گزارش تسنیم|کارنامه اقتصاد و دیپلماسی ترکیه در سال ۲۰۱۸

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ ترکیه در حالی وارد سال 2019 میلادی شده که به گواه بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی و اقتصادی٬ سال 2018 میلادی برای اقتصاد این کشور٬ سال دشواری بود.

پیش از برگزاری انتخابات سراسری سال 2018 میلادی نرخ یک دلار آمریکا برابر با سه ونیم لیره ترکیه بود. اردوغان و تیم اقتصادی او تلاش می‌کردند اجازه ندهند که قیمت دلار به چهار لیره برسد، اما تنش در روابط سیاسی و دیپلماسی آنکارا و واشنگتن از یک سو و از دیگر سو برخی سیاست‌های اقتصادی دولت موجب آن شد که بحران اقتصادی٬ رفته‌رفته ترکیه را نیز در بر بگیرد و قیمت هر یک دلار آمریکایی در بالاترین حد خود مرز 7 لیره را نیز تجربه کرد.

زندانی شدن برونسون کشیش آمریکایی به اتهام همدستی با شبکه فتح الله گولن و پ.ک.ک موجب آن شد که دونالد ترامپ بر ترکیه سخت گرفته و سیاست‌های تحریمی و اخذ هزینه گمرکی و مالیات‌های سنگین از اجناس وارداتی ترکیه همچون فولاد و دیگر محصولات را اعمال کند.

تداوم فشارها منجر به آن شد که ترکیه برونسون را آزاد کند، اما فعالیت اقتصادی شبانه روزی تیم دولت اردوغان و تلاش در دو حوزه مهم صادرات و افزایش درآمد توریسم در کنار حل مشکلات دیپلماتیک با آمریکا٬ موجب آن شد که نرخ دلار پایین آمده و در مرز 5 لیره متوقف شود.

با این حال نمی‌توان به معنای روشن کلمه بحران اقتصادی ترکیه را پایان یافته تلقی کرد. چرا که تورم و گرانی و افزایش موج بیکاری٬ بخش وسیعی از قشر متوسط و پایین‌تر از حد متوسط ترکیه را نگران کرده است و مردم از گرانی کالاها ناراضی هستند.

پیش بینی می‌شود در سال 2019 میلادی دولت با اعمال سیاست‌های صرفه‌جویی، بخشی از هزینه‌های خود را پایین بیاورد، اما برنامه خاصی برای مبارزه با گرانی و تورم وجود ندارد و آن دسته از شهروندان ترکیه که درآمد پایینی دارند در سال 2019 نیز برای تامین هزینه‌های خود با مشکلات جدی روبرو خواهند شد.

یکی از مهمترین نقاط رشد اقتصادی ترکیه در سال 2018 میلادی به پایان رسیدن فاز نخست انتقال گاز از روسیه به ترکیه بود که لوله کشی زیردریایی آن به اتمام رسید و حالا فاز انتقال گاز به اروپا در دستور کار قرار گرفته است. این پروژه نه تنها موجب پایین آمدن قیمت گاز طبیعی برای 15 میلیون خانوار ترکیه می‌شود بلکه می‌تواند از محل ترانزیت انرژی نیز درآمدهای کلانی را نصیب ترکیه کند.

 در سال 2018 میلادی ترکیه توانست با کمک سرمایه گذاران قطری بخشی از مشکلات نقدینگی خود را حل کند.

برات آلبایراک داماد ارشد اردوغان سکان‌دار اقتصادی دولت است و اگرچه بسیاری از تحلیلگران اقتصادی ترکیه علیه سیاست‌های او انتقادات مهمی را مطرح کرده‌اند، اما قدرت اقتصادی در دست او و رخسار پکجان وزیر تجارت ترکیه است و پیش‌بینی می‌شود که در سال 2019 میلادی نیز روند رشد در بخش تجارت و توریسم در ترکیه ادامه پیدا کند، اما قشر متوسط همچنان برای تامین هزینه‌های خود٬ با مشکل روبرو خواهد بود.

دیپلماسی ترکیه در سالی که گذشت

در حوزه دیپلماسی ترکیه در سال 2018 در مورد حوزه‌های مختلف می‌توان به نکات و نمونه‌هایی اشاره کرد که نشانگر برنامه‌های ترکیه برای افزایش توان دیپلماسی٬ نفوذ و تقویت روابط اقتصادی این کشور است. دیپلماسی ترکیه در سال 2018 فعال بود و به ویژه در حوزه انرژی٬ منجر به نتایج مفید و موثری برای این کشور شد.

نگاهی به کارنامه مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه نشان می‌دهد که او در اظهارات و موضع‌گیری‌ها و بیان اهداف ترکیه به طور کامل از برنامه‌های اردوغان تبعیت می‌کند و در واقع نمی‌توان او را در قد و قامت وزیر امور خارجه‌ای دید که برای مدیریت دیپلماسی کشورش٬ صاحب ایده٬ تفکرات ویژه و ابتکار عمل باشد.

البته این مسئله فقط به توان فکری و علمی وزیر امور خارجه ترکیه بازنمی‌گردد. واقعیت این است که در ساختار سیاسی جدید ترکیه که از پارلمانی به ریاستی تغییر یافته٬ رجب طیب اردوغان شخصاً بر بسیاری از حوزه‌ها اعمال نظر می‌کند و به ویژه در حوزه دیپلماسی٬ بیش از وزیر امور خارجه٬ ظهور و بروز دارد.

ترکیه به وضوح دریافت که دست کم در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ نمی‌تواند صرفاً با اتکاء به عضویت در ناتو و روابط قدیمی که با آمریکا دارد خود را از گزند برخی تصمیمات ناگهانی ترامپ مصون نگه دارد. یکی از مهمترین دستاوردهای حملات اقتصادی آمریکا به ترکیه این بود که آنکارا رفته رفته خود را به اتحادیه اروپا و شرق آسیا و همچنین روسیه نزدیکتر کرد.

روابط ترکیه در سال 2018 با چین و ژاپن رشد و توسعه بیشتری به خود دید، همچنین ترکیه در سال 2018 با سرعت بسیار خود را به روسیه نزدیک کرد و یکی از مهم‌ترین دستاوردهای روابط دور جدید روابط مسکو- آنکارا پروژه ترک استریم است که گاز روسیه را به ترکیه و اروپا صادر می‌کند. همچنین امضای قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه و حضور روس‌ها در حوزه انرژی هسته‌ای و ساخت نیروگاه هسته‌ای ترکیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 ترکیه در سال 2018 با جمهوری اسلامی ایران نیز روابط خوب و مثبتی را پشت سر گذاشت. نه تنها همکاری‌های ایران٬ ترکیه و روسیه در حوزه آستانه بلکه روابط دوجانبه تهران- آنکارا و دیدارهای مرتب اردوغان و روحانی و مسئولیت واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور در این حوزه٬ موجب آن شده که روابط ترکیه و ایران عمیق‌تر شود، اما واقعیت این است که هنوز برای رسیدن به هدف حجم مبادلات تجاری 30 میلیارد دلاری راهی دور و دراز در پیش است.

قتل وحشیانه جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی در کنسولگری عربستان سعودی توسط عوامل محمد بن سلمان ولیعهد سعودی٬ یکی از مهمترین رویدادهای سال 2018 برای ترکیه بود.

این رویداد موجب آن شد که ترکیه به شکل هوشمندانه با پوشش دقیق و هدفمندانه اخبار این قتل٬ کاری کند که فلش‌ انتقادات متوجه محمد بن سلمان شود.

اردوغان ترجیح داد در این ماجرا خود را از عربستان دور نکند و در تمام سخنرانی‌ها و اظهارات خود در مورد قتل جمال خاشقجی اعلام کرد که پادشاه عربستان به عنوان خادم حرمین شریفین در این ماجرا دست ندارد و به طور تلویحی محمد بن سلمان را در منگنه قرار داد. یکی از اثرات این رویداد برای ترکیه آن بود که آمریکا ناچار شد در برخی از حوزه‌ها به خاطر مسئله قتل جمال خاشقجی به ترکیه امتیازاتی بدهد.  

ترکیه در سال 2018 میلادی نیز از ظرفیت‌های مهم و تاثیرگذار سرمایه گذاری قطر در کشور استقبال کرد و به جرأت می‌توان گفت سرمایه‌های چند میلیارد دلاری قطر در توسعه اقتصادی ترکیه نقش مهمی دارند.

 سیاست‌های ترکیه در مورد سوریه تغییر چندانی نکرده است، اگر چه برخی از سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای چاووش اوغلو این تصور را ایجاد کرد که ترکیه می‌خواهد دیدگاه خود را به طور کامل در مورد سوی تغییر دهد، اما هنوز چنین اتفاقی نیفتاده و ترکیه همچنان از مخالفین بشار اسد حمایت می‌کند و اگرچه در مذاکرات آستانه در کنار ایران و روسیه حضور دارد٬ اما هنوز هم امیدوار است در صورت تغییر در نظام سیاسی سوریه، مخالفین تحت حمایت خود را در قدرت سهیم کند.

حمله ترکیه به شمال سوریه و اشغال شهر عفرین یکی از مهمترین اقدامات اردوغان در سال 2018 بود. اردوغان توانست این اقدام را همچون ضرورت حفظ امنیتی ملی امنیت ملی کشورش در افکار عمومی و رسانه‌ها جا بیاندازد و در عین حال مقدمه‌ای باشد برای تبلیغ در مورد ضرورت حمله به شرق فرات.

روابط ترکیه و عراق به شکل کج دار و مریز پیش رفت و حملات هوایی و زمینی ترکیه به نیروهای پ.ک.ک در شمال عراق بارها به عنوان نقض حاکمیت ملی عراق تلقی شد، اما آنکارا امیدوار است که در مبارزه با استفاده از کارت آب٬ از همکاری‌های دولت مرکزی عراق برخوردار شود.

البته ترکیه روابط خود را به شکل نه چندان تأثیرگذار با اقلیم کردستان عراق تغییر داد و در سفر مولود چاووش اوغلو به بغداد که اعلام شده بود به اربیل نیز سفر می‌کند٬ به طور ناگهانی این سفر لغو شد تا نشان دهد هنوز هم  روابط خود را با اقلیم کردستان عراق به مقاطع پیشین بازنگردانده است. ترکیه در سال 2018 نیز تلاش کرد تا از ترکمان‌ها و اهل سنت عراق حمایت کند و در برخی سازماندهی‌های سیاسی و حزبی آنها اعمال نظر کند.

ترکیه در سال 2018 میلادی در حوزه کشورهای آفریقایی نیز هم در بخش سرمایه گذاری و روابط اقتصادی و هم در دیپلماسی عمومی اقدامات مهمی انجام داد.

 در سال 2018 میلادی موضوع اختلافات ترکیه و اتحادیه اروپا در مورد تبدیل وضعیت ترکیه به عضویت دائم در اتحادیه اروپا هنوز هم حل نشده است، اما به دلیل مساله کنترل مهاجرت و بروز تنش در روابط اروپا و آمریکا٬ تا حدودی انعطاف در مقابل ترکیه نشان داده شده است.

انتهای پیام/