شیراز| نقش خلاهای قانونی در تشدید بحران آب؛ ۷۰ درصد آب‌های تجدیدپذیر فارس مصرف می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، بحران آب یکی از مشکلات جدی در ایران به ویژه استان فارس است به گونه‌ای که به گفته بسیاری از متخصصان و کارشناسان استان فارس در زمره 3 استان نخست کشور است که با مشکلات کمبود و بحران آب روبه‌رو شده است. 

این بحران به اندازه‌ای است که درصد حجم آب مفید در سدهای استان نسبت به حجم مفید مخازن 32 درصد است. میزان آب قابل استفاده پشت سدهای در دست بهره‌برداری فارس 774 میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته حدود 200 میلیون مترمکعب کاهش داشته است. مشکل جدی بحران آب سبب شد که به گفت‌وگو با عنایت‌الله رحیمی، معاون عمرانی استاندار فارس بپردازیم. 

تسنیم: مصرف آب در استان فارس چگونه سبب بحران شده است؟ 

رحیمی: استان فارس هم مثل بقیه استان‌های کشور با مشکل کم‌آبی روبه‌رو است و باید بپذیریم که ما بر روی کمربند خشکسالی واقع شدیم بنابراین باید برداشت از منابع آبی و مصرف را با شرایط کنونی منطبق کنیم.

بیش از یک دوره بلند مدت 49 ساله در استان فارس با کاهش بارندگی‌ و نزولات جوی روبه‌رو بودیم و در یک دوره 10 ساله هم 60 درصد کاهش نزولات جوی دیده می‌شود، این نشانگر این است که آب قابل استحصال به درجه بالایی کاهش پیدا کرده اما مصرف ما در تمام ابعاد تغییری نکرده است. 

با توجه به اینکه قسمت اعظمی از مردم استان ما ارتزاقشان از راه کشاورزی است، حدود 92 درصد از آب به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این بخش استفاده می‌شود. حدود 6 درصد از آب استحصالی به مصرف آب شرب و حدود 2 درصد نیز در زمینه صنعت مصرف می‌شود. 

با شرایط کنونی و کاهش بارندگی‌ها طبیعتا باید مصرف آب را کاهش دهیم و بهره‌وری آب را بالا ببریم. باید روش‌های استفاده از آب را تغییر دهیم و به سمت و سوی بهینه شدن حرکت کنیم که البته این کار نیاز به استفاده از تکنولوژی جدید و متخصصان دارد. 

در استان فارس 70 درصد از آب تجدیدپذیر استفاده می‌شود که عمده آن مصرف در کشاورزی است در صورتی که هر کشوری که بالای 40 درصد از آب تجدیدپذیرش را استفاده کند، در مرز بحران قرار دارد  البته این موضوع به معنای ناامیدی نیست بلکه باید با همکاری مردم و مسئولان و مدیریت مصرف این شرایط را پشت سر بگذاریم. 

تسنیم: چه راهکارهایی می‌تواند به حل این بحران کمک کند؟ 

رحیمی: با توجه به اینکه بیشترین مصرف در زمینه کشاورزی است، نخستین راهکار باید تغییر الگوی کشت در زمینه کشاورزی باشد اما باید این حقیقت را پذیرفت که اگر به کشاورز می‌گوئیم « برنج یا محصولات پرآب‌بر نکار» باید به وی بگوئیم چه کار دیگری انجام دهد یا حداقل زمینه کار دیگری را فراهم کنیم تا بتواند الگوی کشت را تغییر دهد و مدیریت مزرعه و آب را داشته باشد.

راهکار دیگر  این است که برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی راکاهش داد. در حال حاضر بیش از 72 هزار حلقه چاه در استان فارس وجود دارد که سفره‌های زیر زمینی آب را تخلیه می‌کنند، از این تعداد 17 هزار چاه غیرمجاز هستند که بیش از 7 هزار حلقه در یکی دو سال گذشته پر شده است.

با همکاری دستگاه قضا، نیروی انتظامی و فرمانداری‌ها در سطح شهرستان‌ها چاه‌های غیرمجاز پلمب می‌شود و از طرفی برای کاهش تخلیه آب از سفره‌های زیر زمینی، چاه‌های مجاز نیز باید برابر با پروانه آب برداشت کنند  یعنی  اگر قرار است طبق پروانه 15 یا 10 لیتر بر ثانیه آب برداشت کنند برداشت آب بر همان اساس باشد حتی در بحران باید کمتر از میزان پروانه بهره‌برداری کنند.

همچنین در کارگروه حفاظت از منابع آب نیز تصویب کردیم که چاه‌های برقی‌ای که 20 ساعت اجازه استفاده از برق برای تخلیه آب دارند به 15 ساعت کاهش پیدا کند علاوه بر این چاه‌هایی که بیش از حد مجاز برداشت می‌کنند مشمول جرائم و برخورد قانونی می‌شوند. 

جلوگیری و ممنوع کردن کشت برنج نیز برای استان فارس مصوب شده علاوه بر این استفادده از روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی در دستور کار قرار گرفته و برای انجام این امر تسهیلاتی نیز به کشاورزان داده می‌شود  همچنین کشت گلخانه‌ای و شهرک‌های کشاورزی مدنظر و در حال اجرا است.

انتظار داریم با انجام چنین اقداماتی بتوانیم قسمتی از آب را ذخیره کنیم و بهره‌وری آب را بالا ببریم. با توجه به اینکه بیشترین آب مصرفی در بخش کشاورزی است می‌توان تنوع در کشت محصولات کشاورزی و گونه‌های جدید مقاوم در برابر کم‌آبی و کم‌آب بر را ترویج کنیم که هم آب کمتری مصرف شود و هم معیشت مردم تامین شود از جمله گیاهان دارویی، زعفران، پسته و غیره که با توجه به پهناوری استان در جاهای مختلف توسط جهاد کشاورزی در دست اقدام است امیدواریم مردم هم همکاری لازم را داشته باشند. 

تسنیم: یکی از مباحثی که در زمینه حل بحران آب مطرح می‌شود این است که مدیریت بحران آب ضروری‌تر از حل بحران آب است. نظر حضرتعالی چیست؟

رحیمی: این مطلب که بحران مدیریت آب داریم ادعای غیرقابل اثباتی است اما در زمینه حقوقی در بعضی از موارد خلاهایی دیده می‌شود که کمتر به آن پرداخته شده است. قانونی جز بخشنامه هیئت وزیران و مصوبات کارگروه‌ها برای اجبار کردن و منع کشت محصولات پرآب نداریم  اما اینکه قانونی در این زمینه باشد که فرد را مکلف کند موجود نیست. این‌ها خلا مدیریتی نیست بلکه خلا قانونی است که باید قوانین به روز شود. 

طرح جامع مدیریت منابع آب در استان طراحی شده تا بین دستگاه‌های مختلفی که با آب در ارتباط هستند، یا تولیدکننده یا مصرف‌کننده، هماهنگی به وجود آید تا بیشتر به سمت علمی کردن حل بحران آب پیش رویم. در کل اگر با مدیریت درست مصرف کنیم  می‌توانیم بحران را کنترل کنیم. 

تسنیم: وضعیت سدهای استان فارس چگونه است؟ 

رحیمی: براساس آخرین آمار آب منطقه‌ای استان فارس تا اردیبهشت ماه حجم قابل استفاده در 9 سد استان فارس 774 میلیون مترمکعب است که از این میان ذخیره سدهای ملاصدرا، ایزدخواست، سیوند و خسویه منفی است. حجم کل آب موجود سدهای استان هزار و 233 میلیون مترمکعب است که 492 میلیون مترمکعب آب حجم مرده‌ و برای پایداری سدها نیاز است. 

درصد حجم آب مفید در سدها نسبت به حجم مفید مخازن 32 درصد است که این امر نشان می‌دهد باید به طور جدی مدیریت منابع و مصارف آب در استان انجام شود که البته این امر با روش‌های مختلف در زمینه شرب، کشاورزی و صنعت در فارس در دست اقدام است. 

تسنیم: با توجه به اینکه سدها منبع اصلی تامین آب شرب است، چه اقدامات دیگری در زمینه آب شرب باید انجام شود. 

رحیمی: ایجاد مخازن، ایجاد شبکه‌های آبرسانی، تصفیه‌خانه‌ها، اصلاح شبکه‌های موجود، حفر چاه‌های جدید و کف‌شکنی چاه‌های موجود برای شرب مردم، جلوگیری از آب شرب برای ساختمان‌سازی، استفاده از پساب برای صنعت و فضای سبز که در شیراز و دیگر شهرستانها در دستور کار قرار دارد، برخی از این اقدامات است که باید انجام شود و در دستور کار قرار دارد. 

برنامه دیگر انتقال آب از دریا است که مقدمات آن فراهم شده بناست قسمتی از آب دریا برای صنایع و شرب انتقال پیدا کند اما در مجموع باید پذیرفت که بارش‌های کمی داریم و استان خشکی هستیم در کنار اینها شغل اصلی مردم کشاورزی است باید یک برنامه منسجم و عملیاتی در دوره‌های کوتاه مدت و بلند مدت فراهم کنیم که بخشی از این برنامه‌ها آماده شده و اعتبارات لازم برای اجرای برنامه‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود. 

گفت‌وگو از حلیمه زارع 

انتهای پیام/م