«معجزه آبخیزداری» | راهکار اساتید دانشگاه­‌ها برای کنترل سیل سیستان و بلوچستان

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب استان سیستان‌وبلوچستان یکی از سیلاب­های سهمگین سال 1398 بود که خسارتهای زیادی به‌دنبال داشت. در این سیل 14 شهرستان در این استان تحت تأثیر قرار گرفتند. این شهرستان­ها شامل ایرانشهر، چابهار، خاش، دلگان، سرباز، سیب و سوران، فنوج، کنارک، مهرستان، میرجاوه، نیک­شهر و هیرمند بودند. در این سیلاب، شهرستان­های کنارک، فنوج، دلگان، چابهار و سرباز که جزء شهرستان­های نیمۀ جنوبی استان بودند شرایطی بحرانی را تجربه کردند.

قطع محورهای ارتباطی 500 روستا، بسته شدن 26 محور ارتباطی فرعی، قطع برق 130 روستا، از مدار خارج شدن شبکۀ توزیع آب آشامیدنی 300 روستا در مناطق مرکزی و جنوبی، قطع شدن شبکۀ ارتباط تلفن در شهرستان­های استان و همچنین آبگرفتگی معابر و منازل مسکونی در مناطق شهری و روستایی از جمله آسیب­های وارده به مناطق سیل­‌زدۀ این استان بود. بخش دیگری از خسارت­های سیل در این استان به‌قرار زیر است:

1. تخریب 27هزار هکتار از اراضی دیم و آبی در سطح استان
2. خسارت به 7800 هکتار از باغها و 1454 حلقه چاه در سطح استان ( ازجمله نابودی 4000 هکتار باغ موز)
3. تلف شدن 3200 رأس دام سبک و سنگین و تخریب کامل 691 دامداری و 952 کلنی زنبور عسل
4. تخریب 15 واحد گلخانه، 546 رشته قنات و 161 کیلومتر جادۀ بین مزارع
5. خسارتی بین 20 تا 100 درصد به بیش از 20 هزار واحد مسکونی در استان سیستان و بلوچستان

به‌گفته مسئولان، سیلاب سیستان و بلوچستان بیش از 300 میلیارد تومان به زیرساخت­های استان و بیش از 600 میلیارد تومان به بخش کشاورزی خسارت وارد کرده است. با درنظر گرفتن خسارات دیگر، خسارات سیل استان سیستان و بلوچستان حدود 1000 میلیارد تومان برآورد می­‌شود.

آمار ثبت‌شده در ایستگاه­های هواشناسی استان سیستان و بلوچستان نشان می­‌دهد که این استان در مقایسه با 20 سال اخیر بارش­های بی­‌سابقه­‌ای دریافت نموده است. بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی از 15 ایستگاه باران‌سنجی، میزان بارش دریافتی استان بیش از 100 میلی‌متر گزارش شده که معادل بارش­های یک سال زراعی استان در بلندمدت است.

از جمله ابعاد سیل استان سیستان و بلوچستان می­‌توان به دبی سیلاب در برخی مقاطع اشاره نمود به‌طوری‌که حجم آب پس از پر شدن برخی سدها (زبردان، پیشین، کلک و خیرآباد) در منطقۀ حادثه‌دیده با دبی 3500 مترمکعب در ثانیه سرریز شد. اگر این حجم با تمام آنچه مناطقی در استان گلستان ویران کرد و 570 مترمکعب در ثانیه بود، مقایسه شود نشان خواهد داد که شدت حدود 6برابری سرریز آب در سیستان و بلوچستان نسبت به سیلاب گلستان به ثبت رسیده است که خسارات بسیاری به‌خصوص در بخش کشاورزی به‌دنبال داشت.

دربارۀ علت این خسارات، جهانگیر عابدی کوپایی رئیس دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: «بررسی‌ها نشان داد که اجرا نشدن طرح‌های آبخیزداری در بالادست رودخانه در مناطق عورکی و زرآباد باعث ایجاد رسوبات بسیار بر اثر سیلاب و وارد شدن آنها به مزارع و باغ‌ها و ایجاد خسارت‌های فراوان به‌ویژه به باغ‌های موز شد.»

همچنین به گزارش روابط عمومی دانشگاه صنعتی اصفهان، شش عضو هیئت علمی دانشگاه­ صنعتی اصفهان با تأکید بر اینکه برای مقابله با سیل در استان سیستان و بلوچستان باید عملیات آبخیزداری در سطح این استان پهناور انجام شود، این پیشنهادها را برای پیشگیری از سیل­های مشابه در این استان مطرح کردند:

انجام طرح‌­های سازه‌­ای و غیرسازه‌­ای در سرشاخه‌­های بالادست رودخانه‌­های مناطق در معرض سیل شامل احداث بندهای مخزنی و تأخیری، گابیون‌بندی، حفاظت سواحل، شیب­‌کاهی بستر سرشاخه‌­ها و کنترل رسوب، بندهای رسوب‌گیر و عملیات آبخیزداری، لایروبی و پاک­سازی بستر همه رودخانه­‌های درگیر در سیل و عملیات به­‌سازی و پایدارسازی سواحل رودخانه‌­ها، تهیه آیین‌نامه تعیین حریم بستر و آزادسازی حریم رودخانه‌­ها و جلوگیری از تصرفات در بستر و حریم رودخانه‌­ها، بازنگری و بازطراحی سد کاریانی با در نظر گرفتن سیلاب اخیر و انجام اصلاحات در طرح سد و تأسیسات هیدرولیکی مربوطه، انجام مطالعات خاک منطقه، بررسی امکان کشت گیاهان مثمر با هدف تثبیت خاک و کمک به اقتصاد کشاورزی منطقه و مطالعه جامع و تفصیلی بحران سیل در منطقه از منظر چهار مرحلۀ پیشگیری، آماده‌­سازی، مقابله و بازسازی در بحران از جمله پیشنهادهای این هیئت برای مقابله و پیشگیری از خسارت سیل‌های مشابه بود.

علیرضا سروری­‌نژاد کارشناس آبخیزداری نیز دربارۀ اهمیت آبخیزداری در مقابله با سیل در استان سیستان و بلوچستان معتقد است: «برای کنترل سیل در سیستان و بلوچستان کارهای آبخیزداری و پخش سیلاب می­‌تواند بسیار مؤثر باشد. کریدورهایی را که در آنها آب می­‌آید و بدون هدف داخل تالاب می­‌رود می­‌توان با عملیات آبخیزداری و پخش سیلاب مدیریت کرد. در پخش سیلاب آب را در زون‌بندیهای خاص هدایت می‌کنند تا پوشش گیاهی ایجاد شود و میزان نفوذپذیری افزایش یابد.»

به‌گفتۀ سروری­‌نژاد مدیریت جزیره‌ای سیلاب در این استان سبب خواهد شد که با وجود وقوع سیل در بخش سیستان، این قسمت از استان حداکثر تا شهریورماه آب برای تأمین نیازهای مردم در اختیار داشته باشد. او همچنین بر این باور است که با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در بخش بلوچستان، می‌توان این منطقه را به صادرکننده آب تبدیل کرد.

کلام آخر آنکه با توجه به موقعیت بی­‌نظیر استان سیستان و بلوچستان و وسعت 18میلیون و 750هزار هکتاری این استان و نیز واقع شدن سواحل استراتژیک مکران در این استان که مقام معظم رهبری همواره بر توسعۀ آن تأکید داشته­‌اند، عملیات آبخیزداری علاوه بر اینکه می­‌تواند مخاطرات سیل را به حداقل برساند، می­‌تواند به‌عنوان محور توسعۀ استان باشد. آبخیزداری در این استان می­‌تواند توسعۀ همزمان صنعت و کشاورزی و در نهایت رضایت جوامع محلی و کاهش مهاجرت و بهبود معیشت و کسب‌وکار ساکنان این استان را به‌دنبال داشته باشد.

انتهای پیام/+