«معجزه آبخیزداری»|تاریخچه احداث سدهای زیرزمینی در ایران و دنیا

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، هدف دهه بین المللی تأمین و بهداشت آب شرب، آن است که آب سالم و بهداشتی در دسترس همگان قرار گیرد. دستیابی به این هدف به سادگی میسر نیست و کارها باید چندین دهه ادامه یابد تا این هدف محقق شود. در ضمن تجربه نشان داده است که جهت گیری ها باید از روش های گران و پیچیده به روش های مناسب، ارزان و جامعه پسند و مطابق با شرایط محلی تغییر یابد. بسیاری از کشورهای در حال توسعه در مناطقی که بارندگی به صورت فصلی و غیر قابل پیش بینی است، واقع شده اند. در این کشورها تهیه آب تا حد زیادی از طریق ذخیره کردن آن در فصل پرباران برای فصل های کم باران و در سال های مرطوب برای سال های خشک انجام می شود.

یکی از راه های برطرف کردن کمبودهای فصلی آب، استفاده از آب زیرزمینی است. ولی در برخی نواحی در اواخر فصل خشک حتی منابع آب زیرزمینی نیز به انتها می رسند و یا آب زیرزمینی در دسترس نیست و برای بهره برداری از آن، نیاز به حفر چاه های عمیق و نصب پمپ می باشد که البته این روش مقرون به صرفه نیست. یکی از روش های ذخیره آب که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته، استفاده از سدهای آب زیرزمینی است.

سد کردن جریان آب زیرزمینی به منظور جلوگیری از به هدر رفتن آن فکر تازه ای نیست. سدهای زیرزمینی در جزیره ساردینیا در زمان رومیان ساخته شده و بناهایی در تونس نشان می دهد که سد کردن جریان آب زیرزمینی توسط تمدن های قدیمی در شمال آفریقا انجام می شده است. گزارشی هم از یک سد آب زیرزمینی که در قرن هیجدهم در آریزونای آمریکا ساخته شده موجود می باشد.

به تازگی روش های مختلف احداث سدهای آب زیرزمینی در مقیاس کوچک، گسترش یافته و در بعضی قسمت های دنیا به ویژه در هند، جنوب و شرق آفریقا و برزیل به کار رفته است. در چند سال اخیر ایده استفاده از سدهای آب زیرزمینی در پروژه های توسعه روستایی افزایش یافته است. در این رابطه چندین پروژه تحقیقاتی پیش شده و تعدادی از آنها در حال حاضر در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی آغاز گردیده است. دفتر مرکزی آب زیرزمینی هند، مکان یابی و احداث تعدادی از سدهای آب زیرزمینی در کرالا را انجام داده و انستیتو سلطنتی تکنولوژی استکهلم در قالب یک پروژه تحقیقاتی، تناسب این طراح را با برنامه ریزی منطقه ای جنوب هند بررسی کرده است. در حال حاضر استفاده از سدهای آب زیرزمینی جهت ذخیره آب تکنیک قابل قبولی در جنوب هند است، چندین سد توسط گروه های ایالتی جنگل و آبیاری ساخته شده است.

با حمایت فنی و مالی کشور سوئد در طی چند سال گذشته، چندین سد زیرزمینی در اتیوپی توسط بخش دولتی ساخته شده است. یونسکو احداث چندین سد در آفریقا را مورد حمایت قرار داده است و یک پروژه تحقیقاتی توسط دانشگاه علوم و تکنولوژی لاند سوئد با مساعدت مسئولین کشور زیمباوه آغاز به کار نموده است.

استفاده از سدهای آب زیرزمینی نسبت به روش های متداول ذخیره سطحی آب دارای مزایای زیادی است. در این روش تلفات تبخیر کاهش یافته و یا حتی به طور کامل از بین می رود. یک بار و برای همیشه طراحی و ساخته می شود و سپس ذخیره آب برای مدت طولانی در دسترس می باشد، در حالی که حجم ذخیره مفید مخازن سطحی به دلیل رشد گیاهان و ته نشینی رسوبات کاهش می یابد و همچنین به طور مرتب در معرض تبخیر یا خرابی ناشی از طغیان های شدید می باشد. در روش مورد نظر آب ذخیره شده کمتر آلوده می شود و مخاطرات سلامتی از قبیل تخم گذاری پشه مالاریا و شیوع تب حلزون که در مخازن سطحی وجود دارد، منتفی می باشد.

طبق مطالعات، سدهای زیرزمینی در کشورهایی مثل ایران که سطح آب زیرزمینی نوسان زیادی در فصل خشک و مرطوب دارد، مفید خواهد بود. سابقه ساخت سدهای زیرزمینی رد ایران در عصر حاضر به سال 1370 می رسد که در کهنوج کرمان به منظور تامین آب شرب شهرکی توسط وزارت جهاد سازندگی وقت انجام شد. طبق مطالعات اولیه انجام شده از سوی کارشناسان دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، بیش از 300 نقطه از کشور، ظرفیت احداث سردهای زیرزمینی دارند.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

انتهای پیام/