چند پیشنهاد راهبردی به دولت برای بیرون آوردن نشر از وضعیت موجود
چنانچه مدیریت صحیحی در این خصوص اعمال شود، می‌توان وضعیت اسفناک موجود در حوزه نشر را مدیریت کرد و با حمایت‌های هدفمند از این مهلکه نجات یافت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، این روزها که جهان درگیر بحران جدیدی بنام کرونا شده است، تبعات اقتصادی بسیاری گریبان‌گیر ناشران و کتابفروشان شده است، در این میان بسیاری راه کار برون رفت از وضعیت موجود را برگزاری نمایشگاه کتاب مکجازی و روی آوردن به فروش مجازی عنوان می‌کنند، اما سید‌عباس حسینی نیک مدیر انتشارات مجد معتقد است که برای آسیب‌شناسی و ارائه تدابیر برای خروج از وضعیت بحرانی باید به تحلیل عوامل درونی و بیرونی پرداخت، چرا که عدم توجه به جوانب امر باعث خواهد شد نتیجه مطلوب حاصل نشود.
وی در یادداشتی که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده کوشیده است تا عوامل تأثیرگذار بر حوزه نشر اعم از درونی و بیرونی را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده و در حد توان آسیب شناسی کند. وی در دو بخش نخست این یادداشت که پیش‌تر در تسنیم منتشر شد، برای تحلیل وضعیت کتاب در شرایطی که قرنطینه ناشی از بیماری کرونا ایجاد کرده، از 3 حوزه نام برد که باید مورد آسیب‌شناسی قرار بگیرد، این 3 حوزه عبارت بودند از: الف) حوزه پدیدآوری، ب) حوزه انتشارات و تولید، ج) حوزه عرضه و فروش.
بخش نخست این یادداشت را اینجا ببنید!
بخش دوم این یادداشت را اینجا ببینید!
حسینی‌نیک در بخش پایانی این نشست به نقش دیگران و بخصوص دولت در ماجرای نجات ناشران از مهلکه فعلی پرداخته است. این یادداشت به شرح ذیل است:
بخش دوم: نقش دولت در تغییر وضعیت موجود
سوای از وظیفه دولت‌ها در حمایت از فعالیت‌های فرهنگی که در بیشتر کشورها مورد توجه است، در شرایط موجود که تا حدودی عالم‌گیر شده، جامعه فرهنگی به حمایت و عنایت بیشتری از جانب دولت نیاز دارد.
دولت جمهوری اسلامی ایران در طول چند دهه اخیر به مقوله کتاب و کتابخوانی توجه ویژه داشته و حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم از جامعه نشر کرده و اکنون نیز مقید به این امر است.
یکی از مهمترین حمایت‌های دولت در بیش از سی سال گذشته، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی بوده که بخش مهمی از نقدینگی ناشران به واسطه فروش مستقیم تأمین می‌شده و اکنون متأسفانه امکان برگزاری آن وجود ندارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی و نمایشگاه‌های استانی بودجه مصوب داشته و علاوه بر آن، بودجه نسبتاً زیادی برای تخصیص یارانه خرید کتاب دارد. این بودجه‌ها به همراه بودجه‌هایی که برای خرید کتاب‌های فاخر ناشران وجود دارد، قابلیت تغییر روش اختصاص و مدیریت بر اساس شرایط موجود را داراست.
به نظر می‌رسد، چنانچه مدیریت صحیحی در این خصوص اعمال شود، می‌توان وضعیت اسفناک موجود در حوزه نشر را مدیریت کرد و با حمایت‌های هدفمند از این مهلکه نجات یافت.
الف: پیشنهادات برای تخصیص یارانه کتاب در شرایط موجود:
1- خرید کتاب‌های فاخر ناشران برای کتابخانه‌ها با مشارکت شهرداری‌ها و نهاد کتابخانه‌های عمومی، وزارات آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌تواند کمک شایانی به وضعیت مالی ناشران باشد.
وزارت‌خانه‌های تخصصی دیگر نیز بودجه‌های پژوهشی مخصوص تجهیز کتابخانه‌های تابعه خود دارند. هماهنگی و همکاری بین این دستگاه‌ها می‌تواند بسیار مفید و قابل توجه باشد.
2- یارانه خرید کتاب به مشتریان سایت‌های رسمی و تأیید شده ناشران توسط معاونت فرهنگی اختصاص یابد، آنچنان که این یارانه به خریداران کتاب‌های الکترونیک در پلتفرم‌های مورد تأیید اختصاص یافت و می‌تواند تا پایان وضعیت کرونایی تمدید شود.
3- یارانه برای تأمین هزینه پست کتاب‌های خریداری شده از سایت‌های مورد تأیید وزارت ارشاد اختصاص یابد. این امر دارای مزایای زیر است:
نخست آنکه حذف هزینه پست کتاب موجب می‌شود، ضریب نفوذ کتاب تا اقصی نقاط کشور افزایش یافته و علاوه بر فواید اقتصادی برای نشر، کمک بزرگی به توسعه فرهنگی کشور باشد.
دوم آنکه اختصاص یارانه به پست کتاب، کمترین احتمال تخلف و سوء استفاده از یارانه را خواهد داشت. این یارانه نه به ناشر و نه به خریدار بطور مستقیم داده نشده و در عین حال به هردو کمک شده است.
سوم آنکه طرف وزارت ارشاد، شرکت پست خواهد بود و با مبادله اسناد مالی بین دو نهاد دولتی بدون درگیر شدن ناشر و مشتری، تسویه حساب انجام می‌شود.
4- اختصاص یارانه و برگزاری طرح‌های فصلی و همچنین تخصصی می‌تواند کمک مهمی به چرخه نشر، از ناشر تا کتابفروشی باشد. البته این پیشنهاد فقط زمانی امکان عملی شدن دارد که محدودیت‌های ناشی از کرونا از بین رفته باشد.
ب: تخصیص کاغذ و تأمین اعتبار از طرف دولت
مهمترین هزینه تولید کتاب، تأمین کاغذ آن است و در این شرایط، تخصیص کاغذ با قیمت مصوب می‌تواند کمک بزرگی به ناشران باشد. علاوه بر آن چنانچه وزارت ارشاد بودجه‌ای پیش بینی کند تا ناشران بتوانند کاغذ مورد نیاز را از شرکت تعاونی آشنا به صورت اعتباری تحویل گرفته و در مدت شش ماهه پرداخت کنند، مشکل تأمین مبلغ کاغذ برای ناشران حل خواهد شد. اختصاص این اعتبار دارای مزایای زیر است:
1- یکی از مشکلات ناشرات در این شرایط که به امید نمایشگاه بین‌المللی تولید داشته‌اند و اکنون باید پاسخگوی طلبکاران و عوامل فنی چاپ باشند، کمی نقدینگی است.
2- تأمین کاغذ برای ناشران امری حیاتی و ضروری است که چنانچه تسهیلاتی در این خصوص داده شود، ناشران می‌توانند بعد عبور از شرایط بغرنج فعلی و با درآمد کتاب‌های جدید بازپرداخت داشته باشند.
3- گرفتن تسهیلات بانکی دارای مشکلات و نیازمند پیگیری‌های زیاد است که در شرایط نیمه تعطیلی بانک‌ها و کمبود اعتبارات، کار سخت و دشواری است. دادن اعتبار به ناشران با توجه به شناخت وزارت ارشاد از آنها، تحویل کاغذ و پرداخت وجه در مهلت مثلاً شش ماهه می‌تواند به سهولت انجام شود.
4- درصورت دریافت وام با اعتبارات وزارت ارشاد ممکن است مبالغ دریافتی صرف تولید کتاب نگردد، در حالی که دادن اعتبار با تحویل کاغذ به ناشران بطور قطع منجر به افزایش تولید خواهد شد. البته بدون شک در این اقدام نیز ممکن است تخلفات و جرایمی صورت گیرد که با نظارت دستگاه‌های مسئول از میزان آن کاسته خواهد شد.
5- بودجه‌ای که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای این کمک مهم به جامعه نشر اختصاص می دهد حداکثر ظرف شش ماه بازپرداخت شده و اصل مبلغ تأمین می‌شود.
این دو گروه پیشنهادات با توجه به اولویت در ابتدا ذکر شد و به نظر می‌رسد چنانچه عملی شوند، عمده مشکلات ناشران در این شرایط حل خواهد شد و نه تنها از عهده پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌های جاری و عمومی بر می‌آیند که چرخ نشر نیز به حرکت در خواهد آمد.
ج: پیشنهادات برای ارائه خدمات و حمایت‌های دولت
موارد متعددی از خدمات و یارانه غیرمستقیم وجود دارد که با آنکه در مصوبه اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب (اصلاحی 1389)، دولت به ارائه آنها مکلف شده و لی هنوز اجرایی نشده یا ناقص اجرا شده است:
ماده 14- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف است با همکاری سایر دستگاه‌ها و در جهت تحقق اهداف ماده 1، بند 4 ماده 3 و سیاست‌های ایجابی مندرج در این مصوبه، اقدامات زیر را به عمل می‌آورد:
1- حمایت از تأسیس رشته‌های دانشگاهی و گسترش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای مرتبط با تولید و نشر کتاب
2- حمایت از برقراری تأمین اجتماعی فراگیر برای کلیه عوامل نشر کتاب اعم از نویسندگان، مترجمان، ناشران و عوامل فنی، هنری و اجرایی نشر
3- حمایت از به کارگیری و بومی‌سازی فناوری‌های نوین در صنعت چاپ و نشر
4- ایجاد تسهیلات حمل ونقل کتاب برای ناشران و توزیع کنندگان کتاب و پست کتاب
5- تسهیل تبلیغ کتاب‌های فاخر و شایسته و ترویج فرهنگ نقد کتاب در رسانه ملی و سایر رسانه‌ها
6- حمایت از انتشار ترجمه فارسی کتاب‌هایی که در سایر کشورها منتشر شده‌اند، منطبق با این مصوبه
7- گسترش فرهنگ خریدوفروش و تبادل اینترنتی کتاب
8- حمایت از تألیف و تولید کتاب‌های مرجع و پایه با خرید حق انتشار از نسخه رقومی اثر و ارائه آن در کتابخانه ملی و کتابخانه‌های عمومی کشور
9- اهدای جوایز ملی به ناشران و مؤلفان و مترجمان برای چاپ و آفرینش آثار مناسب
10- تخصیص جوایز ملی به رشته‌های فنی و هنری مرتبط با تولید و نشر کتاب
11- خرید کتب مناسب و برگزیده کتاب و اهدا به کتابخانه‌های عمومی، مدارس، دانشگاه‌ها، مساجد و نظایر آن در داخل و خارج از کشور با هدف هدایت ناشران به سمت تولید آثار فاخر
12- راه‌اندازی و تقویت کتابخانه‌های باز، کتابخانه‌های ادارات و کلیه مراکز دولتی و عمومی و کتابخانه‌های روستایی
13- برپایی نمایشگاه‌های تخصصی و عمومی کتاب در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ و نیز نمایشگاه‌های سیار در شهرهای کم جمعیت و روستاها
14- معرفی آثار برگزیده فارسی به خارج از کشور و حمایت از تألیفات آثار مربوط به ترویج فرهنگ اسلامی یا ترجمه آثار برگزیده به زبان‌های بیگانه و حمایت از صادرات کتاب
15- ایجاد تمهیدات لازم به منظور بهره‌مندی حوزه کتاب از تعرفه‌های فرهنگی در بخش خدمات عمومی
16- تلاش در جهت تدوین قوانین و مقررات لازم برای توسعه صنعت چاپ و نشر کتاب و تصویب آنها در مراجع قانونی ذیربط
به نظر می‌رسد چنانچه معاونت محترم امور فرهنگی برای بررسی وضعیت موارد فوق و پیگیری تحقق آنها مانند گذشته، شورایی راهبردی با مشارکت فعالان حوزه نشر در معاونت ایجاد کند، می‌توان راه‌ها و روش‌های تحقق اهداف قانونگذار را مورد بررسی قرار داد و تدابیری عاجل اندیشید.
در پایان ضمن آرزوی سلامتی برای همه اصحاب محترم نشر، تداوم موفقیت و استمرار خدمات فعالان این حوزه را از خدای سبحان خواستارم.
انتهای پیام/
