اساتید بزرگ خوشنویسی هم در فروش آثارشان ناتوان اند !/ نسخ ایرانی را فراتر از مرزهای کشور نبرده‌ایم!
هنرمند رشته خوشنویسی معتقد است که خط نسخ ایرانی باوجود ظرفیت‌های بکر و استثنائی‌اش هنوز از دایره مرزهای کشور خارج نشده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، خط نسخ در میان خطوط ایرانی-اسلامی، یکی از دیرینه‌ترین، خواناترین و پرکاربردترین خط‌ها به شمار می‌رود. بسیاری از هنرپژوهان، اواخر قرن سوم و آغاز قرن چهارم هجری قمری را دوران ترقی و اوج زیبایی خط نسخ دانسته‌اند. از آن تاریخ به بعد، این خط خوانا و پرکاربرد به تدریج، جایگاه ممتاز خود را در میان سایر خطوط و نزد هنرمندان برجسته رشته خوشنویسی تثبیت و تحکیم کرده است. ازجمله مهم‌ترین و ارزنده‌ترین کاربردهای خط نسخ، بهره‌گیری از آن در کتابت قرآن کریم، احادیث و ادعیه آسمانی است. به همین دلیل، بسیاری از خوشنویسان که قصد کتابت مضامین قرآنی و معارف آسمانی اهل‌بیت(ع) را دارند، از ظرفیت‌های انبوه این خط استفاده می‌کنند.
نسرین اکبری هنرمند رشته خوشنویسی و عضو انجمن خوشنویسان ایران یکی از هنرمندانی است که از خط نسخ برای کتابت آیات کلام‌الله مجید و همچنین کتابت احادیث و ادعیه آسمانی بهره برده است. وی که به تازگی نخستین نمایشگاه انفرادی خود را با عنوان «خلوت عشق» در نگارخانه پردیسان برپا ساخته است، در گفت‌وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی خبرگزاری تسنیم به توصیف نحوه آشنایی و مؤانستش با هنر خوشنویسی پرداخت و گفت: من خوشنویسی را با خط نستعلیق شروع کردم. پس از اخذ درجه ممتاز در خط نستعلیق از انجمن خوشنویسان ایران، خط نسخ را به عنوان خط دومم انتخاب کردم و حالا حدوداً 6 سال است که با راهنمایی استاد محمدعلی قربانی روی این خط متمرکزم. خط نسخ در زمره خطوط خوانایی است که مختص کتابت قرآن کریم و احادیث است و از همان ابتدا، خوانایی این خط برایم جذاب بود.
وی در ادامه به کمّ و کیف برپایی نمایشگاه خوشنویسی «خلوت عشق» اشاره کرد و افزود: پیش از برپایی نمایشگاه «خلوت عشق»، با همراهی استاد قربانی و جمعی از دوستان خوشنویس، نمایشگاه‌های گروهی مختلفی را در شهرهای تهران و مشهد برگزار کرده بودیم و من به‌طور موازی در کارگاه‌های خوشنویسی دارالکتابه نیز شرکت می‌کردم. تدریجاً با راهنمایی‌های استادم به این نتیجه رسیدم که می‌توانم نخستین نمایشگاه انفرادی‌ام را به خط نسخ ایرانی برپا کنم.
اکبری در پاسخ به این پرسش که برای انتخاب مضامینی که آنها را خوشنویسی کرده، چه مسیری را طی کرده است، بیان کرد: با توجه به اینکه خط نسخ ایرانی مختص کتابت احادیث، ادعیه و کلام‌الله مجید است، دایره انتخاب مضامین برای من معطوف به این سه گستره بود. همه آیات، احادیث و ادعیه ما خوب و نورانی‌اند اما برخی از آنها واجد خصلت‌های انگیزه‌بخش بیشتری‌اند. از این‌رو در فرایند انتخاب، به ظرفیت مضامین و میزان ارتباطی که مخاطب می‌تواند با آنها برقرار کند نیز توجه کردم. برای مثال، فکر می‌کنم آیه شریفه: « أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» برای آحاد مخاطبان انگیزه‌بخش است. نکته حائز اهمیت این است که مخاطب بتواند با اثر هنری ارتباط برقرار کند و لذتی که هنرمند در فرایند خلق اثر چشیده است را بچشد.
این هنرمند خوشنویس در ادامه به بازخوردهایی که تاکنون از مخاطبان آثارش دریافت کرده است، اشاره کرد و افزود: خوشبختانه از زمان برپایی نمایشگاه تاکنون واکنش‌های خوب و غالباً مثبتی را از سوی مخاطبان دریافت کرده‌ام. حتی مخاطبانی بوده‌اند که اساساً با خط نسخ آشنایی چندانی نداشته و یا متوجه مفاهیم و مضامین نبوده‌اند و صرفاً زیبایی ظاهری آثار نمایش‌یافته در نمایشگاه، آنها را به خود جذب کرده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به فراگیری ویروس کرونا و تأثیراتی که همه‌گیری این ویروس بر هنر خوشنویسی و روال کار هنرمندان خوشنویس داشته است، اشاره کرد و گفت: شیوع کرونا تمامی محاسبات و عادات قبلی را به هم ریخت. بخشی از تغییرات و تأثیراتی که به‌واسطه فراگیری ویروس کرونا در کشور رخ داد، مثبت و بخش دیگری هم منفی بود. یکی از مهم‌ترین مسائلی که به‌سبب کرونا در فضای خوشنویسی کشور حادث شد، دوری ناخواسته و ناگزیر اساتید خوشنویس از هنرجویان بود؛ بدین ترتیب، برگزاری کلاس‌های آموزش حضوری بسیار کمرنگ شد. این وضعیت باعث شد که ارتباطات موجود میان اساتید و هنرجویان در فضای مجازی امتداد پیدا کند. بسیاری از اساتید خوشنویس ناگزیر به انطباق خود با شرایط جدید شدند و همین تلاش برای انطباق، آنها را به وادی تازه‌ای وارد ساخت؛ وادی‌ای که لزوماً آکنده از تهدید نبود؛ بلکه دربردارنده فرصت‌های تازه نیز بود.
این عضو انجمن خوشنویسان ایران ادامه داد: یکی از فرصت‌هایی که به‌واسطه شیوع ویروس کرونا در فضای خوشنویسی کشور به وجود آمد، تغییر فرم برگزاری نمایشگاه‌های هنری از حضوری به مجازی بود که در نوع خود تجربه تازه‌ای برای خوشنویسان کشور به شمار می‌آمد؛ چراکه نوع ارتباط و مناسبات حاکم میان هنرمند و مخاطب تغییر کرده بود و اقتضائات تازه‌ای در حال رقم خوردن بود.
اکبری در بخش دیگری از سخنان خود به آسیب‌های ناشی از فراگیری ویروس کرونا در فضای خوشنویسی و بر روال کار خوشنویسان کشور اشاره کرد و در این‌باره افزود: کاهش ارتباطات اساتید رشته خوشنویسی با هنرجویان ازجمله عارضه‌های سوء همه‌گیری کرونا در کشور بود. این عارضه به‌ویژه برای آن دسته از هنرجویانی که به تازگی قصد یادگیری هنر خوشنویسی را داشتند یا مدت کمی بود که یادگیری این هنر را آغاز کرده بودند، شرایطی به مراتب سخت‌تر را به وجود آورد. همان‌طور که می‌دانید، هنر خوشنویسی در زمره هنرهایی است که برای فراگیری دقیق آن باید به دست استاد و سرمشق‌هایی که از سوی استاد ارائه می‌شود با دقت نگاه کنید. از طرف دیگر، قلمی که مورد استفاده هنرجویان تازه‌کار قرار می‌گیرد، باید توسط استاد تراشیده و مهیا شود اما کرونا همه این امکانات را محدود و منتفی ساخته بود.
این هنرمند رشته خوشنویسی در ادامه به تحلیل و ارزیابی فضای کنونی حاکم بر هنر خوشنویسی کشور پرداخت و در این‌باره بیان کرد: با وجود اینکه هنر خوشنویسی در کشور ما به‌عنوان هنری کهن و دیرینه شناخته می‌شود، در عین‌حال هنری مهجور و مظلوم نیز به شمار می‌آید. متأسفانه اکنون بزرگ‌ترین دغدغه هنرمندان رشته خوشنویسی کشور، معیشت و نحوه گذران زندگی است. هنرمند باید به قدری آرامش و فراغ بال داشته باشد که جز دغدغه هنر و خلق اثر هنری، فاقد هرگونه دغدغه دیگری باشد.
اکبری تصریح کرد: بایسته است که مسئولین و متولیان عرصه فرهنگ و هنر کشور بیش از پیش به فکر هنرمندان باشند و زمینه لازم را برای آرامش و فراغ فکر آنها فراهم سازند. اکنون شاهد حضور و اقبال خیل انبوهی از جوانان مستعد و علاقه‌مند به رشته خوشنویسی هستیم. بسیاری از این افراد، با موفقیت مدارج و آموزش‌های لازم را طی می‌کنند اما هنگامی که به حیطه خلق اثر و فروش آثارشان می‌رسند، با شرایط سختی مواجه می‌شوند؛ چراکه بازار مناسبی برای عرضه و فروش آثارشان وجود ندارد.
وی ادامه داد: طیف وسیعی از مردم به عنوان خریداران آثار هنری، عموما آثاری که در رشته نقاشی خلق می‌شود را با سهولت و اقبال بیشتری خریداری می‌کنند؛ اما به سختی حاضر می‌شوند که سرمایه خود را صرف خرید یک اثر فاخر خوشنویسی کنند. شاید یکی از دلایل این امر، عدم آشنایی و شناخت کافی قاطبه مردم نسبت به هنر خوشنویسی باشد. چنین وضعیتی عرصه را بر هنرمند رشته خوشنویسی تنگ و شرایط ادامه کار را برایش سخت‌تر می‌کند. اکنون شاهدیم که اساتید بزرگ و نامدار خوشنویسی کشور از عهده فروش آثار فاخرشان برنمی‌آیند؛ چه رسد به هنرمندان جوان این رشته که شرایطی به مراتب دشوارتر را تجربه می‌کنند.
عضو انجمن خوشنویسان ایران در بخش دیگری از اظهارات خود به لزوم معرفی و شناساندن هنر ایرانی-اسلامی به‌ویژه خوشنویسی به اقصی‌نقاط جهان اشاره کرد و در این زمینه گفت: پیش‌تر اقدامات خوبی در زمینه معرفی و شناساندن هنر خوشنویسی به عموم ملت‌ها و فرهنگ‌های جهان صورت گرفته است؛ برای مثال، ثبت خط نستعلیق به عنوان میراثی جهانی یکی از گام‌های مهم و شایانی است که در این زمینه برداشته شده است؛ یا قرار گرفتن نام استاد غلامحسین امیرخانی در فهرست گنجینه زنده بشری جهان، یکی دیگر از افتخارات چشمگیری است که در رشته خوشنویسی حاصل شده است. با این‌وجود، همچنان ظرفیت‌های بالقوه پرشماری در هنر خوشنویسی وجود دارد که جملگی این ظرفیت‌ها می‌توانند در مقیاس جهانی عرضه و شناسانده شوند. یکی از این ظرفیت‌ها، خط نسخ ایرانی است که متأسفانه باوجود ظرفیت بکر و استثنائی‌اش هنوز از دایره مرزهای کشور خارج و به ملل و فرهنگ‌های خارجی معرفی نشده است.
اکبری یادآور شد: یکی از اقداماتی که در فضای فعلی می‌تواند موجب رونق و فعلیت ظرفیت‌های بالقوه هنر خوشنویسی شود، برگزاری جشنواره‌های هنری ارزنده و باکیفیت در سطح بین‌المللی است. البته باید در باب جوایزی که در عموم جشنواره‌های هنری کشور به هنرمندان اعطا می‌شود هم تجدیدنظر جدی داشت؛ چراکه غالب جوایز مذکور، انگیزه‌های لازم برای مشارکت پرشور هنرمندان در این قسم جشنواره‌ها را فراهم نمی‌کنند.
وی در بخش پایانی سخنان خود ضمن گلایه از قیمت بالای لوازم و تجهیزات مربوط به هنر خوشنویسی گفت: متأسفانه اکنون قیمت کاغذ در بازار، به شکل سرسام‌آوری گران شده است؛ علاوه بر این گرانی مفرط، عرضه کاغذهای باکیفیت نیز در بازار محدود شده و این مسئله نیز، به فهرست مسائل انبوهی که کسر قابل توجهی از هنرمندان خوشنویس کشور با آنها مواجه‌اند، افزوده شده است. امیدوارم با مداخله مثبت و مؤثر متولیان حوزه فرهنگ و هنر کشورد به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن خوشنویسان ایران، این مسائل مرتفع شود و در آینده نزدیک، شاهد فروغ مضاعف هنر خوشنویسی و درخشش هنرمندان مستعد خوشنویسمان در سطوح ملی و بین‌المللی باشیم.
نمایشگاه آثار خوشنویسی نسرین اکبری با نام «خلوت عشق» تا 15 اسفندماه جاری از ساعت 9 تا 18 با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در نگارخانه پردیسان پذیرای بازدیدکنندگان خواهد بود.
انتهای پیام/
