چالش سعید سلطانی با روایت پهلوی اول/ آیا سریال "بوم و بانو" عاشقانه موفقی است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سریال "بوم و بانو" به کارگردانی سعید سلطانی در اواسط پخش قرار گرفته است. سریالی که رفته رفته خودش را پیدا کرده اما بسیاری کماکان این انتقاد را دارند که مضمونش می‌توانست جدیدتر و تازه‌تر باشد. چرا که عاشقانه در دلِ تاریخ رضاخانی، پیش از این دستمایه برخی از سریال‌ها شده حتی به گفته این منتقدین، برخی از آن‌ها به مراتب بهتر از "بوم‌و بانو" هم بوده‌اند.

مسائل سیاسی زمان پهلوی اول بارها در برخی سریال‌ها دیده و شنیده شده است. زیبنده بود که در فیلمنامه، سلطانی سراغِ دستمایه‌های دیگری برای کار "بوم و بانو" می‌رفت شاید بیش از این‌ها دیده می‌شد. روزهای ابتدایی پخش، سعید سلطانی و گروهش با چالش همین روایت رضاخانی مواجه شدند که بسیاری تمجید و تطهیر خاندان پهلوی را نقطه اصلی نقد خودشان قرار دادند.

دست‌اندرکاران سریال هم مثل شیوا خنیاگر در گفت‌وگوی با خبرنگار تسنیم  خواستند که زود قضاوت نکنید و یا خیلی از هنرمندان و سازندگان این اثر، از منتقدین و محققین خواستند بگذارند داستان این سریال شکل و شمایل پیدا کند. رفته رفته عاشقانه‌های سریال بر روایتِ تاریخی سعید سلطانی غلبه کرد و خنثی بودن بیشتر به چشم آمد.

در کنار این انتقادات اما بازتاب‌ها نشان می‌دهد فیلمنامه "بوم و بانو"، شخصیت‌پردازی و هنرنمایی برخی از بازیگران بسیار قابل توجه قرار گرفته است. برخی از منتقدین حتی در کنار نظامی‌گری خوبِ مسعود رایگان در سریال "بوم و بانو" و حضور درخشانِ بهنام تشکر، نقش مهدی میامی را هم بسیار دیده‌اند و تجلیلش کرده‌اند. این نشان می‌دهد سعید سلطانی توانسته در بازی گرفتن از توانمندهایش امتیاز دیگری را به خودش اختصاص دهد. اگر مضمونِ کهنه سریال دستمایه تازه‌تری پیدا می‌کرد سریال شبکه دو را ماندگارتر می‌کند. امروز باید کارگردانان به سراغ داستان عاشقانه جدیدتری بروند تا مخاطب همذات‌پنداری بهتری پیدا کند. البته عشق هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و در هر لباسی جلوه‌گری بهتری خواهد داشت.

همان اعتقادی که سحر عصرآزاد منتقدین تلویزیون دارد و در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم  می‌گوید: سعید سلطانی کارگردان سریال "بوم و بانو" مجموعه خاطره‌انگیز "پس از باران" و سریال دنباله‌دار "ستایش" را در سه فصل در کارنامه دارد که به جهت کیفی و هنری تفاوت سطح آشکاری دارند اما هر کدام در زمان خود مورد توجه مخاطبان گسترده قرار گرفته و دیده شدند.

وی افزود: هرچند "ستایش" به واسطه تکیه بر ملودرامی عام و مخاطب‌پسند، نتوانست نمره خوبی به جهت فیلمنامه، کارگردانی و وجوه هنری در قیاس با مجموعه‌های قابل‌دفاع سلطانی بگیرد، اما نمی‌توان منکر جذابیت‌های اولیه این درام برای همراهی مخاطب شد.

این منتقد تلویزیون تأکید کرد: دغدغه‌مندی نسبت به تاریخ معاصر از دل‌مشغولی‌های ادامه‌دار این کارگردان است که هرگاه بر بستر درامی حساب شده و محکم قرار گرفته، با کارگردانی دقیق او منجر به ثبت اثری قابل‌دفاع به جهت کیفیت و مقبولیت شده است. همانطور که "پس از باران" توانست این دو ویژگی؛ یعنی کیفیت و مقبولیت را بر بستر سفری از زمان‌حال به دل تاریخ را در جغرافیای شمال کشور و مناسبات و روابط حاکم حفظ کرده و پیگیری مخاطب را به همراه داشته باشد.

عصرآزاد افزود: "بوم و بانو" می‌تواند بازگشتی به دل‌مشغولی‌های سلطانی با روایت عاشقانه‌ای در دل تاریخ معاصر با مایه‌های مذهبی باشد که پیشتر به جهت کیفی هم نمره قبولی گرفته است. این سریال از الگوی آشنایی تبعیت می‌کند که در مجموعه‌های موفق متعددی مورد توجه قرار گرفته اما از آن کلیشه‌های جذاب و اجتناب‌ناپذیر است که می‌تواند به واسطه زاویه نگاه هر کارگردانی به تاریخ، عشق و درام متمایز و منحصر به فرد شود.

وی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که سریال "بوم و بانو" تا نیمه اول پخش در دراماتیزه کردن این دستمایه‌ها، ریتم وقایع و رویدادهای محرک، نحوه پیوند خطوط فرعی و برجسته کردن خط داستانی اصلی با افت و خیزهایی روبرو است که تبدیل شدن آن به اثری تمام و کمال را با اما و اگرهایی مواجه می‌کند.

در ادامه به سراغ معصومه نصیری کارشناس رسانه رفتیم و درباره وجوه دیگر و حتی نقدی که بسیاری برای روایت تاریخی این سریال داشتند رفتیم. چرا که بسیاری به نوعِ قرائت تاریخی سعید سلطانی انتقاد داشتند. او در این باره به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: متأسفانه این ضعف درباره برخی از مستندهای صداوسیما دیده می‌شود و این ایراد وارد است. چراکه قرائت‌ها، گاهی باعث ایجاد دوگانه هایی در ذهن مخاطب می شود که منجر به برداشت و قرائت‌های دوگانه تاریخی نیز خواهد شد. گاهی در سریال و مستندی می‌گوییم فلان شخص خیانت کرده و در سریال و مستند دیگری نه به طور مستقیم بلکه غیرمستقیم به مخاطب القاء می‌کنیم که به این شکل نبوده است. حتی برخی اوقات هم با آن لایه‌های پنهانِ پیام به آن خیانتکارِ تاریخی حق هم داده می‌شود و این از ضعف‌های جدی حوزه برنامه‌سازی ما است. 

او درباره قرائتِ تاریخی سریال "بوم و بانو" تأکید کرد: نوع قرائت و هدایت در روایت تاریخی بسیار مهم است. جایی مستندی درباره اشرف پهلوی ساخته می‌شود که تطهیر شده است و جایی هم به مخاطب می‌گوییم او قاچاقچی بوده و مشکلات اخلاقی داشته است. گاهی آنقدر روایت‌ها متناقض است که مخاطب با چندگانه‌ای از روایت‌ها و قرائت‌ها مواجه می‌شود. این روایت‌های چندگانه در دوران پهلوی‌ها برمی‌گردد به اینکه یا ما تاریخ را درست نمی‌خوانیم و یا منابع غیرهمسو را مورد بررسی قرار می‌دهیم. نمی‌توانم بگویم در "بوم و بانو" چنین اتفاقی افتاده اما قرائتِ سعید سلطانی بیشتر از اینکه جانبدارانه باشد، خنثی بوده است. به هر حال کارهایی که در این راستا ساخته می‌شود می‌تواند وجه و ابعاد بهتری داشته باشد. 

نصیری افزود: منابع پژوهشی سریال "بوم و بانو" کم نبودند؛ به نظرمن شاید ما تکلیف خودمان را به عنوان سازنده با ماجرای پهلوی‌ها بدانیم بهتر می توانیم اثرگذار باشیم. قرار است وسط میدان باشیم یا آن سوی میدان؛ چه هدفی داریم و چه چیزهایی می‌خواهیم به بیننده القاء کنیم. خنثی بودن‌هایی که برخی اوقات در سریال‌های تلویزیونی اتفاق می‌افتد برمی‌گردد به اینکه نمی‌خواهیم پای یکسری چیزها بایستیم. یا ترس از دست دادن مخاطب را داریم و یا از قضاوت شدن در هراسیم. این هم تنها به این سریال باز نمی‌گردد. این هراس شاید ناشی از مارپیچ سکوتی باشد که به گونه‌ای بسیاری از ما را احاطه کرده است.

این منتقد تلویزیون در پاسخ به این سؤال که بسیاری به نوع لباس‌ها و شخصیت‌پردازی‌ها انتقاد داشته‌اند، گفت: کماکان نظر من درباره سریال همان است که می‌خواسته قلابش را بیندازد و مخاطب را جلبِ داستانش کند. اما در عین حال اعتقاد دارم باید صداوسیما به اصولی که دارد پایبند باشد. این ایراد به نمایش‌خانگی، سینما و تلویزیون وارد است که هرکدام گویی برای کشوی  مجزا برنامه تولید می کنند. وقتی سریال های نمایش‌خانگی را می‌بینیم انگار برای و با قواعد ایرانی دیگر تولید محتوا شده است و این تناقض درباره سینما و تلویزیون نیز وجود دارد. شاید گروهِ "بوم و بانو" می‌خواستند شخصیت‌هایش نزدیک به پوشش آن مقطع تاریخی شوند. 

وی افزود: البته این سؤال هم بوجود می‌آید که آیا قوانین صداوسیما درباره این سریال تغییر کرده است؟ این هم محل نقد و بررسی است. آیا نمی‌توانستیم مدل دیگری برای پوشش شخصیت‌هایمان برای همذات‌پنداری مخاطب با آن دوره تاریخی را طراحی کنیم؟ این را مطرح میکنند که شاید کشور چهارمی برای سریال "بوم و بانو" بوجود آمده باشد! همه این‌ها محل بحث و بررسی است. اما با همه این اوصاف سریال قابل توجه و داستان‌گویی ساخته شده که بیننده می‌تواند تا پایان دنبالش کند. در این وانفسای بی‌محتوایی، ضمن نقد اینکه چرا محتوای فاخر و در خور توجه نداریم، از تلاش سریال‌سازانی که سریال‌هایشان در حال پخش است نیز باید تقدیر کرد که باز هم عرصه را خالی نکرده‌اند.

انتهای پیام/