از «جمعه سیاه» تا «بازار سیاه» !
«حراجمعه» فراتر از ماهیت تقلیدی‌اش چه منشا و نسبت اجتماعی و فرهنگی را به ارمغان می‌آورد؟ «هیچ!»، این را می‌توان از بررسی تقویمی و زمانی آن به نسبت فعلی جامعه ایران پیدا کرد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، زنی جوان در حال بالا و پایین انداختن نوزاد خود است که با مشاهده عقربه ساعت متوجه آغاز یک حراجی بزرگ می‌شود و منصرف از گرفتن کودک خود شتابان به سمت موبایل خود می‌رود و غافل از سوختن نوزادی می‌شود که حالا با لوستر خانه برخورد کرده، دامادی در میانه مراسم عقد خود مشغول خرید اینترنتی یک دسته پلی‌استیشن می‌شود و این کار او نه‌تنها موجب برهم خوردن مراسم که باعث درگیری و در نهایت مرگ وی می‌شود، جوانی موتورسوار در حالی که مشغول خرید است از دیدن مقابل خود غافل می‌ماند و ادامه مبهم تصویر حاکی از تصادف مرگبار وی است.
کلیپ بی‌مزه‌ای با این محتوا پخش می‌شود و موضوعش نه توصیه اخلاقی و هشدار نسبت به عواقب تمرکز بیش از حد بر دستگاه تلفن همراه که تبلیغی برای نزدیک شدن به ایام «حراجمعه» یا همان نسخه وطنی شده «جمعه سیاه» مرسوم در ایالات‌متحده است. قرار است تا چند روز دیگر همه برای بزرگ‌ترین حراج سال درگیر ریفرش کردن سایت‌های خرید و فروش اینترنتی شوند و با بیشترین تخفیف انواع و اقسام «مفت‌خری»های ممکن را بکنند.
این تبلیغ جنجالی که با انبوهی از واکنش‌های منفی در شبکه‌های اجتماعی نیز مواجه شد تنها یک برش ساده از پروپاگاندای رسانه‌ای برای خلق «آیینی مصرفی» است که در آن قرار بر گذشتن از همه چیز و رسیدن به خریدی تکرارنشدنی است. قرار است هرگز نرسیدن بهتر از دیر رسیدن به خرید و لذت مستانه بردن از تخفیف عجیبی باشد که واسطه‌های اینترنتی برای مشتریان خود به ارمغان می‌آورند.
2- اما «حراجمعه» فراتر از ماهیت تقلیدی‌اش چه منشا و نسبت اجتماعی و فرهنگی را به ارمغان می‌آورد؟ «هیچ!»، این را می‌توان از بررسی تقویمی و زمانی آن به نسبت فعلی جامعه ایران پیدا کرد. «جمعه سیاه» یا همان «Black Friday»در روز بعد از جشن شکرگزاری و در آستانه آغاز تعطیلات سال جدید میلادی در ایالات‌متحده و برخی کشورهای اروپایی، برندهای معروف و برخی فروشگاه‌های بزرگ کالاهای‌شان را با تخفیف‌های قابل توجه که تا 70 درصد قیمت اولیه همان کالا را شامل می‌شود، عرضه می‌کنند.
فاصله زمانی 3 ماهه میان تعطیلات سال نو میلادی با تعطیلات سال نو ایران[نوروز] باعث می‌شود اساسا سنت خریدی که در جوامع خالق آن، ماهیت پایان سالی دارد در جامعه ایران صرفا تبدیل به یک مسابقه تقلیدی در مصرف افسارگسیخته بنجل شود. در حالی که عمده سنت تخفیف به زمان زیان‌دهی تولیدکننده و فروشندگان بازمی‌گردد، برقرار شدن رویکردی همانند «حراجمعه» در برهه‌ای از سال که تقاضای خرید چندانی وجود ندارد، نمی‌تواند معقول باشد. اساسا تخفیف عمومی زدن بر قیمت اجناس می‌تواند ناشی از نزدیک شدن یک کالا به تاریخ پایان انقضای خود (همچون خوراکی‌ها)، کاهش تقاضای بالقوه (نزدیک شدن به زمان ارائه یک محصول جدید الکترونیکی)، پایان فصل فروش یک کالا(لباس گرم در پایان زمستان) یا تغییر کاربری یک فروشنده باشد و در این میان سنت سالانه «جمعه سیاه» در جوامع غربی نیز معلول سود عرضه‌کنندگان برای خالی کردن انبار خود از اجناس باقیمانده در فرصت افزایش تقاضایی است که جامعه در آستانه تعطیلات سال نو میلادی خلق می‌کند.
حال با در نظر داشتن مجموعه این شرایط، می‌توان نسبت آن با الگوی زمانی خرید و فروش در جامعه‌مان را نسبتی متباین دانست. در این میان آیا نمی‌توان به دلیل تحریک اجتماعی برای تغییر الگوی تقاضایش پی برد؟ انداختن نگاهی ساده به این پروسه بخوبی گویای آن است که تحریک کاذب تقاضای اجتماعی برای خرید کالاهایی که عمدتا مشتری چندانی در این برهه از سال ندارند نه‌تنها به نفع مشتریان نیست، که برآورده‌کننده منفعت سوداگرانی است که حالا آن را در یک مسابقه خرید عرضه می‌کنند. به عبارت ساده‌تر، اگر در «جمعه سیاه» آمریکایی شرکت‌ها با تزریق کالاهای در انبار مانده‌شان و استفاده از تقاضای موجود عرضه‌ای توام با تخفیف می‌دهند، در «حراجمعه» ایرانی این عرضه‌کننده است که با بالا بردن کاذب تقاضا موقعیت را برای سوداگری خود فراهم می‌آورد.
3- انداختن نگاهی کوتاه به تجربه سال گذشته «حراجمعه» و سوداگری عجیب عرضه‌کنندگان اینترنتی در موج شکل گرفته تقاضا، ما را با انبوهی از مشاهدات مردمی مواجه می‌کند که فی‌المثل در سایه بالا رفتن تقاضای خرید، قیمت کالایی را تا 30درصد نیز افزایش داده و سپس با دادن تخفیفی 20 درصدی مشتری را وادار به خرید تخفیفی با قیمتی بالاتر از قیمت اولیه آن کرده است.
این بدیهی‌ترین اصل اقتصادی است که افزایش تقاضا، عرضه‌کننده را به سود می‌رساند و متقابل آن افزایش عرضه یک کالا متقاضی را منتفع می‌کند، در این میان اگر عرضه‌کننده‌ای بتواند موج تقاضا را برای خرید یک کالا ولو در کوتاه‌مدت‌ترین زمان ممکن فراهم کند، موجب می‌شود قدرت را در افزایش قیمت و سود نهایی به بالاترین سطح ممکن برساند.
«حراجمعه»ای که قرار است ما را برای شرکت در مسابقه خرید به تصادف یک موتورسوار، فراموش کردن نوزاد توسط مادرش و... وادارد یک تحریک تقاضا برای سوداگری عرضه‌کننده‌ای است که می‌تواند از فرصت سوخته پاییز برای کسب سودی همانند تعطیلات آغازین سال بهره ببرد.
از سوی دیگر تحریک تقاضا نه به علت نیاز به کالایی خاص که با نیت جا نماندن از فرصت تاریخی تخفیف(!) باعث می‌شود متقاضیان به سمت هرگونه خرید ولو آنچه بدان نیاز ندارند رهنمون شوند و این بار روانی که ناشی از فضای شبه‌مسابقاتی خرید در فرصت زمانی کوتاهی است، قدرت تصمیم‌گیری صحیح و عقلانی را از تقاضا‌کننده می‌گیرد. «حراجمعه» بسادگی و با بالا بردن تقاضایی که وجود ندارد ـ ولی به وجود آمده ـ بهره‌ای مشابه «بازار سیاه» را از خریداری می‌برد که تلاش می‌کند تحت هر شرایطی از خرید کردن بازنماند.
منبع:وطن امروز
انتهای پیام/
