گزارش: جرقه اولین انتفاضه ملت فلسطین از چه‌زمانی زده شد؟
انتفاضه اول فلسطین وابستگی جبهه مقاومت در برابر اشغالگری به برنامه کاری کشورهای عربی همسایه را قطع کرد و به گروههای مقاومت به‌عنوان رویکرد مستقل مبارزاتی شخصیت داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ، دیروز 8 دسامبر، سی و یکمین سالروز آغاز انتفاضه اول فلسطین بود. انتفاضه اول فلسطین یا انتفاضه سنگ از 8 دسامبر 1987 آغاز شد و دامنه‌های آن تا زمان برگزاری کنفرانس مادرید 1993 ادامه یافت.
انتفاضه سنگ در ابتدا با زیر گرفته شدن چند کارگر فلسطینی توسط یک کامیون اسرائیلی و شهادت 4 فلسطینی آغاز شد. فلسطینیان این تصادف را قتل عمد دانستند و روز بعد به‌هنگام تشییع پیکرها به مقر ارتش رژیم صهیونیستی در جبالیا سنگ زدند. در مقابل سربازان صهیونیست اقدام به شلیک تیر هوایی کردند. فلسطینیان نیز با باران سنگ و کوکتل مولوتف جواب آنها را دادند. این اتفاق باعث شد نظامیان ارتش صهیونیستی درخواست نیروی کمکی کنند. این درگیری، جرقه اولیه انتفاضه اول فلسطین بود انتفاضه‌ای که در نتیجه آن 1300 فلسطینی شهید شدند.
به‌دنبال صدور دستور رژیم صهیونیستی به ارتش اسرائیل در تاریخ 21 دسامبر 1987 مبنی بر دستگیری و سرکوب فلسطینیانی که به هر نحو متهم به مبارزه با اسرائیل هستند، مبارزات مردم فلسطین از ژانویه 1988 شدت گرفت. در پی آن یک سری کمیته‌های مردمی به‌منظور سرپیچی از قوانین اسرائیل و حمایت از فلسطینیان تشکیل شد. با شروع سال 1988 انتفاضه ادامه یافت و شکل ملموس‌تری به خود گرفت و به‌عنوان یک مسئله اساسی و بین المللی که دارای وزن و ویژگی‌های گوناگون بود در صحنه جهانی و منطقه‌ای ظاهر شد.
در سال اول انتفاضه روش مردم در مبارزه با اسرائیل، تظاهرات جمعی، سر دادن شعار، تبلیغات و اعلام اعتصاب بود و اداره و سازماندهی مبارزات نیز با ساده‌ترین وسایل و کمترین امکانات انجام می‌گرفت. در این مرحله روحیه و اعتماد به نفس مردم و همچنین تصمیم در استمرار مبارزه و مقابله آنها با صهیونیسم در شکل و قالب انتفاضه بالا گرفت و روابط و هماهنگی بین گروههای جهادی داخل فلسطین به‌منظور سازماندهی و هدایت انتفاضه شروع گردید.
مرحله دوم انتفاضه که از تابستان سال 1988 شروع شد، شگردها و روشهای عمل و مبارزه با اسرائیل و همه طرحهای غربی و برخی کشورهای عربی را که همگی در یک سنگر برای قلب حقایق و ذبح مسأله فلسطین جمع شده بودند، متحول کرد.
در این مرحله، مردم سازماندهی شدند و عملیات نظامی در برابر ارتش اسرائیل، در گروهها و کمیته‌های گوناگون متشکل گردید و رهبری انتفاضه گروههای ضربت تشکیل داد و کمیته‌های ویژه‌ای به‌منظور رسیدگی به امور افراد فعال انتفاضه تشکیل شد و امور اردوگاهها و شهرهای فلسطینی سازماندهی گردید. تظاهرات گسترده و راهپیماییهای آرام به تجمعات کوچکتر و دسته‌های کوچک متشکل از جوانان و نوجوانان، پرتاب سنگ و هجوم و کمین و گریز علیه دشمن صهیونیستی تبدیل گردید. در این مرحله نوجوانان و جوانان فلسطینی به خودروهای گشتی صهیونیستها در خیابانها و بازارها حمله کردند.
به‌مرور زمان سنگها در دست نوجوانان و جوانان فلسطینی به بمب‌های آتش‌زا و کوکتل مولوتف و خنجر تبدیل گردید و این سلاحها نقش مهمی را در عملیات ضدصهیونیستی آنها ایفا کرد. حرکت جدید مردم در انتفاضه منجر به آتش کشیده شدن تعدادی اتوبوس حامل صهیونیستها و کشته و مجروح شدن سرنشینان آنها گردید.
پس از این‌که انتفاضه فلسطین علی‌رغم اقدامات سرکوبگرانه رژیم صهیونیستی و حمایت‌های همه‌جانبه آمریکا از این رژیم متوقف و سرکوب نشد، مجدداً آمریکا تلاشهای سیاسی خود را به‌منظور به انزوا کشاندن قیام مردم فلسطین ــ که توان آن علیه اسرائیل به اوج خود رسیده بود ــ شروع کرد و اعراب را به پای میز مذاکره با اسرائیل کشاند و در تاریخ 28 اکتبر 1991 که هیأت مشترک اردنی ــ فلسطینی برای شرکت در کنفرانس مادرید و مذاکره با رژیم صهیونیستی وارد پایتخت اسپانیا شد، حرکت انقلابی مردم فلسطینی وارد مرحله دیگری شد.
در این مرحله که تعدادی از فلسطینیان سازشکار با نظر یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین تحت عنوان هیأت فلسطینی مذاکره‌کننده با اسرائیل، آشکارا پشت میز مذاکره با رژیم صهیونیستی نشستند، در سایه چنددستگی میان فلسطینی‌ها، نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی اقدام به کشتار تعداد زیادی از مردم به‌ویژه جوانان، کودکان و سالخوردگان فلسطینی کردند. صهیونیستهای مسلح حتی پا را از آن فراتر نهادند زمانی که دیدند توافق اسرائیل با سران ساف برای اعطای خودمختاری محدود به فلسطینیان عملاً سودی حاصل آن رژیم نکرد، بلکه مورد مخالفت شدید مسلمانان فلسطینی و گروههای انقلابی فلسطین قرار گرفت.
گروههای فلسطینی از جمله رهبران گروههای ده‌گانه فلسطینی نیز به‌پیروی از مردم در انتفاضه خواهان گرفتن انتقام خون شهدای فلسطینی از صهیونیستها شدند. از این زمان انتفاضه وارد مرحله رویارویی نظامی با رژیم صهیونیستی شد.
بالاخره شعله‌های این انتفاضه در سال 1991 در نتیجه این خیانت‌ها فروکش کرد و با امضای توافقنامه اسلو میان رژیم اشغالگر قدس و سازمان آزادی‌بخش فلسطین در سال 1993 به‌طور کامل متوقف شد.
شهید فتحی شقاقی از رهبران جهاد اسلامی فلسطین معتقد است: «انتفاضه مقدمه‌ای برای شروع انقلاب است، انقلابی که اسراییل را در هم کوبیده و نابود می‌کند». وی می‌گوید: انتفاضه انقلابی است که تمام مردم فلسطین و مسلمانان دنیا در آن داخل هستند.
شاید بتوان هدف سیاسی انتفاضه را پایان بخشیدن به حاکمیت اسراییل در سرزمین‌های اشغالی در کرانه رود اردن و نوار غزه و تمام سرزمین فلسطین دانست.
تاکتیک انتفاضه عبارت است از غیر قابل سکونت و حکومت کردن مناطق اشغالی برای اسراییلی‌ها از طریق اعتصابات، تظاهرات و عدم فرمانبرداری از مقامات اسراییلی و هدف کلی و استراتژیک آنها آزادی کلیه سرزمین‌های اشغالی و ایجاد دولت فلسطینی در این سرزمین‌ها است.
عوامل شکل‌گیری انتفاضه سنگ
آغاز انتفاضه نخست فلسطینیان و قیام مردمی در برابر اشغالگران صهیونیست علل و عوامل متعددی داشت که در زیر برخی از آنها آمده است:
الف: شکست مبارزات پیشین فلسطینی‌ها
مبارزات فلسطینی‌ها عمدتاً در قالب سازمان‌های مختلف سیاسی چپ و غیرمذهبی انجام می‌شد، همگی از تاکتیک واحدی استفاده می‌کردند و آن عبارت از قرار دادن مرکز ثقل مبارزات در خارج از سرزمین‌های اشغالی و در اراضی مجاور فلسطین اشغالی بود و غالباً تحت تأثیر و نفوذ دیدگاه‌های حاکمان سیاسی آن کشور قرار می‌گرفتند. اردن در یک مقطع زمانی، سپتامبر سیاه را آفرید و لبنان در برهه‌ای از زمان اقدام به اخراج نیروهای مبارز کرد.
برخی از کشورهای عرب هم موانعی در سر راه فعالیت آنها قرار دادند. مشکل دیگر، تعدد و تفرقه بین سازمان‌های فلسطینی بود و عامل مهمتر این‌که این سازمان‌ها و گروهها عموماً به تمایلات سنتی و مذهبی مردم بی‌اعتنا بودند و در قالب گروههای لائیک و ملی قرار گرفته بودند. بحث‌های خستگی‌ناپذیر تئوریک و مباحث پایان‌ناپذیر میان آنها برای نسل جدید فلسطینی، جز آوارگی و شکست حاصل دیگری نداشت. پس از مدتی سازمان‌های مبارز از در سازش با رژیم صهیونیستی در می‌آمدند. انصراف از مبارزه مسلحانه، به‌رسمیت شناختن قطعنامه‌های سازمان ملل و پیوستن آنها به «قطار صلح» ناامیدی را در دل فلسطینیان ایجاد کرد.
ب: فشار مضاعف صهیونیستها بر فلسطینیان
شاید بتوان یکی از علل پیدایش انتفاضه را تحقیر فلسطینیان به‌عنوان شهروندان درجه دوم در سرزمین‌های اشغالی به‌حساب آورد. مهاجرت بیش از حد یهودیان سراسر جهان به سرزمین‌های اشغالی و تلاش صهیونیستها برای تغییر بافت جمعیتی این سرزمین به‌نفع یهود و سلب امتیازات و امکانات از اعراب فلسطینی، موجب می‌شد که فلسطینی‌ها ستم مضاعفی را بر خود احساس کنند.
ج: روند سازش اعراب با اسرائیل
یکی دیگر از عوامل مؤثر در پیدایش انتفاضه، روند سازش در کشورهای عرب است. از بدو پیدایش اسراییل، شاهد مخالفت‌های مردمی در این خطه بوده‌ایم. در ابتدا کشورهای عرب با موضع‌گیری‌های خود همواره مخالفتشان را از موجودیت اسراییل اعلام می‌کردند. نطق‌های نمایندگان عرب در مجامع بین المللی و حمایت‌های مادی و معنوی از مبارزات فلسطین، همه نشانگر توجه دولت‌های عرب به مسأله فلسطین بود، به‌طوری که در یک برهه از زمان، شاهد عجین بودن مبارزات اعراب علیه اسراییل در قالب ناسیونالیسم عرب بودیم و اعراب در این مقطع زمانی، چهار جنگ را پشت سر گذاشتند، اگرچه نتوانستند نتایج مثبتی کسب کنند.
در روند مبارزات مردم فلسطین هرگاه فلسطینیان از کمک کشورهای عربی ناامید شده‌اند، خود رأساً دست به کار شده‌اند، برای مثال می‌توان به قیام «عزالدین قسام» اشاره کرد.
د: انقلاب اسلامی ایران
انقلاب اسلامی ایران از دو جهت بر انتفاضه تأثیر داشته است، یکی ارایه الگوی مبارزه، یعنی وارد کردن مردم به میدان نبرد و دیگری تأثیر بر تصمیمات اعراب در منطقه.
استقرار نظام جمهوری اسلامی در قدرتمندترین کشور منطقه به‌نحو محسوسی موازنه را به‌نفع مسلمانان بر هم زد. اما عمده کردن خطر انقلاب اسلامی ایران از سوی غرب موجب شد تا سازش و مصالحه با دشمن صهیونیستی به‌مانند گذشته، تنفرانگیز تلقی نشود، لذا کشورهای عرب آمادگی آن را پیدا کردند تا با فدا کردن منافع و حقوق خویش و نادیده گرفتن حقوق ازدست‌رفته مردم فلسطین، رژیم اشغالگر صهیونیستی را به‌رسمیت بشناسند.
مردم فلسطین با الهام از انقلاب ایران، متناسب با شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود به میدان آمدند و مبارزه را از چارچوب معادلات سیاسی اعراب خارج کردند. تفاوتی که انتفاضه با دیگر جریانات مبارز در فلسطین دارد، مبین آن است که با الهام گرفتن از مبارزات بر حق ملت مسلمان ایران و رهبری آن، این امکان برای فلسطینی‌ها به‌وجود آمده که دریابند آمریکا و اسراییل شکست‌ناپذیر نیستند و امکان رویارویی و تقابل با آنها وجود دارد.
جریان‌های مبارز در انتفاضه سنگ
1 ــ جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس)
این جنبش، پس از قیام سراسری مردم فلسطین به‌وجود آمد. حماس در حال حاضر نقش عمده‌ای در تظاهرات و بسیج مساجد و اعتصابات عمومی مردم دارد. این جنبش از آغاز، فعالیت‌های خود را با حرکت‌های دیگر اسلامی، همچون عزالدین قسام در دهه 30، جهاد اخوان المسلمین در 1948 و عملیات جهادی 1956، مربوط می‌داند.
مؤسس این گروه شیخ احمد یاسین می‌باشد، اما در حال حاضر ریاست آن به‌عهده اسماعیل هنیه است.
2 ــ جهاد اسلامی فلسطین
این گروه که در راه‌اندازی قیام فلسطینی‌ها در نوار غزه نقش مهمی به‌عهده داشت، در نیمه دوم دهه هشتاد رشد کرد و در سال 1986، با دستگیری چند تن از رهبران آن بر سر زبان‌ها افتاد. جهاد اسلامی به مبارزه مسلحانه به‌عنوان استراتژی کار سیاسی ایمان دارد. مرکز اصلی آن شهر غزه و رهبر آن «شیخ عبدالعزیز عوده» است.
این گروه به اجرای قوانین اسلامی در جامعه، پس از برپایی حکومت اسلامی در فلسطین پایبند است و اعتقاد دارد که نابودی کامل موجودیت اسرائیل تنها با کار جهادی تحقق می‌یابد. شهید دکتر فتحی شقاقی از مسئولین این جنبش بود. رهبری این گروه در حال حاضر به‌عهده زیاد النخالة است.
3 ــ حزب التحریر اسلامی
این حزب را «شیخ نقی‌الدین النبهانی» از اهالی فلسطین در اوایل دهه 50، تأسیس کرده است. این حزب مانند جهاد اسلامی رنگ مبارزاتی دارد، اما در صحنه تبلیغات سیاسی به‌صورت آشکار حضور نداشت و از حیث تشکیلات به‌صورت مخفی حرکت می‌کرد. پایگاه اصلی حزب در اردن است و در کشورهای دیگر هم حضور دارد.
4 ــ جهاد اسلامی بیت‌المقدس
این جبهه به‌رهبری «شیخ بیوض تمیمی» است. در ابتدای تأسیس با جهاد اسلامی در عمل به نوعی توافق دست یافتند. در آن زمان فکر تأسیس شورای عالی جنبش‌های اسلامی فلسطین در خارج از فلسطین به‌ریاست تمیمی مطرح شد که شیخ با این طرح مخالفت کرد.
دستاوردهای انتفاضه اول را می‌توان در موارد زیر بیان کرد:
الف: مهمترین دستاورد انتفاضه، انتقال مبارزه از قالب تشکیلات و سازمان‌های فلسطینی در اردن، سوریه، لبنان و مصر به مناطق اشغالی است.
ب: قطع نفوذ رهبران و رژیم‌های عرب در مبارزات فلسطینی‌ها. تا قبل از انتفاضه به‌واسطه نیازهای مادی و معنوی به حمایت رژیم‌ها و رهبران جهان عرب، آنان مجبور بودند که در بسیاری موارد تسلیم خواسته‌های آنها شوند، اما بعد از انتفاضه اول به‌دلیل ماهیت خودجوش و مستقل انتفاضه، توده‌های فلسطینی صرفاً متکی به خود شدند.
ج: یکی دیگر از دستاوردهای انتفاضه، مخدوش کردن چهره مظلوم‌نمایی رژیم صهیونیستی در غرب است. تبلیغات غربی‌ها این طور وانمود کرده بود که در مناقشه اعراب و اسرائیل، همواره صهیونیستها در معرض تهدید اعراب هستند، اما انتفاضه توانست بخشی از این فرافکنی‌های پوشالی را رسوا کند.
د: دیگر از دستاوردهای انتفاضه سنگ ایجاد شکاف میان صفوف صهیونیست است. شماری از اسرائیلی‌ها به‌تدریج معتقد شدند که صرف‌نظر از گذشته، می‌بایست اکنون به یک نوع تفاهم و همزیستی با فلسطینیان دست یافت.
ه: انتفاضه احساس فلسطینی بودن را احیا کرد و این تفکر در سطح بین‌الملل پدید آمد که بایستی یک راه‌حل اصولی برای فلسطینی‌ها به‌وجود آید و این مسأله به‌مرور زمان حل نمی‌شود.
انتفاضه یا قیام مردم فلسطین در شرایطی آغاز شد که افراد درگیر مسأله فلسطین معتقد بودند که تنها راه پیشروی فلسطینیان، مصالحه و سازش است و اوج این عقب‌نشینی در برابر اسرائیل را می‌توان در کنفرانس امان دید که سران کشورهای عرب با پشت پا زدن به انگیزه و هدف اصلی تشکیل اتحادیه عرب، به مسأله فلسطین به‌عنوان یک مسأله درجه دو نگریستند. در این اجلاس ضمن نمایندگی فلسطین، وکالت آنها یکسره به اردن تفویض شد. اعراب در این اجلاس با نادیده گرفتن حقوق سیاسی فلسطینیان در تعیین نماینده و قیّم برای آنان مبادرت به یک عقب‌نشینی بزرگ و مسأله فلسطین را همان گونه که صهیونیستها و آمریکایی‌ها تفسیر می‌کنند، مشکلی بین اعراب و اسرائیل تلقی کردند.
انتهای پیام/*
