«معجزه آبخیزداری»|آبخیزداری؛ نسخه علاج بخش زخم فرونشست بر آثار و ابنیه تاریخی اصفهان

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ فرونشست زمین یک پدیده زیست محیطی، به‌معنی نشست تدریجی و یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین به‌دلیل تراکم مواد زیر سطحی است. متاسفانه یکی از استان هایی که با خطر فرونشست مواجه است استان اصفهان است که این امر علاوه بر اینکه تهدیدی برای جمعیت و منابع طبیعی این استان به شمار می رود، آثار و ابنیه تاریخی و ملی اصفهان را نیز با چالش های جدیدی مواجه ساخته است.

تمام استان اصفهان دچار بحران فرونشست است

رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با اشاره به اینکه کل استان اصفهان دچار بحران فرونشست زمین شده است می گوید: در سال 95 در اطلس ملی مدون فرونشست کل کشور، 2950 کیلومتر استان اصفهان درگیر فرونشست زمین شده بود و اصفهان در رتبه دهم فرونشست کشور قرار داشت، اما با مدون شدن سه اطلس فرونشست از اصفهان در اسفند سال 98، عمق فاجعه فرونشست زمین در استان اصفهان مشخص شد تا جایی که اکنون تمام استان اصفهان دچار بحران فرونشست زمین شده است. امروز در دنیا با نرخ 7 میلیمتر فرونشست زمین، شرایط بحرانی اعلام می شود، در حالیکه در ایران و اصفهان حرف از سانتیمتر می زنیم و ما در اصفهان حدود 30 برابر بحران جهانی فرونشست زمین داریم.

به گفته مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان مطابق اعلام سازمان زمین شناسی طی بازه زمانی 18 ماهه از سال 2019 تا 2021 و براساس تصاویر رادار نرخ فرونشست زمین در منطقه رهنان اصفهان 18.5 سانتیمتر، حبیب آباد 16 سانتیمتر، ورزشگاه نقش جهان 12 سانتیمتر، خوراسگان 17 سانتیمتر بوده است.

اسلامی با اشاره به اینکه اصفهان تنها ظرفیت 3 میلیون جمعیت را داشت، درحالیکه تا سال 1400 برای اصفهان پیش بینی جمعیت 5 میلیون و 700 هزار نفر شده است، می گوید: با تنوع شغلی در استان، امروز جمعیت زیادی را به اصفهان سرازیر کرده ایم که این موجب افزایش و نیاز آبی شده است، در حالیکه نه تنها پاسخی به این نیاز جدید آبی نداده ایم، بلکه آنچه را که اصفهان داشت، از آن گرفتیم. اگرچه صنعت را توسعه دادیم، اما نیاز آبی را افزایش ندادیم و همان میزان آب را تقسیم کردیم.

زخم فرونشست بر آثار و ابنیه تاریخی و ملی اصفهان

متاسفانه خطر فرونشست آثار و ابنیه تاریخی اصفهان را در معرض خطر قرار داده است و امروزه نشانه های این پدیده در سی و سه پل، پل های چوبی، میدان نقش جهان نمایان شده است. در این باره مدیر کل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان می گوید: فرونشست در مناطق شمالی اصفهان به سمت مرکز و مناطق مهم و شهری اصفهان که تمرکز جمعیت بسیار است به صورت غده سرطانی در حال پیش‌روی است و جاری شدن رودخانه زاینده‌رود تنها راهی است که جلوی سرعت این پدیده را می‌گیرد.

به اعتقاد کارشناسان امر، برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب که به دنبال توسعه صنعت و کشاورزی در اصفهان رخ داده از دلایل اصلی فرونشست به شمار ‌می رود.تهدید و آسیب‌های جبران ناپذیر سازه‌ها و تاسیسات شهری، خطوط انتقال نیرو، ساختمان‌ها و به خصوص بناهای تاریخی و شهره شهر موزه اصفهان از جمله نگرانی‌های کارشناسان برای آینده پیش روی اصفهان در اثر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. آنها معتقدند آبی که بر کام صنایع در اصفهان ریخته می‌شود، با امکان ایجاد تقاضا و تعریف توسعه‌های بیشتر، اصفهان را در لبه پرتگاه فرونشست قرار خواهد داد.

آبخیزداری؛ موثرترین راه مقابله با فرونشست اصفهان

به اعتقاد کارشناسان، مهمترین و موثرترین راه مقابله با فرونشست زمین آبخیزداری است؛ در این باره ابوالقاسم حسین پور مدیرکل آبخوانداری و پخش سیلاب سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری کشور معتقد است: «نیاز است که تمامی اقداماتی که در کنترل و مهار پدیده شوم فرونشست تاثیرگذارند، مورد توجه قرار گیرد. برای مثال مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، کنترل اضافه برداشت از آبخوان‌ها، نصب کنتورهای هوشمند و تشدید نظارت‌ها ومدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب ازجمله این اقدامات است؛ اما در این میان آبخیزداری و به‌ویژه آبخوانداری با رسالت ذاتی نفوذ باران و سیلاب به درون زمین، نقش موثری را در مهار روند تشدید فاجعه فرونشست زمین ایفا می‌کند.»

همچنین در این رابطه منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز با اشاره به اهمیت آبخیزداری و آبخوانداری در رفع بحران فرونشست اصفهان معتقد است:  راهکارهایی برای مقابله با پدیده فرونشست زمین اصفهان در پیش گرفته شده و به دستگاه‌های اجرایی مربوطه ابلاغ شده است، از جمله تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی و برخورد با چاه‌های آب غیر مجاز توسط شرکت آب منطقه ای، توسعه الگوهای کشت جایگزین و کم مصرف آب توسط جهاد کشاورزی و اجرای طرح‌های بیابان زدایی و آبخیزداری و آبخوانداری توسط اداره کل منابع طبیعی.

از همین پرونده بیشتر بخوانید: