قلم راز دانایی و مانایی

به گزارش خبرگزاری تسنیم،‌ ایوب دهقانکار، سرپرست مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی، در یادداشتی به‌مناسبت 14 تیر‌ماه روز قلم نوشت: نویسنده می‌نویسد هم برای دل خود و هم برای دیگری، هم برای مانایی افکار و اندیشه و هم برای آگاهی‌بخشی به دیگران و این همان کارکرد دوم قلم یعنی مانایی و میل به ماندگاری است.»

در میان کارکردها و کاربرد‌های متنوعی که قلم، و انواع آن اعم از سنتی، رایج یا نوع دیجیتال آن دارد، دو کارکرد اصلی را می‌توان برای قلم برشمرد؛ نخست آن‌که، قلم ابزاری است برای دانایی، و دوم آن‌که قلم ابزاری است برای مانایی. بدیهی است که این دو کارکرد که تا حد زیادی به هم پیوسته هستند، محصول کاربرد قلم به‌عنوان ابزار نوشتن است و از این روی است که قلم و نوشتن «با هم‌آیی» ذهنی دارند، ولو این‌که این با هم‌آیی لفظی و در قاموس واژگان نباشد.

در خصوص کارکرد اول (دانایی) می‌توان این‌گونه گفت که طبق یافته‌های علمی، قلم و محصول آن یعنی نوشتن تأثیر بسزایی در رشد ضریب هوشی و قدرت ذهنی انسان‌ها در طول اعصار مختلف داشته است. این تأثیر از بدو دستیابی انسان به این موهبت تاکنون محسوس و قابل مشاهده است.

شاید بتوان گفت سرآغاز تمییز علمی انسان از سایر مخلوقات و طلیعه تسلط نوع بشر بر ارض و سماء (وَسَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ ۚ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ جاثیه13) از طریق مجهز بودن به ابزاری به‌نام قلم بوده است. شکی نیست که این ابزار برای انسان و به‌منظور تحقق معجزه‌ای به‌نام نوشتن در نظر گرفته شده است و البته هدف غایی آن رهاندن انسان از ظلمت جهل و ناآگاهی، و نیل به نور دانش و آگاهی بیان شده است (...وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ‌یَعْلَمْ؛ علق5‌ــ‌3).

تأثیر نوشتن با ابزار قلم (صرف‌‌نظر از نوع آن) بر رشد ذهنی انسان امروزی نیز امری پذیرفته‌شده در نزد دانشمندان علوم شناختی است. متخصصین علم آموزش زبان بر این باورند در میان مهارت‌های مختلف زبانی اعم از گفتاری، شنیداری و...، مهارت نوشتن از جایگاه خاصی برخوردار است و گاهی نیز پیچیده‌ترین این مهارت‌ها چه برای فراگیری و چه برای آموزش محسوب می‌شود‌، به‌گونه‌ای که مستلزم انجام فرآیندهای پیچیده در مغز و اعصاب انسان است.

اما صرف‌نظر از فعل و انفعالات مغزی و عصبی در فرآیند نوشتن و به‌کارگیری قلم، آنچه که موجب تقدس و تعالی این ابزار (قلم) و محصول آن (نوشتن)  شده است، ویژگی تعاملی و اثربخشی آن است. این تقدس تا به حدی است که در کلام وحی به این دو (ابزار و فرایند) سوگند یاد شده است (ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ). شاید اگر بنا بود قلم و نوشتن به خدمت دیگری نیاید تا این حد نام آن‌ها به بارگاه کروبیان و قدوسیان راه نمی‌یافت تا حدی که بدان سوگند یاد شود، و از این منظر، شأن و جایگاه قلم، نویسندگی، و نویسنده شأنی است از شئون مقدسان و مقربان.

نویسنده می‌نویسد هم برای (دل) خود و هم برای دیگری، هم برای مانایی افکار و اندیشه و هم برای آگاهی‌بخشی به دیگران و این همان کارکرد دوم قلم یعنی مانایی و میل به ماندگاری است که در خدمت کارکرد اول در می‌آید و موجب می‌شود صاحب قلم که همان صاحب اندیشه است دیگری و دیگران را نیز به‌اندازه خود در عروج و تعالی سهیم بداند و در قبال او احساس مسئولیت کند و البته این اهمیت دیگری و احساس مسئولیت در قبال دیگران و البته حس تعلّم است‌ (کُلُّکُمْ راعٍ، وَ کُلُّکُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ) که منزلت نویسنده را به مقام معلمی تعالی می‌بخشد.

آری، نویسندگان معلمان جامعه‌اند و ناجیان بشر؛ این قلم متعهد است که بشر را از وادی ضلالت می‌رهاند و به سرمنزل مقصود می‌رساند، و این همان رسالتی است که نه بر دوش عابدان و زاهدان عزلت‌نشین، بلکه بر دوش برگزیدگان و منتخبان از نوع بشر در طول تاریخ گذاشته شده است، همان انسان‌هایی که نه به‌دنبال به‌در بردن گلیم خویش ز موج بلکه در پی وارهاندن غریق هستند... .

روز قلم را به همه نویسندگان ایران اسلامی که متعهد به تعلیم، تعلّم و آگاهی‌بخشی جامعه هستند تبریک می‌گویم.»

انتهای پیام/+