زندگی ایرانی| اهمیت امانت‌داری خانم‌ها در زندگی مشترک/ چرا قرآن کریم به موضوع رازداری و امانت‌داری زنان اشاره فرموده است؟
امانت‌داری در حفظ مال و آبروی همسران، یکی از رمزهای بزرگ و بسیار مؤثر در خوشبختی بوده و جایگاه مهمی در سبک زندگی اسلامی دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از مهم‌ترین آموزه‌های دین اسلام در زمینه سبک زندگی و داشتن زندگی مسالمت‌آمیز و آرامش‌بخش آن است که هر یک از زوجین در زندگی مشترک، خود را مقید به جلب اعتماد همسر کنند. در این میان، امانت‌داری زنان در برابر همسر خود از اهمیت زیادی برخوردار است، به طوری که خدای متعال در قرآن کریم به طور مستقیم به این موضوع اشاره و تأکید فرموده است. در عین حال نبی مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نیز در سخنان گهربار خود بارها بر اهمیت امانت‌داری زنان در قبال شوهران خود تأکید کرده‌اند.
خبرگزاری تسنیم در گفتگویی که با دکتر ماهرخ نیلچی استاد حوزه و دانشگاه انجام داده است، به بررسی موضوع امانت‌داری زنان خانواده از رویکرد اسلامی پرداخته است. آن طور که این محقق سبک زندگی اسلامی توضیح می‌دهد، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در روزهای نزدیک به شهادت خود، از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام پرسید: «ای پسر عمو! آیا در این سال‌هایی که در کنار یکدیگر زندگی کردیم، از من دروغ یا مخالفت یا خیانتی دیده‌ای؟ من نه در زمان زندگی کردن با شما هیچ زمانی را به یاد ندارم که به شما دروغی گفته باشم یا در مورد موضوعی مانند انسان‌های خائن رفتار کرده باشم و یا با خواسته‌هایت مخالفتی کرده باشم.» درواقع این فرمایش حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها مشخص می‌کند که یک زن در برابر همسرش سه وظیفه اصلی را بر عهده دارد: در مورد مال و ناموس به همسرش خیانت نکند و نسبت به او وفادار باقی بماند. نسبت به او صداقت داشته باشد و این صداقت را نه‌تنها در مورد مطالبی که به همسرش می‌گوید، بلکه درباره اموال همسرش هم صادقانه رفتار کند. در عین حال با همسرش سر ناسازگاری نگذارد تا زندگی را برای خودش، همسرش و فرزندان تلخ کند. نکته قابل توجه درباره امانت‌داری و صداقت و درستکاری حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها این است که امام علی علیه السلام در پاسخ فرمودند: «به خدای یکتا پناه می‌برم! همسرم تو نسبت به مسئولیت‌های الهی خود عالم‌تر و درستکارتر و پرهیزکارتر از آن هستی که با این بحران‌ها و مشکلات شخصیتی درگیر شوی.» بنابراین حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها الگوی بسیار خوب و کاملی هستند که همه خانم‌ها می‌توانند از ایشان درس بگیرند.
جایگاه امانت‌داری زنان در خانواده
در آموزه‌های اسلامی تأکید زیادی نسبت به امانت‌داری شده است. می‌خواهیم این خصلت را از منظر سبک زندگی خانوادگی بررسی کنیم و بدانیم امانت‌داری زن در خانواده چه تأثیری در نشاط و امنیت خانوادگی دارد؟
یکی از ویژگی‌های خانواده سالم و شاداب، امانت‌داری زن در برابر اموال و دارایی‌های مرد خانواده است. به عبارت دیگر خانواده تا زمانی می‌تواند شادابی و سلامت خود را حفظ کند که اعضای خانواده با حقوق و مسئولیت‌های یکدیگر آشنا باشند. یکی از حقوق مرد خانواده این است که همسرش در حضور و غیاب او حافظ اموال و دارایی‌هایش باشد و در عین حال امانت‌دار اسرار و مشکلات داخل خانواده باشد.
حافظ اسرار و اموال همسرت باش
با این توضیح، امانت‌داری تنها در مورد حفاظت از اموال و دارایی‌های مادی خلاصه نمی‌شود؟
بله. باید توجه داشت که امانت‌داری فقط به حفاظت از دارایی مادی مثل پول و ملک و وسایل زندگی مربوط نمی‌شود. یکی از مواردی که زن مسلمان باید برای حفظ و نگهداری آن اهمیت زیادی قائل باشد، مسائلی مثل آبرو، رازها، مشکلات و موارد دیگری است که احتمالاً مرد خانواده نمی‌خواهد دیگران از آن‌ها باخبر باشند. زن امانت‌دار، در عین حال که از اموال و دارایی مرد در غیاب او حفاظت می‌کند، حافظ اسرار و آبروی او هم هست و مثلاً با مطرح کردن مشکلات مادی یا غیرمادی همسرش، آبروی او را به خطر نمی‌اندازد.
به عبارت دیگر، یکی از وظایف زن مسلمان امانت‌داری اوست. یک انسان امانت‌دار نه تنها جنسی را که به عنوان امانت به او سپرده شده حفظ می‌کند و آن را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهد، بلکه حتی درباره آن جنس هیچ اطلاعاتی به دیگران نمی‌دهد.
همان طور که برای حفاظت از امانت‌های مادی و جنسی دیگران باید نکته‌هایی را در نظر داشت، زن خانواده باید اسرار همسرش را طوری حفظ کند که دیگران به هیچ شیوه‌ای از آن باخبر نشوند؛ یعنی باید از هر حرف یا اشاره‌ای که به راز همسرش مربوط است، پرهیز کند.
جلب اعتماد همسر
بعضی خانم‌ها سهواً و به عنوان درددل کردن، مشکلات و گرفتاری‌های همسر و زندگی شخصیخود را با دیگران در میان می‌گذارند. این کار موجب می‌شود چه اتفاقاتی خانواده را تهدید کند؟
راه‌های زیادی وجود دارد که افراد بتوانند اساس خانواده خود را به باد بدهند! یکی از راه‌ها این است که زن خانواده، مشکلات و رازهای همسرش را برای دیگران تعریف کند تا کسی پیدا شود و از این مشکلات سوءاستفاده کرده و به آن‌ها آسیب برساند.
بنابراین جلب اعتماد مرد خانواده، تنها با نگهداری و مراقبت از دارایی‌های مادی او به دست نمی‌آید. زن باید رازدار خوبی برای همسرش باشد و در عین اینکه تلاش می‌کند راه حلی برای مشکلات او پیدا کند، آن‌ها را در قلبش نگه دارد و برای کسی بازگو نکند.
در جلد شانزدهم کتاب بحارالانوار، روایتی از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام نوشته شده که آن حضرت فرموده‌اند: «خیر دنیا و آخرت در امانت‌داری، رازدارى و دوستى با نیکان جمع است و همه شر و بدى در فاش کردن راز و برادرى با اشرار.» همچنین آن حضرت در یکی از حکمت‌های نهج البلاغه می‌فرمایند: «الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ، وَ الْحَزْمُ بِإِجالَةِ الرَّأْی وَ الرَّأْی بِتَحْصینِ الاَسْرارِ؛ پیروزی یافتن به حزم و خودداری است و حزم به کار انداختن اندیشه است و اندیشه به نگهداری اسرار و نهان‌ها است.»
رازداری در زندگی
گاهی پیش می‌آید که مردی از همسرش گله می‌کند که: «هر مشکل و مسئله‌ای که در خانه ما پیش می‌آید، خیلی زود از زبان اقوام و آشنایان می‌شنوم. همسرم تمام مسائل خانواده‌مان را برای دیگران تعریف می‌کند و با این رفتارش، مشکلات بسیار زیادی را برای ما ایجاد می‌کند.» این کار چه آسیبی دارد؟
این نوع رفتارها باعث می‌شود که مرد، به مرور زمان مسائل و مشکلاتش را با همسرش مطرح نکند و درنتیجه فاصله آن‌ها از یکدیگر روز به روز بیشتر و بیشتر شود. به همین صورت است که اعضای خانواده، یکدیگر را مشاور و رازدار خوبی نمی‌دانند و در خانواده خود احساس ناامنی می‌کنند.
پس نباید فراموش کرد که راه حفظ اساس زندگی خانوادگی این است که با هر روشی آرامش را در خانواده حفظ کنیم تا افراد احساس امنیت را از دست ندهند و از یکدیگر فراری نباشند.
رازش را حفظ کن
حفظ اسرار همسر را هم به عنوان حفظ امانت او مطرح کرد؟
بله. بر اساس روایات و آیات قرآن کریم، مسلمان باید رازی را که دیگران با او در میان گذاشته‌اند، حفظ کند و امانت‌دار اسرار دیگران بوده و در هیچ شرایطی در حفظ این امانت، خیانت نکند. اهمیت این مسئله به اندازه‌ای است که در دین اسلام، یکی از نشانه‌های مسلمان، رازداری و امانت‌داری اوست.
همین مسئله در بعضی موارد، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. به عنوان مثال در آیات قرآن کریم و همچنین روایات ائمه اطهار علیهم السلام تأکید زیادی شده است که زن باید حافظ رازها و مسائل همسرش باشد و آن را برای دیگران بازگو نکند.
مفسرین قرآن کریم در روایتی در تفسیر آیه سوم سوره مبارکه تحریم نوشته‌اند که روزی پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله مطلبی را به عنوان امانت و راز با یکی از زنان خود مطرح کرده و تأکید فرمودند که هیچ کسی حتی همسران دیگر آن حضرت از این مطلب باخبر نشوند. بعد از مدتی، آن زن سخن رسول خدا صلی‌الله علیه و آله را به همسر دیگر آن حضرت گفت. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نیز با دریافت وحی از سوی خداوند متعال، از بر ملا شدن راز خود توسط آن زن باخبر شدند.
درواقع خداوند متعال این ماجرا با لحن سرزنش‌آمیزی به پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله خبر داد که: «وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِی إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَن بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنبَأَک هَذَا قَالَ نَبَّأَنِی الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ؛ (به خاطر بیاورید) هنگامى را که پیامبر یکى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامی که او آن را افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت، قسمتى از آن را براى او بازگو کرد و از قسمت دیگر خوددارى نمود؛ هنگامی که پیامبر همسرش را از آن خبر داد، گفت: «چه کسى تو را از این راز آگاه ساخت؟» فرمود: «خداوند عالم و آگاه مرا باخبر ساخت.»
از این آیه شریفه مشخص می‌شود که زن اجازه ندارد که اسرار و مسائل پنهانی همسرش را به دیگران خبر بدهد و لازم است که حافظ رازهای مرد باشد.
مالش را حفظ کن
یکی از نتایج اولیه که از امانت‌داری زنان در خانواده به دست می‌آید، نگهداری و حفاظت ازدارایی و اموال خانواده است. این نکته در منظر اسلام چگونه تعبیر و تفسیر شده است؟
در آیه 34 سوره نساء آمده است که: «...فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ...؛ و زنان صالح آن‌ها هستند که متواضع بوده و در غیاب (همسر خود) حفظ اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقى که خدا براى آنان قرار داده، می‌کنند...»
در این آیه شریفه، زن‌های صالح و درستکار این طور معرفی شده‌اند که آن‌ها زن‌هایی فروتن بوده و در قبال خانواده خود متعهد هستند و نه فقط در حضور مرد خانواده، بلکه حتی در غیاب او حفظ الغیب می‌کنند؛ یعنی در قبال دارایی، ناموس، آبرو، اسرار و هر چیزی که به شخصیت مرد مربوط است، امانت‌دار هستند و وظایف خود را به درستی انجام می‌دهند.
طبق این آیه آیا می‌توان گفت که اموال مرد به عنوان امانت در اختیار زن قرار می‌گیرد تا از آناستفاده کند؟
همین طور است. هرچند که لوازم زندگی در طول زندگی به زن و شوهر، هر دو، تعلق دارد. حتی بسیار پیش می‌آید که زن بیشتر از شوهرش از دارایی و اموال او استفاده می‌کند. پس باید برای مراقبت و نگهداری از آن تلاش کند تا هم خودش و هم بقیه اعضای خانواده از آن بهره ببرند و مرد خانواده برای تعمیر یا تهیه دوباره لوازم خانه به زحمت نیفتد.
در روایتی در جلو چهاردهم کتاب وسائل الشیعه به نقل از امام رضا علیه السلام نقل شده است که آن حضرت فرموده‌اند: «ما اَفادَ عَبْدٌ فائِدَةً خیرا مِنْ زَوْجَةٍ صالِحَةٍ اِذا رَأها سَرَّتْهُ و اِذا غابَ عَنْها حَفِظَتْهُ فی نَفْسِها وَ مالِهِ؛ برای بنده فایده‌ای بهتر از این نیست که دارای همسری باشد که هرگاه او را می‌بیند، مسرورش سازد و در غیاب او از خود و مال همسرش حفاظت کند.»
الگوی خانم امانت‌دار
سبک زندگی و رویکرد حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها به عنوان الگوی بزرگ زنان، در این بارهچگونه بوده است؟
در کتاب «فاطمه سلام‌الله علیها از ولادت تا شهادت» نوشته آیت‌الله سید محمدکاظم قزوینی نوشته شده است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در روزهای نزدیک به شهادت خود، از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام پرسید: «ای پسر عمو! آیا در این سال‌هایی که در کنار یکدیگر زندگی کردیم، از من دروغ یا مخالفت یا خیانتی دیده‌ای؟ من نه در زمان زندگی کردن با شما هیچ زمانی را به یاد ندارم که به شما دروغی گفته باشم یا در مورد موضوعی مانند انسان‌های خائن رفتار کرده باشم و یا با خواسته‌هایت مخالفتی کرده باشم.»
درواقع این فرمایش حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها مشخص می‌کند که یک زن در برابر همسرش سه وظیفه اصلی را بر عهده دارد: در مورد مال و ناموس به همسرش خیانت نکند و نسبت به او وفادار باقی بماند. نسبت به او صداقت داشته باشد و این صداقت را نه تنها در مورد مطالبی که به همسرش می‌گوید، بلکه درباره اموال همسرش هم صادقانه رفتار کند. در عین حال با همسرش سر ناسازگاری نگذارد تا زندگی را برای خودش، همسرش و فرزندان تلخ کند.
نکته قابل توجه درباره امانت‌داری و صداقت و درستکاری حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها این است که امام علی علیه السلام در پاسخ فرمودند: «به خدای یکتا پناه می‌برم! همسرم تو نسبت به مسئولیت‌های الهی خود عالم‌تر و درستکارتر و پرهیزکارتر از آن هستی که با این بحران‌ها و مشکلات شخصیتی درگیر شوی.» بنابراین حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها الگوی بسیار خوب و کاملی هستند که همه خانم‌ها می‌توانند از ایشان درس بگیرند.
انواع خیانت در امانت
در احکام اسلامی انواعی از خیانت در امانت نقل شده است. در این میان، شیوه خیانت در امانتهمسران چه تعریفی دارد؟
حفظ کردن مال شوهرش و امانت‌داری در برابر دارایی‌های او فقط به این نیست که خانم خانه اموال خانه را بدون اجازه شوهرش به دیگران ندهد. موارد دیگری هم وجود دارد که امانت‌داری زن را ثابت می‌کند.
استفاده کردن نا به‌جا و بی‌اندازه از وسایل خانه، بر پا کردن مهمانی‌های پرهزینه که مرد را به سختی بیندازد، مراقبت نکردن از لوازم خانه، دقت نداشتن در موقع استفاده از وسایل، اسراف کردن در استفاده از مواد غذایی و آب و برق و ... همه این موارد برخلاف کارهایی است که یک زن امانت‌دار انجام می‌دهد.
درواقع تمام اموال مرد که در خانه وجود دارد و زن و فرزندان از آن‌ها استفاده می‌کنند، به عنوان امانتی هستند که خانم وظیفه دارد از آن‌ها مراقبت کند. پس هر کاری که باعث شود عمداً به اموال و وسایل خانه آسیب برساند و مرد را به دردسر بیندازد، خیانت در امانت محسوب می‌شود.
یک خانم مسلمان تحت هیچ شرایطی بدون اجازه و جلب رضایت شوهرش هیچ چیزی از دارایی‌های خانه را به کسی نمی‌دهد، بیشتر از اندازه معمول مهمان به خانه دعوت نمی‌کند تا اموال خود و خانواده‌اش را از بین ببرد و همسر را به سختی بیندازد. به طور کلی در زندگی، به شکلی رفتار می‌کند که اعتماد او را به دست بیاورد.
پایان پیام/
