایگان و کشورهای همراه بوده است، لذا کارگزاران سیاست خارجی ایران اسلامی در کشورهای همسایه بدانند که اهمیت همسایگان در سیاست خارجی نوین ایران، بسیار مهم‌تر از گذشته است  و باید تحرکات خود را با اثربخشی بیشتری دنبال کنند، اثربخشی‌ای که شایسته یک تحول با رویکرد انقلابی باشد.

بر کسی پوشیده نیست که تحولات منطقه‌ای بر تمام کشورهای منطقه تأثیرات خاص خود را دارد و ایران اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نیست، لذا با توجه به سرعت تحولات منطقه‌ای، تلاش‌های سفیران ایران اسلامی در کمک به تنظیم سیاست‌های منطقه‌ای و اقدامات پیش‌دستانه نسبت به برخی تحولات و اتخاذ سیاست‌های تأثیرگذارتر برای جلوگیری از نفوذ دشمنان فرامنطقه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در این نشست حتماً مورد توجه قرار گرفته است، در این زمینه برای اثربخشی مناسب اقداماتی باید مورد توجه دستگاه سیاست خارجی و برنامه‌ریزی‌های سفرای محترم قرار گیرد که نتیجۀ آن دستیابی به اهداف مهم است،
ازاین‌رو لازم است دستگاه سیاست خارجی و سفرا نکاتی را مورد توجه و اهتمام دهند؛

دستگاه سیاست خارجی:

1. یک نقشه راه هماهنگ برای راهیابی راهبردی جهت تحقق اهداف برای همه سفرای منطقه‌ای و دستگاه‌های ذی‌ربط طراحی کند.
2. شناخت دقیق اهداف و کمی کردن مطالبات در هر کشور و منطقه را برای سفرا تبیین نماید.
3. با رصد مستمر تحولات، روندها و مدیریت دقیق، هوشمند و اقتضایی، صحنه‌های منطقه‌ای را در مسیر تحقق اهداف شناسایی کند.
4. نسبت به هماهنگ کردن همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها با اهداف و رویکردهای تعیین‌شده و ایجاد یک نگرش و مسیر ملی برای تحقق اهداف تعیین‌شده اقدام نماید.

همچنین سفرای محترم جمهوری اسلامی ایران شایسته است نکاتی را مورد اهتمام قرار دهند تا به‌عنوان یک بازیگر مهم در این صحنه نقش‌آفرینی کرده و به موفقیت طرح و تیم امور خارجه کشور کمک کنند، لذا شایسته است:

1. سفرای گرامی بدانند که نماینده ملت بزرگ و صاحب تمدن ایران انقلابی و قدرتمند هستند و با اراده و اعتماد به نفس قوی وارد صحنه شوند و سستی از خود نشان ندهند.
2. با اعتماد به ظرفیت‌های ملی در همه ابعاد، نسبت به ارزیابی دقیق از موقعیت‌ها و ویژگی‌های کشور محل مأموریت خود همت کرده و فرصت‌های جدیدی برای توسعه ارتباطات مثبت خلق کنند.
3. سفرای گرامی بدانند که کشور در آستانه یک تحول تاریخی در مسیر توسعه قرار دارد و تاریخ نقش‌آفرینی آنها را در این مقطع ثبت و ضبط خواهد کرد، پس با بالاترین کیفیت رسالت خویش را دنبال کنند.
4. اهتمام به رویکردهای وزیر محترم و هماهنگی سفرا با تیم سیاستگذار امور خارجه، نقش اساسی در موفقیت کلی دارد.

ناگفته پیداست که اجرای مناسب هر سیاستی در کشورهای هدف، بستگی به درایت، تلاش و موقعیت‌شناسی سفیر مربوطه دارد که امیدواریم این روند تبدیل به یک فرهنگ کار و تلاش در بین سفرای عزیز گردد.

انتهای پیام/+