پیامدهای بن بست در مذاکرات قبرس

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با وجود خطرات ناشی از شیوع گسترده ویروس کرونا، آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل تصمیم جسورانه ای گرفت و نشست غیررسمی مذاکرات 1+5 قبرس را به صورت حضوری و در ژنو برگزار کرد.

در نشست 1+5 علاوه بر دبیرکل سازمان ملل و تیم مشاورین و دستیاران او، دولتمردانی از قبرس ترک، قبرس روم، یونان، ترکیه و انگلیس حضور داشتند.

ارسین تاتار که به عنوان رئیس جمهور ساختار غیررسمی دفاکتوی «جمهوری ترک قبرس شمالی» شناخته می شود، شخصاً به نشست ژنو رفت و قبل از آن که پایش به ژنو برسد، در آنکارا و در دیدار با اردوغان، نشان داد که از خواسته ها و تصمیمات ترکیه در مورد سرنوشت ترک های قبرس، به طور کامل، پیروی می کند.

تاتار پس از اعلام پایبندی به نگرش ترکیه در مورد استقلال ترک های قبرس، همراه با چاووش اوغلو به سوی ژنو پرواز کرد. اما واقعیت این است که تاتار و چاووش اوغلو، برای پیروزی نرفتند، بلکه با این هدف به مذاکرات غیررسمی 1+5 رفتند که فقط نظر ترکیه را بگویند و برگردند.

در نتیجه، اصرار ترکیه و قبرس ترک بر استراتژی جدایی طلبی و تاسیس دولت مستقل، باعث شد که مذاکرات ژنو در همان ایستگاه آغاز، متوقف شود.

گوترش: نتوانستیم نقاط مشترک را پیدا کنیم

آنتونیو گوترش، پس از پایان بی نتیجه گفتگوها اعلام کرد: «نتوانستیم نقاط مشترک کافی برای شروع مذاکرات رسمی برای حل مسئله قبرس پیدا کنیم. فعلاً نتیجه تلاش‌ها، بی‌نتیجه مانده است. اما من تسلیم نمی شوم. دستور کار من بسیار ساده است: صرفاً مبارزه برای امنیت و رفاه مردم قبرس، یونانی قبرس و ترک قبرسی، که لیاقت زندگی مشترک در صلح و رفاه را دارند.»

او در ادامه توضیحات خود افزود:«تُرک‌های قبرس گفتگو در خصوص سیستم فدرالی را پایان یافته می‌دانند. آنها تاکید دارند که مستحق موقعیت بین المللی و حاکمیت ملی برابر براساس راه حل دو دولتی هستند. اما طرف روم نشین قبرس نیز تاکید دارد که مذاکرات، باید بر اساس راه حل فدرالی دو منطقه‌ای و بر مبنای برابری سیاسی باشد.»

همزمان با گوترش، ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد که دولت جو بایدن، حامی ایده تشکیل یک دولت واحد فدرالی برای قبرس است و از پیشنهاد تاسیس دو دولت جدا از هم، استقبال نمی کند.

ارسین تاتار، همین که پایش به قبرس رسید، با انتشار یک توییت، از مولود چاووش اوغلو و اکیپ او تشکر کرده و بار دیگر بر این تاکید کرد که به منظور حفظ حقوق ترک های قبرس، بر ایده به رسمیت شناساندن دولت مستقل قبرس ترک، پافشاری می کند.

در مقابل تاتار، نیکوس آناستازادیس، رئیس جمهوری قبرس، با یک توییت ساده، نشان داده که دیدگاه کاملاً متفاوتی در مورد قبرس دارد و برخلاف ارسین تاتار و اردوغان می اندیشد.

او گفته است: «من به همشهریان خود اطمینان می دهم که ما تمام تلاشمان را به کار خواهیم گرفت تا راه حلی برای اتحاد مجدد کشورمان به نفع همه قبرسی ها پیدا کنیم.»

 نیکوس دندیاس وزیر امور خارجه یونان نیز، بر این مساله تاکید کرد که آتن زیر بار تاسیس دولت مستقل قبرس ترک نخواهد رفت. اما مولود چاووش اوغلو، با لحنی گزنده، اعلام کرده که توقف در مذاکرات قبرس، به این دلیل بوده که یونانی ها و قبرس روم، با همان ایده های کهنه و بیات به مذاکره آمده و حرف تازه ای نداشته اند!

یکی دیگر از پیام های دبیر کل سازمان ملل متحد، این است:«ما تسلیم نخواهیم شد. ما با رایزنی های خود برای ایجاد بهترین شرایط ممکن برای جلسه بعدی که ممکن است طی 2 تا 3 ماه آینده اتفاق بیفتد، ادامه خواهیم داد.»

هنوز مشخص نیست که آیا آنتونیو گوترش نیز در پرونده قبرس، مانند سلف اسبق خود کوفی عنان، شکست خواهد خورد یا نه.

قبرس و رفراندوم شگرف 2004

در سال 2004 میلادی، کوفی عنان دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، به کمک تیمی از مشاورین حقوقی و سیاسی خود، طرحی را ارائه کرد که بر اساس آن، شهروندان هر دو سوی ترک نشین و روم نشین قبرس، در مورد سرنوشت آتی کشور خود نظر دهند و به ایده وحدت مجدد هر دو بخش قبرس، رای آری یا خیر بدهند.

عجیب است که به دنبال اجرای این همه پرسی، کوفی عنان و تیم او، بهت زده شده و متحمل یک شکست سنگین شدند. آنان پیش بینی کرده بودند که هم ترک ها و هم رومیان قبرس، نظر مساعد دارند، اما چنین نشد.

میزان مشارکت در همه پرسی در میان مردم روم نشین قبرس 89 درصد و در میان ترک های قبرس 87 درصد بود که نشان دهنده علاقه زیاد به نتایج بود.

اما نکته اینجاست:

65 درصد از ترک های قبرس، به رفراندوم وحدت مجدد جزیره دوپاره قبرس رای مثبت داده، اعلام کردند که خواهان حکمرانی یک دولت واحد با ساختار فدرالی هستند.

76 درصد از مردمان بخش روم نشین قبرس رای منفی داده و اعلام کردند که تمایلی ندارند با ترک های قبرس، در یک کشور و یک دولت، جای بگیرند!

نتیجه چه شد؟ تنها یک هفته پس از این همه پرسی، بخش روم نشین قبرس، جایزه خود را گرفت و به عضویت رسمی اتحادیه اروپا درآمد و در مقابل، ترک های قبرس، سرخورده و شکست خورده، بلاتکلیف ماندند.

چه شد که بخش روم نشین قبرس، به رفراندوم وحدت کشور، رای منفی داد؟ در پاسخ، می توان به این دلایل مهم اشاره کرد:

1.بخش مهمی از یونانی هایی که از بخش ترک نشین گریخته و خانه و کاشانه خود را رها کرده بودند، چنین سوالی داشتند: آیا می توانیم برگردیم و خانه و مغازه و مایملک رها کرده خود را پس بگیریم؟ حقیقت این است که ترک های قبرس، حاضر نبودند به این سوال، پاسخ روشنی بدهند.

2.به جرات می توان گفت، در سال 2004 میلادی، دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، کاری به شرق مدیترانه و پرونده قبرس نداشت و بر روی این موضوع کار نکرد.

3.برخی از تحلیلگران معتقدند که باشگاه های مسیحی اروپایی، بر افکار رومیان قبرس تاثیر گذاشته و این ایده را به ذهن بسیاری از آنان تزریق کردند: ورود شما را به اتحادیه اروپا تبریک می گوییم اما شما که مجبور نیستید، ترک های مسلمان را هم با خود بیاورید!

یکی از موضوعات مهم دیگر در مورد  موقعیت  ترک های قبرس، پارامترهای جمعیتی است.

بر اساس آخرین سرشماری رسمی سال 2019 میلادی، جمعیت بخش روم نشین قبرس 876 هزار نفر بوده و حالا رفته رفته به عدد 1 میلیون نفر نزدیک شده است. اما در بخش ترک نشین، جمعیت مردم، نزدیک به چهارصد هزار نفر است.

ذکر این نکته مهم است که در این عدد چهارصد هزار نفری، هفتاد هزار نظامی ترکیه و افراد خانواده آنها نیز به شمار آمده و بیش از پنجاه هزار نفر نیز از ترکیه به قبرس ترک رفته اند و حتی اگر این موضوع را از نظر دور کنیم و همه افراد مقیم قبرس ترک را شهروند قبرسی به شمار آوریم، باز هم جمعیت بخش روم نشین، دو برابر و نیم بخش ترک نشین است.

همین نابرابری بر حوزه جغرافیا نیز حاکم است. به نحوی که مساحت قبرس 9251 کیلومتر مربع است، جمهوری قبرس شمالی 3355 کیلومتر مربع و قبرس جنوبی 5896 کیلومتر مربع را دارا هستند. اگر چه کل مساحت جزیره قبرس، حتی کمتر از استان کرمانشاه ایران است اما سومین جزیره بزرگ دریای مدیترانه است و همواره مورد توجه گردشگران است.

ترکیه و موضوع تمامیت ارضی کشورها

دولت ترکیه در سالیان گذشته، به فراخور منافع سیاسی خود به شکلی عملگرایانه، هر بار به نوعی در مورد تمامیت ارضی و حاکمیت سیاسی کشورها صحبت کرده است.

در جریان رفراندوم جدایی طلبی کردستان عراق، ترکیه موضع درستی اتخاذ و بر این تاکید کرد که جدایی خواهی و تجزیه طلبی، غیرقابل قبول است و کردها باید در ساختار فدرالی عراق بمانند.

در سوریه نیز چنین موضعی اتخاذ کرده و مخالف تجزیه سوریه است، اما بخشی از این کشور را به اشغال خود درآورده و برای آن، ساختار دفاکتویی به نام «دولت موقت مخالفین خارج از کشور» تشکیل داده است!

اما وقتی که پای مساله قبرس به میان می آید، به الگویی کمتر از جدایی و تشکیل دولت مستقل، رضایت نمی دهد.

دلیل اصلی اتخاذ مواضع متفاوت و متناقض از سوی دولت ترکیه در مورد سرنوشت کشورهای مختلف، این است که ترکیه به منابع نفت و گاز شرق مدیترانه چشم دوخته و به این جمع بندی رسیده که اگر یک دولت یکپارچه، حاکمیت سیاسی کل قبرس را در اختیار بگیرد، در آینده، راهی برای مداخله ترکیه در موازنات انتقال منابع انرژی مصر، رژیم صهیونیستی و دیگر مناطق به اروپا، وجود نخواهد داشت.

مسیر مه آلود پیش رو

در روزهای اخیر، بارها بسیاری از تحلیل گران سیاسی داخلی ترکیه نیز به این موضوع اشاره کرده اند که یکی از مشکلات مهم دولت ترکیه در مذاکرات ژنو، این است که با دست خالی به میدان رفته و از حمایت هیچ کشوری برخوردار نیست.

اتحادیه اروپا و آمریکا خواهان آن هستند که قبرس یکپارچه بماند، دولت های ترک زبان آسیای میانه و قفقاز نیز استقلال قبرس ترک را به رسمیت نشناخته اند و ترکیه برای تحمیل عقاید خود در مورد ضرورت تاسیس دولت مستقل جمهوری ترک قبرس، ابزار فشار و برگ برنده خاصی در اختیار ندارد.

نکته تلخ در مورد موقعیت کنونی ترک های قبرس، این است که بی نتیجه ماندن مذاکرات ژنو، آسیب و خسارت خاصی برای طرف روم نشین قبرس ندارد و رومیان قبرس به عنوان شهروندان یک کشور عضو اتحادیه اروپا، نقص و مشکل خاصی ندارند و تحت فشار نیستند.

اما ترک های قبرس، از یک سو از عضویت در اتحادیه اروپا محروم مانده و با گذرنامه خود، فقط می توانند به ترکیه سفر کنند و از دیگر سو، در داخل، با این دوقطبی پیچیده روبرو هستند: گروهی از آنان، خواهان جای گرفتن در ساختار فدرالی و عضویت در اتحادیه اروپا هستند و گروهی دیگر، معتقدند که تاسیس یک دولت مستقل ترکی، حتی اگر باعث شود قبرس شمالی، مانند یک استان ترکیه قلمداد شود، ایده ارزشمندی است و باید پای آن ایستاد.

انتهای پیام/