تاریخ علوم انسانی و معارف اسلامی در عهد دولت حفصیان در افریقیه قرون وسطی

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم؛ از جمله نقاط روشن تاریخ ، تاریخ علوم انسانی و معارف است و یکی از مظاهر تمدن اسلام تولید علوم ومعارف بوسیله جوامع اسلامی و نوشتن بخش بزرگی از تاریخ علوم انسانی بدست مسلمانان است.  این مظهر تفکر اسلامی بوسیله مورخان تاریخ علم ثبت شده است و تاریخنگاری تاریخ علم از پدیده های  تاریخنگاری اسلامی در قرون وسطی است، این  پدیده با فارابی در احصاء العلوم و ابن ندیم درالفهرست و با اثر خوارزمی در جامع العلوم به تکامل و توسعه رسید. در قرن نهم  ابن خلدون نمونه متکامل  تاریخ نگاری تاریخ علوم ومعارف اسلامی را پدید اورد و آن را با عنوان مقدمه تاریخ  خود العبر   معرفی کرد.     تاریخنگاری  علوم ومعارف   در دوره معاصر   با  کتاب کلاسیک تاریخ علم جرج سارتن در آغاز قرن بیستم  شروع شد ،  بخشی قابل توجه از کتاب تاریخ علم سارتن به تاریخ علوم ومعارف اسلامی اختصاص دارد. یکی از ادوار تاریخنگاری علوم و معارف اسلامی  که بوسیله ابن خلدو ن انجام گرفت و از ادوار کالبدی  تاریخنگاری تاریخ علوم است، تاریخ علوم و معارف در عهد دولت حفصیان است. دوره چهارصد ساله دولت حفصیان با تاسیس مراکز اموزشی و  تربیت محققان وعلما و تولید محصولات علمی کتاب و دست اورد های هنری همراه است . ابن خلدون نخست وزیر دولت حفصیان که خود از  نویسندگان تاریخ علم است که اثری تخصصی در مورد سیر و تکامل و تحولات علوم ومعارف اسلامی از زمان پیامبر تا  زمان  مسولیت خود در دولت حفصیان، یعنی تا قرن پانزدهم میلادی ارایه کرده است. کتاب و پژوهش حاضر  تاریخنگاری چهرصد سال  تاریخ علوم و معارف اسلامی در دوره دولت حفصیان در منطقه افریقیه ( الجزایر تونس و لیبی کنونی ) است .وجه اهمیت  تاریخ علوم در دوره حفصیان این است که این دوره اخرین عصر  تکامل و توسعه علوم در جهان اسلام است.

 آخرین مرحله توسعه و تکامل  علوم و معارف  انسانی  در افریقیه دوره حفصیان

پیدایش و توسعه علوم ویژگی کالبدی هر تمدنی است. تمدن ایرانی و رومی و هندی و مصری و... در ادوار مختلف به تاثیری است که در پیشبرد و ترقی علم گذاشته ا ست،  و هر دولت و ملت  به میزان این اثرات شناخته شده است. تاریخ  علم از دروس مستقل مورد تحقیق و مطالعه در مراکز اموزشی و پژوهشی است. دولت‌ها و ملل براساس خدمات ان ها به تاریخ علم دسته بندی شده اند و  درجه بندی آ ن  ها بر اساس مراتب تولیدات علمی و معارفی است. صاعد اندلسی در طبقات الامم این تقسیم بندی ملل  را بر اساس سابقه در تاریخ علم   نشان داده است.

گزارش ابن خلدون در توسعه علوم   انسانی در تمدن اسلامی تا عصر حفصیان

گزارش بعدی در مورد سیر ملل  اسلامی در تولیدات علمی از ابن خلدون نخست وزیر دولت حفصیان است . او در مقدمه ای بر العبر ، سیر تاریخی  گردش علم و معارف در جهان اسلام را به نمایش  گذاشته است. در این سیر که از دولت رسو ل خدا ص تا دولت حفصیان در افریقیه است. دولت حفصیان اخرین مرحله تکامل علوم و معارف اسلامی است. پژوهش حاضر علوم ومعارف اسلامی در دوره حفصیان در افریقیه را مورد بررسی و تحقیق قرارد داده است.

جایگاه  بنیادین علوم و معارف دروه حفصیان در تاریخ علم جهانی :

این پژوهش بیانگر  مرحله ای بنیادین در تاریخ علم بشری  است زیرا  ابن خلدون و قلصادی و ابن البنا و ابن سبعین و محی الدین عربی  و ابن اندراس معروف به ابن سینای دوم  در ادوار ان وجود دارد که اثار ان ها نقش کالبدی در علوم ریاضی و عقلی و فلسفه و عرفان و تاریخ و جامعه شناسی و علوم غریبه  در ادوار تاریخ علم جهانی و تاریخ علوم ومعارف اسلامی داشته است.  تولیدات علمی عصر حفصیان بسیار گسترده است از نخستین تلخیص اثار طبی ابن سینا و اثار بونی در علوم غریبه و اثار ابن عربی و ابن سبعین و ابن خلدون که هنوز مورد استفاده است در زمینه علوم نظامی ،اولین کتاب نظری در زمینه  توپ  در تونس پایتخت حفصیان   نوشته شد. 

دکتر محمد رضا شهیدی پاک

انتهای پیام/