چند کلمه‌ای در ضرورت تشکیل "سازمان ملی آبخیزداری کشور"
محمدحسین غروی، از مدیران باسابقۀ منابع طبیعی و محیط زیست، معتقد است با توجه به فرابخشی بودن آبخیزداری ضرورت دارد سازمان ملی آبخیزداری کشور تشکیل شود.
به گزارش تسنیم، غروی در یادداشتی نوشت:
"مجموعۀ اقدامات مدیریت آبخیز را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: اولاً سخت‌افزاری (فیزیکی ــ صحرایی)؛ این بخش اقداماتی مانند عملیات ترویجی مشارکتی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و مکانیکی را شامل می‌شود. در جنبۀ سخت‌افزاری آبخیزداری، مهمترین عرصه‌هایی که باید تحت پوشش عملیات صحرایی قرار گیرد، عبارت است از: احیا و حفاظت و پوشش اراضی جنگلی و مرتعی مخروبه، عملیات کنترل سیل و رسوب در آبراهه‌ها و رودخانه‌های فرسایشی و سیلابی، آبخوان‌داری در دشت‌های سیلابی پایین‌دست و کنترل لغزش در مناطق خطرخیز که دارای حرکات مختلف توده‌ای هستند و همچنین جلوگیری از ایجاد و توسعۀ آبکندها.
ثانیاً: جنبۀ نرم‌افزاری آبخیزداری؛ این بخش شامل اقداماتی از قبیل تهیۀ قوانین و دستورالعمل‌ها و نظارت بر اجرای استانداردها، ضوابط و آیین‌نامه‌های حفاظتی است. در بُعد نرم‌افزاری آبخیزداری، لازم است این موارد لحاظ گردد: تهیۀ طرح‌های مدیریت جامع فرابخشی، تدوین و اجرای ضوابط حفاظتی، احیا و کنترل برای حفاظت خاک و کنترل سیل در عرصه‌هایی مانند معادن سطحی، جاده‌سازی، آبراهه‌ها و رودخانه‌های سیلابی و فرسایشی، دشت‌های سیلابی، آبخیزهای شهری، اراضی کشاورزی و دیمزارهای پرشیب و نیز کاربری اراضی جنگلی و مرتعی و زراعی و باغات بر اساس قابلیت و استعداد (تناسب اراضی و منابع آبی).
همچنین در بعد نرم‌افزاری آبخیزداری، برای مدیریت صحیح منابع طبیعی کشور باید نهادها و دستگاه‌های مختلف، مسئولیت‌های قانونی خود را دانسته و بدان عمل کنند و در این صورت است که می‌توان از خطرات و بلاهای طبیعی در امان ماند. بر اساس دانش آبخیزداری، سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی که در این مسئله دخیل هستند، عبارتند از:
- سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور
احیا و حفظ میلیون‌ها هکتار اراضی مخروبۀ جنگلی و مرتعی، در حیطۀ مسئولیت‌های ذاتی و قانونی سازمان جنگل‌ها و مراتع می‌باشد. متأسفانه در این مسئله طی دهه‌های اخیر شاهد مدیریت ناکارآمد بر جنگل‌ها و مراتع کشور بوده‌ایم.
- وزارت جهادکشاورزی
مدیریت، کنترل کشت و نیز احیای اراضی دیم (چه در میلیون‌ها هکتار دیمزار کم‌بازده و رهاشده در طول نیم قرن گذشته و چه دیمزارهایی که در حال حاضر زیر کشت هستند) در حیطۀ مسئولیت بخش خصوصی (کشاورزان) و وزارت جهاد کشاورزی و در شمار وظایف بالقوۀ آبخیزداری در بخش فیزیکی ــ صحرایی و نیز در بخش تدوین آیین‌نامه‌ها و مقررات حفاظت خاک در اراضی زراعی می‌باشد.
همچنین جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری‌های نادرست و بی‌برنامۀ اراضی جنگلی، مرتعی، کشاورزی و باغات که از دهه‌های هشتاد و نود بسیار شدت گرفته است، در حیطۀ مسئولیت وزارت جهاد کشاورزی بوده و از وظایف بالقوۀ آبخیزداری در زمینۀ تهیه و اعمال ضوابط جامع واگذاری اراضی بر اساس قابلیت و تناسب خاک و منابع آب، توسعۀ پایدار روستاها و حفظ محیط زیست می‌باشد.
- وزارت نیرو
مسئولیت مدیریت آبراهه‌های فصلی فرسایشی و سیلابی در آبخیزهای بالادست در حیطۀ وظایف بالفعل آبخیزداری و از نوع عملیات فیزیکی ــ صحرایی و مسئولیت مدیریت رودخانه‌های دائمی در حیطۀ وظایف قانونی وزارت نیرو است.
- وزارت راه و شهرسازی
مدیریت دشت‌های سیلابی در حیطۀ مسئولیت دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت راه و شهرسازی می‌باشد و در حیطۀ وظایف بالقوۀ آبخیزداری از نوع تهیۀ طرح‌های جامع مدیریت سیلاب دشت‌ها می‌باشد. همچنین رعایت اصول حفاظت خاک در احداث جاده‌های خاکی و روستایی در مناطق کوهستانی و نیز تجدیدنظر در محاسبات راهسازی به‌ویژه پل‌ها و کالورت‌هایی که بر اساس ارزیابی و محاسبات درست سیل طراحی نشده‌اند، در حیطۀ مسئولیت وزارت راه و شهرسازی و وظایف بالقوۀ آبخیزداری در زمینۀ تهیه و انتشار ضوابط فنی مربوطه می‌باشد.
- وزارت کشور
آبخیزداری شهری در حیطۀ مسئولیت وزارت کشور و شهرداری‌ها و در آبخیزهای مشرف به شهرها در حیطۀ وظایف بالفعل آبخیزداری از نوع فیزیکی ــ صحرایی می‌باشد.
- وزارت صنعت، معدن و تجارت
عرصۀ معادن سطحی (روباز) که پس از بهره‌برداری احیا نمی‌شوند، در حیطۀ مسئولیت بخش خصوصی و وزارت صنعت، معدن و تجارت و وظایف بالقوۀ آبخیزداری از طریق تهیۀ استانداردها و ضوابط حفاظتی بهره‌برداری و احیای عرصه‌های مربوطه می‌باشد.
همچنین مناطق لغزشی در حیطۀ وظایف بالفعل آبخیزداری از نوع عملیات فیزیکی صحرایی می‌باشد و نیز محدودۀ اراضی زراعی شامل آبکندهای فعال در حیطۀ وظایف بالقوۀ فیزیکی صحرایی آبخیزداری می‌باشد.
از همین پرونده بیشتر بخوانید
از آنچه ذکر شد می‌توان نتیجه گرفت عمدۀ وظایف آبخیزداری در چهارچوب سازمان جنگل‌ها که منحصر به اراضی ملی است نمی‌گنجد.همچنین بخش مهمی از وظایف مدیریت آبخیزها که معطوف به ضوابط و دستورهای فرابخشی (تدوین ضوابط و استانداردهای حفاظت آب و خاک) است، به‌دلیل جایگاه تشکیلاتی فعلی آبخیزداری تاکنون مغفول مانده است، لذا برای اینکه آبخیزداری بتواند وظایف بسیار مهمی را که بالقوه بر عهده دارد انجام دهد، در گام اول باید از نظر سازمانی و تشکیلاتی از سازمان جنگل‌ها و مراتع منتزع گردد و در گام دوم قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی خود را داشته باشد.
لذا در بحث اصلاح تشکیلاتی و قانونی پیشنهاد می‌گردد:
اولاً: آبخیزداری از سازمان جنگل‌ها و مراتع منتزع و با تصویب شورای‌عالی اداری، سازمان ملی آبخیزداری کشور تأسیس شود.این سازمان جدید ظرف 6 ماه با انجام بررسی‌های لازم اگر در انجام وظایف خود نیاز به قانون ویژه‌ای را احساس نماید، پیش‌نویس لازم را برای تصویب هیئت دولت تهیه کند و به جریان بیندازد. همچنین در اجرای وظایف سخت‌افزاری (تأمین اعتبارات لازم) و نرم‌افزاری (تهیه و تصویب ضوابط و استانداردها) این سازمان جدید نیاز به همکاری نزدیک با سازمان برنامه و بودجه دارد، لذا نیاز به تقویت ساختارهای ضروری مرتبط در این سازمان وجود دارد.
ثانیاً: با توجه به مشابهت‌ها و مشترکات آبخیزداری و آمایش سرزمین، "شورای‌عالی آمایش سرزمین" به "شورای‌عالی آمایش سرزمین و آبخیزداری" تغییر نام و ساختار یابدو در معاونت "فنی ، امور زیربنایی و تولیدی" سازمان برنامه و بودجه، "امور آب، کشاورزی و محیط زیست" به دو بخش "امور آب و کشاورزی" و "امور آبخیزداری و محیط زیست" تبدیل شود."
کل مطالب پروندۀ «معجزۀ آبخیزداری» اینجا در دسترس شماست
انتهای پیام/+
