گزارش| دلایل سرمایه‌گذاری کشورهای حاشیه خلیج فارس در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی
منطقه آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، علیرغم محاط بودن در خشکی، به دلیل منابع انرژی دریای خزر و رشد روز افزون تقاضای گاز، و همچنین مشارکت در طرح چینی "یک کمربند- یک جاده" موجب جلب توجه کشورهای خلیج فارس برای سرمایه‌گذاری در این منطقه شده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، طی حدود سه دهه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، برخی از کشورهای پسا شوروی رونق گرفته، برخی دیگر هیچگونه رونقی نداشته‌اند. عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصاد کلان بر فرایندهای شکل گیری دولت سازی و توسعه اقتصادی تأثیر داشته، اما در بعضی موارد جغرافیا و منابع طبیعی نقش جدی‌تری ایفا کرده‌اند.
کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی نیز همیشه به دلیل موقعیت خود در نقشه جهان بسیار مورد توجه بوده، و امروز نیز سرمایه گذاری‌هایی از غرب، چین، روسیه و کشورهای دیگر در آنجا انجام می‌شود.
از جمله دلایل جذب کشورهای خارجی از جمله شیخ نشین‌های خلیج فارس به این منطقه، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
نفت و گاز
قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان با همکاری شرکت‌های بین المللی شروع به استخراج و صادرات ذخایر نفت و گازی خود کرده‌اند، اما مشکل اصلی آنها عدم دسترسی به دریای آزاد است. خط لوله‌های دوره اتحاد جماهیر شوروی تنها راه انتقال انرژی به بازارهای جهانی بود که در کنترل و قیمت گذاری مشکلاتی ایجاد می‌کرد.
برای حل این مشکل پروژه‌هایی برای گسترش زیرساخت‌ها و فرصت‌های صادراتی اجرا شد. قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان برای ساخت خطوط لوله گاز با چین همکاری کردند. قزاقستان شروع به ساخت تأسیسات بندری در خزر برای صادرات نفت از طریق جمهوری آذربایجان به اروپا کرد. خود آذربایجان نیز بیشتر گاز خود را از طریق خطوط لوله با عبور از گرجستان و ترکیه به اروپا صادر می‌کند.
با وجود اینکه قزاقستان شبکه صادرات نفت خود را گسترش داده است، اما این کشور هنوز هم بیشتر منابع انرژی خود را از طریق خطوط لوله روسیه، که به بنادر در دریای سیاه ختم می‌شود، صادر می‌کند. از دریای سیاه نفت را می‌توان به سراسر جهان حمل کرد. بیشتر نفت آذربایجان به بندر جیهان ترکیه در دریای مدیترانه می‌رود، که از آنجا می‌توان آن را به اروپا صادر کرد. به زودی می‌توان گاز آذربایجان را از طریق شبکه گسترده‌تر گازرسانی به اروپا بطور مستقیم ارسال کرد.
با این حال، در پنج سال گذشته، مشکل عدم ثبات قیمت نفت بوجود آمده است، که نه تنها به اقتصاد بلکه به شرکای تجاری که سرمایه قابل توجهی ندارند، ضربه زده است. کاهش قیمت نفت ناگهانی و جدی بود: این قیمت که در اوایل دهه 2000 بیش از 100 دلار در هر بشکه بود، به 26 دلار در سال 2016 کاهش یافت. کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی که از این بابت مورد ضرر قرار گرفتند، تلاش برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود را بیشتر کرده و در همان زمان شروع به جستجوی سرمایه گذاران جدید کردند. کشورهای ثروتمند خلیج فارس به دلیل منابع مالی و علاقه به تنوع بخشیدن به اقتصادشان، قابل قبول ترین گزینه بودند.
اگرچه کشورهای حاشیه خلیج فارس از چند دهه قبل سرمایه گذاری در کشورهای خارجی را آغاز کرده بودند، اما اخیراً به دلیل ناپایداری قیمت نفت و افزایش رقابت بین المللی بر سر گاز، که تهدید به پایین آمدن قیمت نفت می‌کند، تلاش خود را بیشتر کردند. امارات متحده عربی و عربستان سعودی در صدر لیست سرمایه گذاران خارجی قرار دارند. تلاش‌های آنها شامل دستیابی به سهام در شرکت‌های آمریکایی و اروپایی و همچنین سرمایه گذاری‌های دیگری در منطقه اوراسیا می‌باشد.
سود حاصل از سرمایه گذاری در آسیای مرکزی برای آینده
امارات متحده عربی جذب منابع وسیع منطقه و موقعیت استراتژیک آن قرار گرفته و در صدر سرمایه گذاری آشکار در آسیای مرکزی می‌باشد. ابزار اصلی سرمایه گذاری امارات متحده عربی، صندوق ثروت ملی "مبادله" است که در تعدادی از پروژه‌های انرژی در منطقه از جمله ساخت کارخانه ذغال سنگ و یک مجموعه شیمیایی در قزاقستان سرمایه گذاری کرده است. "مبادله" همچنین قرارداد سرمایه گذاری به ارزش10 میلیارد دلار در ازبکستان به طور عمده در زمینه تولید و توزیع برق منعقد کرده است. در بخش خصوصی، شرکت دی‌پی ورلد مستقر در دبی به قزاقستان کمک کرده تا مجتمع‌های بارگیری و تخلیه بار را در بندر آکتائو در دریای خزر و در منطقه ویژه اقتصادی خورگوس در مرز با چین بسازد.
یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ نفتی، "دراگون اُویل" مستقر در دبی، در حال استخراج نفت از بخش ترکمن دریای خزر است. در حقیقت، این تنها تولید کننده خارجی است که نفت ترکمن را صادر می‌کند.
عربستان سعودی نیز به نوبه خود برای ساخت بخشی از خط لوله ترکمنستان- افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) که از طریق آن گاز ترکمنستان به هند صادر می‌شود، مبلغی را به ترکمنستان اختصاص داده است. اگر ساخت TAPI به پایان برسد، این خط لوله برای هر دو کشور به یک سرمایه قابل توجه تبدیل می‌شود، اما با عبور از افغانستان و پاکستان با بسیاری از موانع ژئوپلیتیکی و مشکلات امنیتی روبرو خواهد شد.
گردشگری و تجارت در قفقاز جنوبی
کشورهای حوزه خلیج فارس نسبت به آسیای مرکزی، در قفقاز جنوبی سرمایه گذاری کمتری کرده‌اند، اما افزایش گردشگران از کشورهای حوزه خلیج فارس باعث جذب سرمایه گذاری در جمهوری آذربایجان و گرجستان می‌شود. این دو کشور در سال 2018، 300 هزار گردشگر از خاورمیانه داشته‌اند که بسیار بیشتر از سال‌های گذشته بوده است. در سال 2018 ، جمهوری آذربایجان سیستم دریافت ویزا به هنگام ورود را برای شهروندان کشورهای خلیج فارس ارائه کرد، که این امر به رشد گردشگری منطقه کمک کرده است. باکو همچنین به دنبال جذب سرمایه گذاری در املاک و مستغلات، و تجارت هتلینگ از طریق توسعه گردشگری تجاری است.
گرجستان تا کنون به دلیل روابط تجاری با امارات و عربستان سعودی حدود یک میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. علاوه بر توافق نامه‌های تجارت آزاد موجود با چین، ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی، تفلیس در نظر دارد تا توافق‌های مشابه با امارات و عربستان سعودی برای افزایش بیشتر حجم تجارت در نظر بگیرد.
گرجستان پتانسیل زیادی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارد. رشد تولید ناخالص داخلی کشور بیش از 4 درصد در سال است، این کشور یکی از ده کشور پیشرو در رتبه بندی Doing Business بانک جهانی است، این در حالی است که مالیات در این کشور بسیار کم است. گرجستان به منظور استفاده از موقعیت جغرافیایی خود و انعقاد قراردادهای سودآور تجاری، سرمایه گذاری‌های زیادی را در زیرساخت‌های اساسی چون بزرگ‌راه‌ها، بنادر و فرودگاه‌ها انجام می‌دهد.
از آنجا که امارات و عربستان سعودی علاقه زیادی به سرمایه گذاری‌های خارجی نشان می‌دهند، به احتمال زیاد مبلغ قابل توجهی از طرف کشورهای حوزه خلیج فارس به بخش انرژی و تجارت خرده فروشی اختصاص داده می‌شود.
مناطق بالقوه رشد
اگرچه همه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، به استثنای گرجستان، در خشکی محاصره شده‌اند، اما همه آنها در کنار هم فرصتی را برای پیوندهای جاده‌ای و ریلی به بازارهای پر سود اروپا، چین و روسیه فراهم می‌کنند. این مساله در حال حاضر منجر به سرمایه گذاری‌های قابل توجه در زیرساخت‌های حمل و نقلی شده است، اما هنوز کارهای زیادی باید در این زمینه انجام شود. ممکن است کشورهای حوزه خلیج فارس جزو کسانی باشند که از این فرصت جدید سود زیادی ببرند.
در همین حال، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به عنوان شرکت کنندگان اصلی در ابتکار طرح بزرگ چینی "یک کمربند - یک جاده" در نظر گرفته می‌شوند، و دو کوریدور حمل و نقلی که طبق این ابتکار برنامه ریزی شده‌اند از این مناطق عبور می‌کنند.
از جمله پروژه‌های زیرساختی حمل و نقل که پیش از این اجرایی شده است، راه آهن باکو - تفلیس-قارص از جمهوری آذربایجان به ترکیه که در سال 2017 به پایان رسید و همچنین مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر است. در طول مسیر ترانس خزر ابتکار چینی "یک کمربند - یک جاده" کالاهای چینی از طریق ترکیه به اروپا صادر می‌شوند. اولین صدور کالا در تاریخ 3 نوامبر 2019 انجام شد.
کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی علاوه بر همکاری با سرمایه گذاران خارجی در پروژه‌هایی در زمینه حمل و نقل و زیرساخت‌ها، با کشورهای آسیا غربی نیز روی ایجاد یک بازار انرژی منطقه‌ای یکپارچه همکاری می‌کنند. در سپتامبر سال 2019 ، نُه کشور آسیای مرکزی و غربی اعلامیه‌ای را تحت برنامه همکاری اقتصادی منطقه‌ای آسیای مرکزی (CAREC) بانک توسعه آسیا برای ادغام و آزادسازی بازارهای انرژی امضا کردند.
کارشناسان بر این باورند که ایجاد بازار انرژی مرزی به حدود 400 میلیارد دلار برای پروژه‌های افزایش ظرفیت انرژی نیاز دارد. این رقم چنان وسوسه انگیز است که احتمالاً بسیاری از سرمایه گذاران خارجی را به خود جلب می‌کند. ادغام بیشتر بازار به معنای گسترش بازار مصرف نیز خواهد بود.
تمام این پروژه‌ها و همچنین تعدادی خط لوله که در طی 20 سال گذشته ساخته شده‌اند، جمهوری‌های شوروی سابق را به بازیگران اقتصادی مستقل با اقتدار بین المللی در حال رشد تبدیل کرده‌اند. نقش آنها به عنوان کوریدور حمل و نقلی از شرق به غرب و از شمال به جنوب حاکی از آن است که با سرمایه گذاری بیشتر، از جمله سرمایه‌های کشورهای حوزه خلیج فارس، کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به رشد و شکوفایی خود همچنان ادامه خواهند داد.
انتهای پیام/
