خطری که از بیخ گوش روستاهای سیستان و بلوچستان گذشت / چرا صدها روستای حاشیه «هیرمند» ‌خسارت ندید؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، درست یک سال پیش وقتی رودخانه هیرمند در نتیجه بارش‌های فوق سنگین افغانستان طغیان کرد، شماری از روستاهای منطقه سیستان واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان را آب برد و میلیاردها تومان خسارت به زیرساخت‌ها و خانه‌های مردم این منطقه وارد شد.

اگرچه امسال شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اعلام کرد سیلاب هیرمند بین 30 تا 35 درصد بیشتر از سال گذشته بوده، اما این سیلاب هیچ خسارتی به روستاهای شمال استان که اغلب در کنار رودخانه‌ها هستند، وارد نکرده است.

مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان که مسئول ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به این بحران بوده، می‌گوید پس از پیش‌بینی‌های سال گذشته هواشناسی مجموعه دستگاه‌های اجرایی این استان اقدامات مدیریتی خود را برای  مدیریت و کنترل این سیلاب عظیم آغاز کردند.

عباسعلی ارجمندی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم افزود: لایروبی رودخانه‌های داخلی، برگزاری مانور مقابله با سیل در هامون، شناسایی نقاط حادثه‌خیز رودخانه‌ها و رفع آنها، احیای نهرهای قدیمی برای توزیع سیلاب، تخلیه بخشی از آب سدهای چاه نیمه و... از اقدامات پیشگیرانه ستاد مدیریت بحران بوده که توانست صدها روستا و هزاران هکتار زمین کشاورزی را از گزند سیل نجات دهد. حجم سیلاب آنقدر زیاد بود که اگر اقدامات پیشگیرانه در رودخانه‌های محلی انجام نمی‌شد، به اکثر روستاها و زمین‌های کشاورزی مسیر رودخانه‌های شمال استان خسارت وارد می‌شد که جبران آن به این سادگی‌ها نبود.

مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان اضافه کرد: سال گذشته که سیلاب هیرمند بسیار کمتر از امسال بود، چندین روستا دچار آبگرفتگی شد و خسارات گسترده‌ای به خانه‌ها و زمین‌های کشاورزی، راه‌های روستایی و... وارد آمد.

هشدارهای برون مرزی هواشناسی طغیان هیرمند را کنترل کرد

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان نیز با بیان اینکه هواشناسی استان پدیده‌های بارشی مخرب حوضه آبریز رودخانه هیرمند و تالاب هامون در افغانستان را نیز رصد می‌کند، به خبرنگار تسنیم اظهار داشت: در سال زراعی جاری حداقل 6 هشدار جوی برون مرزی در رابطه با بارش‌های سنگین و بعضاً فوق سنگین در حوضه‌های آبریز رودخانه هیرمند و تالاب هامون در اداره‌کل هواشناسی استان صادر شد که بر اساس آن استانداری و مدیریت بحران از پاییز سال گذشته به برنامه‌ریزی برای مدیریت سیلاب‌های هیرمند اقدام کرد.

محسن حیدری افزود: هم مدل‌های بلند مدت هواشناسی و هم پیش‌بینی‌های میان مدت نشان می‌داد بارش‌های زمستان و فروردین‌ماه افغانستان قابل توجه و بیشتر از حد نرمال خواهد بود که بر همین اساس از پاییز و زمستان گذشته موضوع لایروبی انهار شمال استان برای جلوگیری از طغیان رودخانه هیرمند در دستور کار استانداری و ستاد مدیریت بحران استان قرار گرفت.

وی تصریح کرد: همانطور که هواشناسی انتظار داشت چندین سامانه بارشی سنگین و بعضاً فوق سنگین در سال زراعی جاری حوضه‌های آبریز هیرمند و هامون را فرا گرفت و بارش‌های سنگین به همراه داشت به طوری که نخستین سیلاب‌ها اواخر پاییز و زمستان سال گذشته به تالاب هامون «صابوری» رسید.

رشد 200 درصدی سطح پوشش برف حوضه آبریز هیرمند

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ادامه داد: بارش برف حوضه‌های آبریز هیرمند و هامون نیز از ابتدای سال زراعی تاکنون قابل توجه بوده به طوری که در برخی مواقع سطح پوشش برف ارتفاعات این حوضه حدود 200 درصد بیشتر از میانگین بلند مدت در 13 سال اخیر برآورد شده است.

حیدری افزود: بارش‌های اوایل بهار امسال در حوضه آبریز هیرمند به ویژه شهر قندهار افغانستان به حدی بود که اگر لایروبی انهار و مدیریت سیلاب انجام نمی‌شد، به طور قطع چند شهر و صدها روستای شمال استان را دچار آبگرفتگی می‌کرد. برای نمونه در هفته نخست امسال سامانه‌ای بارشی حوضه آبریز هیرمند در افغانستان را فرا گرفت که بارش‌های یک ایستگاه آن در کمتر از 48 ساعت بیش از 220 میلیمتر گزارش شده است.

وی ادامه داد: بارش یاد شده تنها مربوط به یک ایستگاه بوده که با بارش‌های سایر نقاط این حوضه آبریز یک سیلاب وحشناک ایجاد می‌کند که همه چیز را با خود می‌برد. بنابراین مدیریت این سیلاب که خسارات زیادی در افغانستان به جای گذاشته و جان چندین انسان را نیز گرفته، اقدامی سخت و دشوار است که به خوبی در استان انجام شد.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: سال گذشته در همین موقع از سال سیلاب هیرمند که کمتر از مقدار کنونی بود، چندین روستا را گرفتار آبگرفتگی کرد و خسارت زیادی به زمین‌های کشاورزی، زیرساخت‌ها و خانه‌های مردم به بار آورد.

"خشکسالی و سیلاب" 2 چالش هیرمند در دهه‌های اخیر

حیدری ادامه داد: بررسی وضعیت تاریخ معاصر رودخانه هیرمند نشان می‌دهد این رود طغیان‌گر یا به دلیل خشکسالی به مردم سیستان آسیب وارد کرده یا به دلیل طغیان مردم را گرفتار کرده است. مردم استان خشکسالی‌های دهه 40 سیستان را که منجر به مهاجرت بخش زیادی از مردم شمال استان به مناطق شمالی و شمال شرقی کشور شد را به یاد دارند. همچنین سیل اواخر دهه 60 را که تقریباً اکثر روستاهای شمال استان درگیر سیل شد. بنابراین هیرمند به رغم اینکه شریان حیاتی شمال استان است، برای مردم این منطقه همواره مخاطراتی را هم داشته است.

وی اضافه کرد: بخشی از مخاطرات طغیان هیرمند در نتیجه مدیریت نادرست منابع آب در افغانستان است. نادرست به این معنی که افغانستان بر اساس معاهده تقسیم آب هیرمند متعهد شده تا حق آبه شرب و کشاورزی سیستان را در طول سال رهاسازی کند اما این اتفاق نمی‌افتد و این حق‌آبه تا  زمان بارش‌های سنگین پشت سدها باقی می‌ماند که پس از آن، این کشور همزمان با سیلاب‌های ناشی از بارندگی، آب سدها را هم کاهش می‌دهد که این موضوع بر حجم سیلاب و قدرت تخریب آن در مناطق پایین دست می‌افزاید.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان افزود: مدیریت مناسب سیلاب‌های ناشی از هیرمند برای افغانستان نیز حیاتی است چرا که با مدیریت و هدایت این سیلاب‌ها به تالاب هامون که بین ایران و افغانستان مشترک است، برخی از چشمه‌های تولید گرد و غبار واقع در تالاب مهار می‌شود و مناطق غربی و جنوب غربی این کشور از وقوع گرد و غبارهای ناشی از بادهای 120 روزه در امان می‌مانند.

حیدری تصریح کرد: بر اساس مطالعاتی که انجام شده، بخشی از چشمه‌های مهم تولید گرد و غبارِ غرب آسیا در قسمت‌هایی از تالاب هامون قرار دارد که در خاک افغانستان است و با آبگیری تالاب در کوتاه مدت و احیای آن در بلند مدت، تثبیت می‌شود.

انتهای پیام/392/ش